भांगरभूंय | प्रतिनिधी
जगांत घडिल्या फाटल्या म्हयन्या भराच्या घडणुकांचो नियाळ घेतल्यार आंतरराश्ट्रीय राजकारण कितल्या अनिश्चीततेच्या काळांत वता, हाची कल्पना येतली. रशियेन युक्रेनांत चलयिल्ल्या हस्तक्षेपाक झूज विरामाची चिन्नां दिसना. वाडट्या येवरोपी आनी अमेरिकी चेपणा खाला रशियेचें लश्कर जरी खचत चल्लें तरीय चार राज्यांचो आसपाव रशियेन करून युरेशियन वाठारांत वेगळो राजकी पेच तयार करपांत रशियेक जैत मेळ्ळां. ह्यो घडणुको चालू आसतनाच चिनांत चीनी कम्युनिस्ट पार्टीची 20 वी काँग्रेस घडून आयली. थंय चीनी कम्युनिस्ट पार्टीचे महासचीव शी जीन पींग हांकां दुसरो कार्यकाळ मेळ्ळो. तशेंच नव्या संविधानीक बदला प्रमाण ते आजल्म चिनाचे अध्यक्ष म्हूण सत्तेर उरतले. जगांत एक- केन्द्रीत फुडारपणांचें वातावरण आसतना ब्राझिला सारक्या देशांत एक नवो प्रयोग मुखार आयलो. प्रखर राश्ट्रवादाचे पुरस्कर्ते जायर बोल्सनारो हांचो पराभव करून माजी कामगार फुडारी तशेंच बंदखणीची ख्यास्त भोगून वेंचणूक लडोवपी ब्राझिलाचे आदले अध्यक्ष इनासीयो लुला हे परतून देशाचे सत्तेर विराजमान जाले. त्याच सुमानांत ह्या कलाक पूर्णविराम दिवपी इस्रायलाची वेंचणूक आशिल्ली, जंय नेतानयाहु हे प्रखर राश्ट्रवादी फुडारी इस्रायलाचे परत राश्ट्राध्यक्ष जाले.
ह्या सगळ्या घडणुकां भीतर अमेरिकेंतल्या संसदेच्यो मध्यावधी वेंचणुको जाल्यो. जंय विरोधी रिपब्लीकन पक्षाक निसट्टें भोवमत प्राप्त जालें. जरीय भोवमत काटां वयलें आसलें जाल्यार अध्यक्ष ज्यो बायडनाचो कार्यक्रम आडोवपाक तें पुरक आसा. आनी निमणें, ब्रिटनाच्या सत्तेच्या संगीत खुर्च्यांच्या खेळांत भारतीय मुळाचे कंझर्वेटीव फुडारी ऋशी सुनक हांच्या गळ्यांत प्रधानमंत्री पदाची माळ पडली.
सत्तेंत उलथापालथीचे प्रवाह चालू आसतना ह्या देशांचे मुखेली (इस्रायल सोडून) ह्या सुमानांत इंडोनेशिया देशांत जी- 20 शिखर परिशदेंत मेळ्ळे. हे परिशदेंत मुखेल्यांची देहबोली पळयल्यार तांची चलबिचल स्पश्ट जाणवताली. जी- 20 हे देश जगांतल्यो सगळ्यांत म्हत्वाच्यो अर्थ वेवस्था आनी लश्करी शक्ती. सध्या आंतराश्ट्रीय राजकारण हें खर अनिश्चितताय आनी मतभिन्नतेतल्या प्रवाहांतल्यान वता. जी- 20 ही संघटना न्हय तर ताका आंतराश्ट्रीय राजकारणांत परिशद पातळे (Summit Level) वयलें सहकार्य म्हण्टा. ह्या उपक्रमांत साबार विचारांचे देश आसात, तांच्यो वेगळ्यो संघटनाय आसात, तशेंच तांचे भितर मतभिन्नताय स्पश्ट आसा. पूण, जी- 20 देशांचो जर आंवाठ पळयलो जाल्यार जगांतल्या 75% वेपार आनी 66% लोकसंख्या ह्या देशांनी वसता. ‘Recover together, recover stronger’ इंडोनेशिया देशांत दिल्ले हे घोशणेचेर ही शिखर परिशद जाली. कोविडाचे माहामारींतल्यान भायर सरतना फेब्रुवारींत युक्रेन देशांत रशियेन लस्करी हस्तक्षेप चालू केलो. ताका लागून जागतिक खाद्य आनी उर्जेच्या स्रोतांची असुरक्षितताय जाणवपाक लागली. हे शिखर परिशदेंत खाद्य आनी उर्जा सुरक्षा, डिजीटल परिवर्तन आनी भलायकी अशी तीन सत्रां जालीं, जंय जी- 20 देशांचे मुखेली वांटेकार जाले.
परिशद चलतना इजिप्ताच्या शर्मल शेख शारांत CoP27 च्यो वाटाघाटी चलताल्यो. प्रधानमंत्री मोदी आनी अध्यक्ष शी जीन पींग हांची अनुपचारीक भेट जाली तरी तातूंत हरशी सारकी सहजका नाशिल्ली. भारत- चीना मदले जरीय संबंध ताणिल्ले आसले जाल्यार हे वाटाघाटींत भारत आनी चीन मेळून येवरोपी देश लादपी कार्बन कराच्या विरोधांत एकवटल्या. ह्या नव्या कराच्या राजवटी प्रमाण शिमीट आनी हेर उपकरणां जातून कार्बन प्रदुशण जाता ताचेर कर लादपाचो विचार येवरोपी आनी हेर प्रगत राश्ट्रां करतात.
तेच बरोबर अमरेकेंत जाल्ल्या संसदेच्या मध्यावधी वेंचणुकानी रिपब्लीकन पक्षाक भोवमत मेळ्ळां. जो बायडनाच्या नवे विदेश नीतीक हें नवें आव्हान तयार जालां. रिपब्लीकन पक्षाची लोकप्रियता पळोवन आदले राश्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रंप हांणी 2024 वर्साचे वेंचणुकेंत आपली उमेदवारी जाहीर केल्या. देखून, अमेरीकेन येवरोपांत हस्तक्षेप करून रशियेचेर चेंपण हाडपाक रिपब्लीकन पक्ष बायडनाचेर दबाव हाडटलो. जरीय ताचो थेट संबध भारत- अमेरिकेच्या व्दिपक्षीय संबधाचेर येवचो ना, तरीय भारताचे रशिये संबंदीचे भुमिकेचेर आक्रमकपणान अमेरिकेची टीका वाडपाचे संकेत मेळटात. भारत, अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया आनी जपान हांच्या Quad आनी अमेरिका, भारत, संयुक्त अरब अमिरात आनी इस्रायल ह्या देशांनी स्थापन केल्या I2U2 ह्या मंचाचेर भारताक जड करपाचे यत्न अमेरिके कडल्यान जावपाक शकतात.
प्रशांत महासागर आनी हिंद महासागरांतले तारवटी मार्गांची सुरक्षा आनी नवी सत्ता केन्द्रांच्या निर्माणांत भारताक अमेरीका आनी तिच्या इश्ट देशांची गरज आसा. संयुक्त राश्ट्राचे सभेंत आतां मेरेन आयिल्या रशिया विरोधी थारावांच्या मतदानां वेळार भारतान तटस्थ भुमिका घेतल्या. आंतरराश्ट्रीय राजकारणांत जंय रशियेचे समर्थक अल्पमतांत आसात, भारताचे तटस्थ भुमिकेचो अर्थ रशियेचें समर्थन असो जाता.
भारताचे विदेश नीतीचे भुमिकेक Strategic Autonomy अशें म्हण्टात, म्हणजे विदेश नीतींत निर्णय घेवपाची स्वायत्तता. फुडाराक जावपी जी- 20 च्या परिशदेचें अध्यक्षपद भारताक फावो जालां. ‘एक फुडार, एक फामील’ ही घोशणा भारतान दिल्या. इंडोनेशियेंत जाल्ले परिशदेच्या जोड पत्रकांत युक्रेन झूजाचो उल्लेख करपाक रशियेन खर आक्षेप घेतलो. पूण, प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदीन फाटीं शांघाय सहकार परिशदेच्या निमतान रशियेचे अध्यक्ष ब्लादिमीर पुतीन हांकां सांगिल्लें विधान ‘हो काळ झुजाचो न्हय’ जोड- पत्रकांत आस्पाव करून घेतलें. हाचे वयल्यान भारताच्या उतराक जी- 20 देशां भितर वजन आसा, हें स्पश्ट जाणवता.
मुखा वयल्या जी- २० परिशदेचो अजेंडा थारायतना भारताक सरये वयली कसरत करची पडटली. तातूंत भारताची विश्वासार्हता तशेंच विभीन्नतायेन एकमत करपाची कळाशी पणाक लागपाची आसा. पूण, राजकारणांत दर एक आव्हान संधी घेवन उप्रासता. जागतीक दक्षीण (Global South) आनी उदरगत सादपी देशांचें फुडारपण करपाची भारताची क्षमता जी- 20 परिशद आयोजीत करपाच्या कुवतीचेर थारायतली.
युगांक नायक
7507388596
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
