लोकशाय तत्वांची जागतीक घसरण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

काळखी राजकारणांत तत्वशून्य राजकारणी खंजीर लिपोवन भोंवतना दिसतात. केन्ना कोणाच्या फाटींत मारत हाचो नेम ना. अमेरिकेंत ट्रंपाच्या राजकारणाक विटून मुखेल रिपब्लिकन सेनेटर आनी नेत्यांनी आपली निश्ठा बदलल्या.

लोकशाय अर्थांत डेमोक्रेसी ह्या शासन पद्दतीची सुरवात ग्रीस देशांत ख्रिस्तपूर्व 500 वर्सांतली. अथेन्स ही तिच्या जल्माची सुवात. डेमोस म्हणल्यार जनता आनी क्रातोस म्हणल्यार सामर्थ्य – थोडक्यांत जनतेचे सामर्थ्य दर्शावपी शासन पद्दती. तिचो जनक जावन आशिल्लो तत्ववेत्ता-विचारक क्लायस्थनिक्स. सुरवेक अथेन्सांतली जनता प्रत्येक विशयाचेर मतदान करून योग्य तो निर्णय घेताली. मुखार मुखार हातूंत वेळ वता हें पळोवन दरेक वांठारांनी आपलो प्रतिनिधी वेंचपाचो आनी तांणी एकठांय येवन प्रशासन चलोवपी सरकार स्थापपाची वेवस्था सुरू केली. पारदर्शक अशी ही आदर्श प्रशासन पद्दत जगांतल्या बहुसंख्य देशांनी आपणायली.
काळा नुसार लोक बदलले, लोकप्रतिनिधींचे चरित्र बदललें. आदर्शवाद, तत्विकता, सात्विकता, प्रामाणिकपणाचो जागो लोभ, दांभिकता, फटींगपणा, भ्रश्टाचार हांणी घेतिल्ले कारणान सत्ते खातीर झगडपी राजकी पक्षांचे चोंबे आनी एकाधिकारशा लोकशायींत उदयाक आयले आनी लोकशाय वेवस्थेची घसरण सुरू जाली ती आमी पळयतात. सौजन्य, समानता, सामाजिक समावेशकता ही लोकशाय तत्वां कुशीक सारिल्लीं दिसतात.
अमेरिका आनी भारत हे देश इतिहासिक काळा सावन जगांतल्या इतर लोकशाय देशांक मार्ग दाखोवपी दीपगृहां म्हणूं येता. भारताक लोकशायेची माता म्हणटात. आंबेडकर, गांधी, नेहरू, पटेल हे भारतांत लोकशायीचे संस्थापक. अमेरिकेच्या जॉर्ज वाशिंग्टन हांकां आधुनिक लोकशायेचे जनक मानतात.
ह्या वर्सा एप्रिल- जून मेरेन भारतांत लोकसभा वेंचणुकेचो शिगमो आमी पळयलो. तर अमेरिकेंत वेंचणूक प्रचारांची धुमशेणां निकतींच सोंपल्यांत. परवां वेंचणुकांचो दीस. वाडटी म्हारगाय आनी बेरोजगारी हे दोन मुखेल प्रस्न आयज दोनीय लोकशायेक सतायतात, तेन्ना ते कशे सोडोवपाचे हाचे विशीं प्रतिस्पर्धी उमेदवारांत, नेत्यां मदीं भासाभास, वादविवाद जावपाची गरज आशिल्ली.
वेंचणुकांत फकत जैत मेळोवपाचे दृश्टीन धर्म, पंथ, जात- पात, वंश ह्या विशयांक अनुसरून ध्रुवीकरण जाल्लें दिसता. भारतांत वेंचणूक काळांत आदी धर्मा नुसार हिंदू- मुस्लिम आनी उपरांत सवर्ण, यादव, जाट, जाटव, अदिवासी, निषाद, कुर्मी, कुशवाहा ह्या जातींच्या आदाराचेर ध्रुवीकरण जाता तर लॅटीनो, क्युबन, मॅक्सिकन, एशियन, हिस्पानिक असो भेदभाव करून ध्रुवीकरण जाल्ले प्रगत, शिक्षित अमेरिकेंतूय पळोवपाक मेळटा.
आमचो देश स्वतंत्र जाला त्या दिसा सावन हांगाचे नागरीक जावन आशिल्ल्या अल्पसंख्यंक समाजांतल्यांक ‘घुसपैठीये’ म्हणत हिणसायत शेजारच्या राश्ट्रांत वचपाचो सल्लो दितात.
विरोधी पक्ष सत्तेंत येत जाल्यार ते तुमच्या घरांत घुसून बायलांची मंगलसूत्रां आनी भांगर घेवन वतले आनी मुस्लिमांक दितले तशेंच तुमच्या गोठ्यांतल्यो म्हशी ओडून व्हरतले असो दुश्प्रचार आमच्या लोकसभा प्रचारांत दिसलो तर अमेरिकेत ओहायवोंत राबित्याक आशिल्ले हैतीचे स्थलांतरीत माजरां, सुणी मारून खातात, स्थलांतरीतांचे पंगड अमेरिकेच्या अर्थव्यवस्थेचे रगत शोशतात त्या खातीर तांकां धांवडावन घालपाक जाय असो अपप्रचार अमेरिकेंत दिसलो. फाटल्या सप्तकांत मॅडीसन गार्डन स्क्वेरांत जाल्ल्या प्रचार समारोपाच्या जंगी सभेंत ट्रंप समर्थकान माचये वयल्यान पोर्तो रिको जुंव्यार रावप्यांक हळशीकावणे म्हणिल्लें. ताचे आदी ट्रंपान जगांतले देश अमेरिकेक हळशीक देश म्हणटात अशें आपल्या भाशणांत म्हणिल्लें. उपरांत बायडनान ट्रंपाच्या समर्थकांक हळशिकावणे म्हणिल्ले. ह्या सगळ्या हळशिकेच्या चिखलकाल्याक लागून इतिहासांत पयलेच फावटी ‘वाशिंग्टन पोश्ट’ मीडिया संस्थेतर्फे एका उमेदवाराक तेंको दिवपाची प्रथा मोडली.
दोनूय म्हान लोकशायेंत महिला राजकारण्यांचेर बिभत्स टिका-टिप्पणी केल्ली दिसता. अमेरिकेची उप राश्ट्रपती आनी प्रॉसेक्यूटर म्हूण नामना जोडिल्ली महिला उमेदवार हॅरिसाक ट्रंप आनी समर्थकानी निसंतान, चेटकीण, मूर्ख अशे अपशब्द वापरल्यात. आमच्याय देशांत ज्येश्ट महिला राजकारणीक उद्देशून बार-बाला, जर्सी गाय संज्ञा वापरपी नेते आनी वॉट्सएप, फेसबुक, इन्स्टाग्रामाचेर तसले गलिच्छ संदेश घालून लोळपी तांचे समर्थक सांपडतात. स्वताक प्रगत, समृद्ध देश म्हणोवन घेवपी अमेरिकन समाजाक हें जशें सोबना तशेंच प्रगल्भ संस्कृतायेचें दायज सांगपी भारताकूय तें सोबना.
दोनूय महान लोकशायींत आरोपी, गुन्यांवकार, ख्यास्त भोगिल्ले, तडिपार जाल्ले वेंचणुकांनी उमेदवार जावन जिखतात हें पळयलां. ट्रंपाआड 34 गुन्यावांचे खटले न्यायालयांत लागल्यात. पॉर्नस्टाराक तोंड धापपाक दुडू दिल्ल्या प्रकरणांत गुन्यांव सिद्ध जाला आनी फकत खास्त सुनावपाची उरल्या. आपल्याच देशाचे संसदेचेर गुंडांक हल्लो करपाक प्रवृत्त करपी ट्रंपाक अमेरिकेतलो एक जेश्ट राजकी पक्ष आपलो अध्यक्षीय वेंचणुकेचो उमेदवार म्हूण वेंचून दिता आनी देशांतल्यान ताच्या उमेदवारीक बऱ्यांतलो बरो प्रतिसाद मेळटा हें अमेरिकन लोकशायेचें विद्रूप रुप आयज जग पळयता तेन्ना लोकशायेंतल्या संतुलीत, सामंजस्यान विचार करपी सुशिक्षित वर्गाचो संस्थे वयलो विस्वास उणावपाक लागता.
आमचे लोकशायेंत सगळ्याच राजकी पक्षांनी उद्देजकां कडल्यान वेंचणूक बाँड स्विकारल्यात हें न्यायालयाच्या आदेशा नुसार बँकेन प्रसारित केल्ले वळेरेंत दिसून आयलां. अमेरिकेंत अरबपती उद्देजक इलॉन मस्क तर ट्रंपाच्या वेंचणूक सभांत नाचतना दिशिल्लो. पंजीकृत मतदारांक लॉटरीचें हांयस दाखोवन फाटल्या दारान ट्रंपा खातीर मतां पुंजावपाची ताची लॉटरी स्कीम न्यायलयान बेकायदेशीर थारावन ताका समन्स धाडला. वेंचणुकांनी उमेदवारां कडल्यान मतां खातीर भेटवस्तू, दुडू वांटप जाता तेन्ना त्या लोकशाय सोंवळ्याची पवित्रताय सोंपिल्ली आसता.
देशाची सुरक्षा, आर्थिक-सामाजिक मळार आपले कार्यक्रम जाहिरनाम्यांत सांगून राजकी पक्षांनी वेंचणुको जिखप गरजेचें- मतदारांत भिरांत आनी फूट घालून न्हय.
आतां जगांतल्या चडश्या मुखेल लोकशायींनी धर्मवाद, जातीयवाद, वंशवादाच्या उज्यार आपले सत्तेची भाकरी शेंकपाचे प्रकार दिसतात.
महाराश्ट्रांत वेंचणुको जावपाच्यो आसात. राजकारणाचे अती अभद्र रूप आमी महाराश्ट्रांत पळयलां. सतत काँग्रेसीक गाळी घालपी शिवसेनेन काँग्रेस, एनसीपी वांगडा युती करून सत्ता मेळयली. उपरांत आमदारांच्या एका गटान शिंदेंच्या मुखेलपणा खाला शिवसेनेंत फूट घालून भाजप वांगडा सत्ता हातासली. भाजपाक विरोध करपी एनसीपींतल्या अजित पवारान काकाची साथ सोडून आपल्या गटाचें समर्थन भाजपच्या युतीक दिलें. एनसापीक विरोध करपी भाजपानूय तें स्विकारलें आनी ताका उपमुखेलमंत्रीपद बक्षीस दिलें. हांगां केन्ना कोण फांतोडेर जनता न्हिदिल्ली आसतना मंत्रीपदाचो सोपूत घेत हें सांगप कुस्तार. काळखी राजकारणांत तत्वशून्य राजकारणी खंजीर लिपोवन भोंवतना दिसतात. केन्ना कोणाच्या फाटींत मारत हाचो नेम ना. अमेरिकेंत ट्रंपाच्या राजकारणाक विटून मुखेल रिपब्लिकन सेनेटर आनी नेत्यांनी आपली निश्ठा बदलल्या. अमेरिकेचे आदले रिपब्लिकन राश्ट्राध्यक्ष जॉर्ज बुश हांची धूव बार्बरा तशेच उप राश्ट्रपती डीक चिनी आनी धूव लीझ चीनी हांणी हॅरिसाक मतां दितलें अशें जाहीर केलां. कॅलिफोर्नियाचो आदलो गवर्नर आनी हॉलीहूड अभिनेता रिपब्लिकन अर्नोल्ड श्वार्जनेगर हाणेंय आपूण हॅरिसाक मत दितलो अशें वक्तव्य केलां.
आयज अमेरिकेच्या अर्थव्यवस्थे मुखार सगळ्यांत व्हडलें आव्हान आसा तें ड़ॉलर 36 लाख कोटींचे रीण आनी ताचेर दिसपट्टे वाडटे कळंतर. 100 दिसांचें कळंतर एक लाख डॉलर इतलें बसता. देश रिणाच्या सांपळ्यांत सांपडलां ताचेर भासाभास करपाची सोडून ट्रंप गाळी घालत भोंवता जाल्यार कमला हॅरिस दिसूयभर दात दाखयत कित्याक हांसत आसता तें कळना जालां. हेंच तें नेतृत्वाच्या अपरिपक्वतेचें प्रदर्शन.
अमेरिकन लोकशाय धोक्यांत आसा अशें 75 टक्के मतदार मानतात. 58 टक्के मतदारांक अर्थीक आनी राजकी मळार बदल घडिल्ले जाय. भ्रश्टाचार, सांस्कृतिक लटाफटी आनी वेंचणूकांच्या वेळाचो हिंसाचारान 250 वर्साचे लोकशाये मुखार आव्हानां उबीं केल्लीं दिसतात. सद्या थंय मतदान सुरू जाल्लें आसा 6 कोटी लोकांनी आपलीं मतां दिल्यांत. तशेंच मतदान केंद्रांतल्या उपकरणांक उजो लावपाच्या वर्स 2020 च्या वेंचणुकांतल्या गैरवर्तानांचीय पुनरावृत्ती जाल्ली दिसता.
वेंचणुकांत फटींगपणा, भ्रश्टाचार, विरोधकांचो छळ, खच्चीकरण करपी लोकशायी राजवटी जगभर आसात. पाकिस्तानांत वेंचणूक काळांत विरोधी पक्षांतल्या नेत्यांक बंदखणींत उडयले. रस्त्यार दंगली, उजो लावपाचे प्रकार आनी राजकी पक्षांच्या समर्थकां मदीं जाल्लो मारपेट पळयलो. बांगलादेशांत शेख हसिनान विरोधकांक वेंचणुकेंतल्यान भायर दवरले उपरांत एकतर्फी जैत मेळोवन सत्ता हाताशिल्ली. हे खबर आसतना आमच्या सरकारान तिची फाटराखण केल्ली. लश्करान साथ सोडले उपरांत तिका देश सोडचो पडलो. वेनेझुवेलांत निकोलस मादुरो वेंचणुकांत धांदली करून तिसरे फावट वेंचून आयला. सेना ताच्या प्रभावा खाला आशिल्ले कारणान राजकी विरोधक एडमंड गोंझालिसाक जीव वाटावपा खातीर देश सोडून स्पेनांत आस्रय घेवचो पडला. गेल्ल्या सप्तकांत जॉर्जिया देशांत वेंचणुकांचे रशिया समर्थक राजकारण्यांनी मतदारांक भिरांत दाखोवन, अर्थीक मजत बंद करपाचो धाक दाखोवन वेंचणुको प्रभावित केल्यात अशे आरोप लागिल्ले आसात. कॅनडांत जस्टीन ट्रूडोक आपलें सरकार तिगोवपा खातीर फुटीरतावाद समर्थक शिखांची साथ घेवची पडटा. गोल्डी ब्रार सारकेल्ल्या गुंडाचें नांव वाँटेड वळेरेंतल्यान काडून उडोवचें पडटा. कॅनडांत वाडटे बेरोजगारीक लागून थळाव्यांचो मूड स्थलांतरितांच्या विरोधांत आसा. फुडल्या वर्सा तो वेंचणुकांतलो मुद्दो आसतलो. राजकी फायद्या खातीर विरोधी पक्षनेत्यानूय दिवाळी समारंभाचें आमंत्रण न्हयकारून आपूण स्थलांतरितांच्या वांगडा ना हें बहुसंख्यीय मतदारांचेर बिंबोवपाचो यत्न केला आसुंये….. जगभर लोकशायेक गिराण लागलां हें खरें.

दीपक लाड
पर्वरी