भांगरभूंय | प्रतिनिधी
महाराश्ट्रांतल्या मराठावाडा वाठारांतल्या बीड, उस्मानाबाद, लातूर, जालना, आनी औरंगाबाद ह्या सारक्या दुकळ पडिल्ल्या वाठारांतल्या लोकांक वर्साचे कितलेशेच म्हयने स्थलांतर करून आपलें पोट भरचें पडटा. अशे परिस्थितींत ऊसाच्या कामाक लागून अस्तंत महाराश्ट्रांत तांचे स्थलांतर हो एक अपरिहार्य पर्याय आसा. दर वर्सा ह्या वाठारांतले हजारांनी मजूर आनी तांच्या घराब्यांतले लोक आपलो गांव सोडून अस्तंत महाराश्ट्रांत येतात. ह्या स्थलांतराक लागून तांच्या भुरग्यांक जायत्या समस्याक तोंड दिवचें पडटा.
ह्या स्थलांतरांक लागून भुरग्यांक तांच्या मूळ गांवांतल्या शाळां पसून पयस जातात. परिणाम, तांचें शिक्षण अपूर्ण वा पुरायपणान बंद उरता. तांकां आवय-बापाय वांगडा स्थलांतर करचें पडटा. आनी अशे तरेन ते शिक्षणा पसून पयस उरतात. चड करून ह्या भुरग्यांक ऊस कापणेक हातभार लावचो पडटा वा ल्हान पिरायेर हेर कुटुंबांची जतनाय घेवची पडटा. हाका लागून तांचें शिक्षण वगडावन आनी भुरगेंपणाचें लुकसाण जाता.
भुरग्यांच्या शिक्षणांतल्यो समस्या
स्थलांतराक लागून भुरग्यांक शाळेंत वचपाक आडखळ येता. स्थलांतर करतना हीं भुरगीं आपल्या मूळ गांवांतल्या शाळाक वंचीत दवरतात. नव्या सुवातेचेर शाळेची उपलब्धताय मर्यादीत आसा. तांच्या पालकांक भुरग्यांक शाळेंत धाडपाक वेळ आनी साधनां नात. ताका लागून भुरग्यांक शाळेंच वचचे बदला ऊसांच्या कामांत आदार करचो पडटा. धाकल्या भावंडांची जतनाय घेवची पडटा. ह्या सगळ्या परिस्थितीचो तांच्या शाळेच्या शिक्षणाचेर, शारिरीक आनी मानसीक उदरगतीचेर व्हड परिणाम जाता.
सेवांकूर साखर शाळेची गरज
शिक्षण हो दरेका भुरग्याचो मुळावो मूळभूत अधिकार आसा. जो तांच्या सर्वांगीण विकासा पासत गरजेचो आसा. भारतीय संविधानान हो हक्क दरेका भुरग्याक दिला. पूण दुर्दैवान हो हक्क भुरग्यांक मेळपाक कुस्तार जाता. खास करून ऊस कापपी मजुरांच्या भुरग्यांच्या बाबतींत ही समस्या खर आसा.
ऊस कामगारांच्या भुरग्यांक शाळेंत पावप सोंपें न्हय. ते आपल्या कुटुंबां सयत पयसुल्ल्या साखर गिरणी वाठारांनी स्थलांतरीं जातात. जंय शाळा मेळनांत वा उपलब्ध आशिल्ल्यो शाळा तांच्यो गरजो भागोवंक शकनांत. ह्या भुरग्यांक शिक्षणीक संद मेळना. शिक्षणाच्या उणावाक लागून भुरगेंपण सोडून कुटुंबीक गरिबीच्या चक्रांत आडखळून पडटात.
विवेकानंदाचे विचार हे परिस्थितींत म्हत्वाचे आसात. “भुरगीं शाळेंत येनात. भुरग्यां कडेन शाळा वच्ची” अशें ते म्हणटात. ह्या विचारांतल्यान प्रेरीत जावन सेवांकुर साखर शाळेची स्थापना जाली. स्थलांतरीत भुरग्यांक जंय शाळा नासता थंयच्या जाग्यार शिक्षण दिवप हो ह्या शाळांचो हेत आसा. अशे तरेन शाळा सरळ भुरग्यांक हाडून तांकां शिक्षणाच्या प्रवाहांत हाडप, हें सेवांकुर साखर शाळेचें मुखेल ध्येय आसा.
शिक्षण वारीचें आयोजन
शिक्षण वारी म्हळ्यार वंचीत भुरग्यांच्या समस्यांचो अभ्यास पासत केल्या. ह्या वारींत गांवांतल्या खोंपींनी रावपी भुरग्यांच्या शिक्षणीक स्थितीची तपासणी करतात. आनी तांच्यो गरजो आनी अडचणीय समजून घेतात. शिक्षणीक नदरेन वंचीत भुरग्यांक शिक्षणाच्या प्रवाहांत हाडपाचे यत्न जातात. हे खातीर अंदुंच्या वर्सा शिक्षण वारीचें आयोजन केल्लें. ह्या 10 दिसांच्या भोंवडेंत अस्तंत महाराश्ट्रांतल्या वेग-वेगळ्या सुवातींनी वंचीत भुरग्यांक भेट दिली. ह्या वारींतल्यान चार जिल्ह्यांतल्या 1500 किलो मिटरचो प्रवास केलो. ह्या भोंवडेंत शिक्षणीक स्थितीचो अभ्यास करून तांच्या गरजे प्रमाण उपाय काडले.
ह्या शिक्षणीक वर्सा 10 विज्ञान कार्यशाळा आयोजीत केल्यो. तातूंतल्यान सुमार 800 विद्यार्थ्यांक शिक्षणाचो फायदो मेळ्ळो. भुरग्यांक विज्ञानाची वळख करून दिवपा खातीर , वेग-वेगळ्या प्रयोगां वरवीं आनी कार्यावळीं वरवीं ह्यो कार्यशाळा घडोवन हाडल्यो. भुरग्यांनी ह्या कार्यशाळांनी व्हडा उमेदीन वांटो घेतलो. जाका लागून तांची शिक्षणाची आवड वाडली. ह्या अभ्यासक्रमाक लागून जायत्या भुरग्यांक तांच्या शिक्षणांत आडमेळीं पयस करपाक मजत जाल्या. तांकां उर्बा मेळ्ळी.
संतोष गर्जे : प्रेरणादायक मार्गदर्शक
संतोश गर्जेचो खास उल्लेख करचो पडटलो. ऊस मजुरांच्या अनाथ भुरग्यां खातीर ‘सहारा अनाथालय’ हे संस्थे वरवीं वावुरतात. संतोश गर्जे कडेन संवाद सादतना, तांणी एक म्हत्वाचो मुद्दो मांडलो, ‘बरें शिक्षण हेंच भुरग्यांच्या फुडारांची बुन्याद आसा.’ ह्या भुरग्यांक मुखेल प्रवाहांत हाडपा खातीर अश्यो वारी संघटीत करप खूब म्हत्वाचें. ताच्या उतरांनी आमकां नव्या उर्जेची प्रेरणा मेळ्ळी. संतोष गर्जेच्या अणभवांचेर भासाभास करतना, शिक्षणाचो प्रभाव कितलो खोल आसूं येता. आनी हे वारी वरवीं तो कसो पातळावंक शकतात हें आमकां कळ्ळें.
रवी बापटले: शिक्षणाच्या माध्यमांतल्यान परिवर्तन
एच.आय. वीच्या दुयेंती खातीर काम करपी रवी बापटले हांणीय शिक्षणाचें म्हत्व सांगलें. रवी बापाटले म्हणलें- “ शिक्षणा वरवींच आमी वंचीत लोकांच्या जिवितांत बदल घडोवन हाडूंक शकतात. ह्या माध्यमांतल्यान समाजांतल्या कुशीक काडिल्ल्या वर्गा मेरेन आमी पावतात. हें खूब तोखणायेचें.” तांच्या विचारांनी आमकां कळ्ळें की शिक्षण हें ख-या अर्थान समाजांत बदल घडोवन हाडपाचें साधन आनी वारी सारकिल्ल्या उपक्रमांक लागून शिक्षण सगळ्यांक मेळूंक शकता.
आमचो देस आनी शिक्षणाचो प्रस्न
आमच्या देसांतल्या कांय गांवांनी अजुनूय मुळाव्यो सुविधा उपलब्ध नात. देखीक- लायट ना. बस सेवा ना, बरे रस्ते ना आनी भलायकी सेवा मर्यादीत ना. ज्या सुवातेर ह्यो मुळाव्यो सुविधांचो उणाव आसा. थंय शिक्षण पावप हें एक व्हडलें आव्हान जालां. हाचे वयल्यान आमकां कळ्ळें की शिक्षणाची समस्या फकत सुविधांच्या उणावाक लागून न्हय. तर गरिबी आनी उदरनिर्वाहाच्या प्रस्नांक लागूनय ती आनीक गंभीर जाता. गांवांनी वचून थंयच्या भुरग्यांक मेळून आमकां खरपणान कळ्ळें की, तांच्या जिवितांत शिक्षणांची उणीव आसली तरीय तांचे पासत पोटाची भूक हें तांचे पासत चड म्हत्वाचें आशिल्लें. तांच्या नदरेन शिक्षणाचेर वेळ आनी पयशे खर्च करप हें लक्झरी जावन आसा. जें तांच्या दिसपट्ट्या जिविताच्या संघर्शांत शक्य ना. देखून तांकां शिक्षणाचो अभाव तितलो खरपणान दिसना. पोटाची भूक भागोवप हो तांच्या जिविताचो मुखेल हेत आसा.
ह्या वारींतल्या मेळिल्ल्या अणभवांतल्यान आमकां ख-या भारताची दर्शन मेळ्ळें. जंय अजुनूय शिक्षणा परस पोटाचे भुकेक पयलें प्राधान्य आसता. शिक्षणाचें म्हत्व लक्षांत दवरून, ही समस्या सोडोवपा खातीर सगळे यत्न करचे पडटले.
समाजाक आव्हान करप
ह्या अभ्याक्रमांतल्यान आमकां जायते अणभव मेळ्ळे. ताका लागून आमची मानसीकताय बदल्ली. समाजा खातीर कितें तरी करपाची प्रेरणा मेळ्ळी. शिक्षणाच्या अभावाक लागून वंचीत भुरग्यांच्या जिवितांत कितल्यो अडचणी येतात. हें अभवांतल्यान कळ्ळें. फकत सरकारी धोरणां आनी येवजण्यांचेर आदारून रावंक मेळना. दरेक व्यक्ती, दरेक कुटूंब आनी खास करून तरणाट्यांनी ह्या झुजांत सक्रीयपणान वांटो घेवपाची गरज आसा. शिक्षण हो बदल घडोवन हाडपाचो मार्ग. शिक्षणांतल्यान समाजांत स्थिरताय, उदरगत आनी प्रगती मेळूंक शकता. देखून हे वारींतल्यान प्रेरणा घेवन समाजांतल्या तरणाट्यांनी वंचीत भुरग्यांच्या शिक्षणाक फुडाकार घेवचो, आनी शिक्षणाच्या हक्का खातीर एकठांय येवन वावर करचो.
समारोप
समाजांतल्या अज्ञानाचो काळोख पयस करपाक शिक्षण ही एक बळिश्ट किट्ट जावन आसा. आमच्या शिक्षणाचो हेत फकत वंचीत भुरग्यांच्या शिक्षणाच्या प्रवाहांत हाडप
न्हय, तर तांच्या पालकांक शिक्षणा विशीं जागृताय निर्माण करप, तांकां शिक्षणाचें म्हत्व जाणून घेवप.
समाजांतल्या तरणाट्यांनी ह्या वावरांत वांटो घेवपाक जाय. वारीन सुरू केल्लो वावर आनीक वाडोवंक जाय. आनी शिक्षणीक प्रवाहांतल्यान वंचीत आशिल्ल्या भुरग्यांक शिक्षण दिवपा खातीर तरणाट्यांनी फुडाकार घेवपाची गरज आसा. तांच्या उमेदीन आनी प्रेरणेक लागून ही शिक्षण रुपीक कीट्टेक आनीक नेट मेळूं जाका लागून समाजांतल्या दरेका भुरग्यांक शिकपाची संद मेळटली.
मूळ लेखक
विनायक, राजेंद्र, गौतम
शिक्षण वारीचे वारकरी
विद्योदय मुक्तांगण परिवार
सेवांकुर अभ्यास केंद्र, अब्दुल लाट , पुणे
9420608084
विशाल खांडेपारकार
8080622370
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
