मनीस केंद्रबिंदू आशिल्लो धर्म

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मनीस हो सगल्या गजालींचो मापदंड आसा ह्या सत्याचो दिश्टावो जाल्लो महावीर हो पयलो – वयलो बोधी सतपुरूस आसलो. ताच्या मतान एखाद्या मनशाच्या बऱ्या – वायट कर्तुबांक खासा तो मनिसूच जापसालदार जाता.

झुजा आनी रक्तपात हातूंत घायाळ जाल्ल्या संवसाराक ताची शेणिल्ली शांतताय, सवस्तकाय, समजिकाय आनी भावकी
परतून मेळोवपा खातीर आयज जैन धर्माच्या अहिंसा आनी अनेकांतवाद ह्या वैश्वीक चैतन्यमय तत्वांची ताकतिकेन गरज आसा.
पूण ताचे पयलीं ही संवसारीक उचांबळाय आनी हिंसा हांचें कारण कितें हें पळोवया. सुमार 2600 वर्सां आदीं दोन समकालीन आनी प्रबुध्द आत्म्यांनी ह्या जगांतल्या अस्वस्थतायेचें मूळ कारण कितें हाचें सारकें बरें निदान केल्लें हे दोग बोदी म्हापुरूस म्हळ्यार बुद्ध आनी महावीर. दोगांयनी वेगळ्यावेगळ्या समयार आनी स्वतंत्रपणान असो निश्कर्श काडलो की ह्यो वयल्यो अनिश्ट गजाली घडपाचें कारण म्हळ्यार मनशांनी आपणाल्या चिंतना वरवीं रचिल्ली देव ही कल्पना. होच खरेलो वादाचो मुद्दो आसा.
महावीर हो जगांतलो पयलो बोधी गुरू. जाणें ठामपणान सांगलें की, खासा मनिसूच मनशाचो निर्मातो आसा म्हूण. निर्माण करपी देव अशें बी कांयच ना म्हूण. मनशाचो एक सारको पुनर्जल्म जावपाचे कारण म्हणजे ताचीं कर्मां. ताणें मुखार सांगलें, मनशाकूच आपली मुक्ती प्राप्त करूंक जाय म्हूण, आनी परतून परतून जल्मुपाच्या दुश्टचक्रांतल्यान ताची सुटका करपाक हांगा कोणूच सोडवणदार, परमेश्वर, भगवान वा सर्वशक्तिमान नात म्हूण.
महावीर येवचें आदीं मनीस समजतालो की तो कसल्या तरी अज्ञान शक्तीचे आधीन आसा म्हूण. देखून ताणें अविचारान त्या काल्पनीक शक्ती मुखार आपणाली दिमी मोडली. पूण हे कुड्डे श्रद्धे आड बंड करपी महावीर हो पयलो मनीस. ह्या म्हापुरसान सांगलें की, आपणाल्या सूख-दुख्खांक खासा मनिसूच पुरायपणान जापसालदार आसा म्हूण. ताणें मुखार सांगलें की, जर मनशान आपणालीं कर्मां तिनूय पांवड्यार म्हळ्यार कुडीच्या, तोंडी आनी मानसीक पांवड्यार शुद्ध केली जाल्यार मागीर तो आपणाल्या दुख्खांचेर जैत जोडूंक शकता आनी परिपूर्ण मुक्ततायेचो आनंद अणभवूंक शकता म्हूण.
केन्नाच नश्ट जावची ना अशी एक बळिश्ट शक्त आसा जी ह्या विश्वाची निर्मणी करता, तिची राखण करता आनी मनाक मारता तेन्ना तें नश्ट करता हो विचार जैन धर्म न्हयकारता. निर्माण करतो आनी नश्ट करतो हो विचार जैनांक अनुचीत आनी विसंगत कसो दिसता, आनी तर्क आनी नितीमत्ता ह्या दोन कसवटण्यांचेर तो भायर पडटा अशें तांकां दिसता. देव कर्मांची फळां दिता हे कल्पनेचे ते खंडन करतात. जर कोणूय म्हणत की दयेक लागून ईश्वरान मुद्दाम हो संवसार निर्मिला म्हूण जाल्यार हो तर्क बुद्धीक पटना. कारण ह्या संवसारांत आमी क्रुरताय पळयतात. जर दुसरो कोणूय म्हणत की देव एकलो एकसुरो आसलो. ताका ‘अनेक’ जायन दिसलें देखून निर्मणी घडली. हेंवूय म्हणणें तर्काक धरून ना.
महावीर आनी बुद्ध हांचे आदीं कोणूच देवा बगर विश्व वा देवा बगर मनीसजात ही कल्पनाच करूंक शकनासलो. नामनेचो जर्मन विचारवंत हेलमथ ग्लासेनाप आपणाल्या ‘जैन – एक भारतीय मोक्षधर्म’ ह्या ग्रंथांत बरयता की, महावीराचें देवाक न्हयकारप हाचे फाटल्यान मानवतावाद आनी मनीस जातीच्या हिताचो विचार आसलो. तेच प्रमाण तातूंत वैश्वीक वेव्हारवाद लिपिल्लो आसा. एक फावट देवाचें अस्तित्व न्हयकारलें म्हणटकूच मागीर मनशाक आपल्या कर्मांचें भान उरता. ही गजाल ताका एक जापसालदार आनी आपणाल्या कर्मांच्या परिणामांची जाणविकाय आशिल्ली व्यक्ती करता. हाका लागून मागीर निमतां आनी मखलाशो हांकां वाव उरना. मनीस हो सगल्या गजालींचो मापदंड आसा ह्या सत्याचो दिश्टावो जाल्लो महावीर हो पयलो – वयलो बोधी सतपुरूस आसलो. ताच्या मतान एखाद्या मनशाच्या बऱ्या – वायट कर्तुबांक खासा तो मनिसूच जापसालदार जाता. कसल्याय गजालीचें खापर दुसऱ्यांचेर फोडप हे वृत्ती पसून महावीरान मनीस जातीक वाटायली. मनशान आपणाल्या जैतांचे वा अपेसाचें स्रय वा दुशण आपणेंच रचिल्ल्या एखादे कल्पनेक दिवचें न्हय अशें महावीराचें सांगणें आसलें.
तेच प्रमाण मनीस जातीची नितिमत्ता ही देव आनी धर्म हांचे वरवीं विकसीत जायना जाल्यार ती मनशां वरवींच जाता. महावीर म्हणटा, जेन्ना चेतना आनी आंतरचेतना एकठांय कार्य करतात, तेन्ना नितीकतायेचो उदेव जाता. सदाचारी देखी घडपाक देवाची वा धर्माची गरज लागना. जे प्रमाण मनीसजातीची काळा प्रमाण उदरगत जायत रावली, तशीच गजाल नितीकतायेची घडली. महावीराची शिकवण आमकां भायल्या वा गूढ शक्तीं बगर कर्मयोगी आनी पुरुशार्थी जावपाक समर्थ करता. ते भायर तातूंत प्रारब्धवाद वाद ना. प्रारब्धवाद मनशाक आत्मसंतुश्ट आनी आळशी करता.
लेखक: सुमीत पॉल

कोंकणी अणकार
प्रदीप लवंदे
9923292022