भांगरभूंय | प्रतिनिधी
दुबयचे रस्ते आनी दर्यावेळो कितल्यो नितळ म्हणून सांगूं. दर्यांत कागदाचो एक कुडको बसून उडोवपाक मेळना. त्या खातीर आमकां त्रास जातात. खंयचेय देव कार्य करतगर निर्माल्याचें विसर्जन खंय करप, हो प्रस्न उबो जाता. म्हणून सगलें निर्माल्य एकठांय करून निकतोच मांडवीत विसर्जन करून आयलां…. दुबयंत पुता कडेन रावन आयिल्लो इश्ट सांगतालो. पूण आपली ही करणी आधुनिक संस्काराच्या दिश्टीन विसंगत जाता. जो गुन्यांव दुबय जाता तोच गुन्यांव तो देशांत येवन करता, तरी आपल्या गुन्यांवकारी करणीची जाणविकाय ताच्या तोंडार मात्तय दिसली ना. जसो काय हो ताचो संस्कारी हक्क आशिल्लो. अश्या वेळा प्रस्न उबो जाता; संस्कारी कोण? दुबयंत गेल्लो इश्ट वो देशांतलो इश्ट?
भारतीय नागरीक खूब वेळा परदेशांत वचून येतात. येतगर थंयची नितळसाण, रस्त्या वयली शिस्त आनी थंयच्या वागणुकीं विशीं तोंड भरून तुस्त करतात. जशें काय संवसारांतलें आठवें अजापूच पळोवन आयल्यात. त्याच बरोबर ‘हें आमकां जमपाचें ना रे.’ व्हड तोंड करून शरण वतात आनी फुडलो विचार करचें पयलींच जबाबदारींतल्यान मोकळे जातात. परदेशां कडल्यान शिकून घेवपाची वो तांच्या बर्या गुणांचे अनुकरण करचें अशें तांकां मात्तय दिसना. धर्मीक विधी, चाली, रितीच्या नांवांर तळीं, न्हंयो, दर्यो अस्वच्छ करपाचो आमचो संस्कारीत अधिकार जाल्यावरीं वागतात.
समाजीक तशेंच कुटुंबीक संस्कार आनी नीत हे मुखेल करून समाज वेवस्थेचे मुखेल वांटे आसात. भुरगेपणांत एक गजाल आयकल्ली, ‘एका भारतियाक अमेरिकेंतल्या रस्त्याच्या कडेक मुतता म्हणून धरलो. गुन्यांव करपी मनशान पुलिसेक प्रस्न केलो, ‘रस्त्यार मुतचें न्हय म्हणून कायदो दाखय.’ अमेरिकेंत तसो खंयचोच कायदो ना. तो एक समाजीक संस्कार आसा. थंय कायद्या परस नितिमत्तेक चड म्हत्व आसा. समाजीक नीत आनी संस्कार ह्या बाबतींत आमचो समाज कितलो मागासलेलो आसा, हें सांगपाक वेगळे उदाहरण दिवपाची गरज ना.
देव, धर्म, देवळां, स्वामी, बाबा, बुवा हांचो आमच्या समाजाचेर व्हड प्रभाव आसा. खर्या अर्थान हीं संस्कार घडोवपी केंद्रा जावपाक फावो. पूण जुस्त उरफाटें चित्र मुखार येता. व्हड देवस्थानांत दर्शना वेळा कसले संस्कार आमच्या दोळ्यां मुखार येतात, हें सांगपाची गरज ना.
लोकांच्या जिवितांतलीं मुल्यां आनी शिस्तीचें म्हत्व हो तांच्या नदरेन दुय्यम प्रस्न आसा. हेंच आमचें व्हड अपेस. भायल्या देशांतले लोकांचें संस्कार हे आपल्या जिवितांतल्यो सुदारणा घडोवपाचे नदरेन वावुरतात तर आमी फकत विधी म्हणून पुजत बसतात.
खोलायेन विचार केल्यार अशें दिसून येता, प्रत्येक धर्मान देवाच्या नांवार समाजांतल्या चालू समाजीक संस्कार मदीं पयलो हस्तक्षेप केलो. ल्हवू ल्हवू देव ह्या संकल्पने खाला धर्माच्यो नव्यो चाली, विधी, निती, रिती समाजांतले संस्कार जावन बसले. श्रद्धा, अंधश्द्धादा हो तांतलोच एक वांटो आसा. पूण आधुनीक काळांतले संस्कार पुरायेन विज्ञान, तंत्रज्ञानाच्या हातांत गेल्यात. ताचें श्रेय धांपून दवरपाक धर्मीक आनी संकुचीत संस्था लोकांची विवेकबुद्ध भेरावपाचो यत्न करतात, हें समजून घेवपाक जाय.
संस्कार मोगी लोकांचें मुखेल लक्ष धर्मीक संस्कारां विशीं आसा. आपले धर्मांतले संस्कार तितलेच मोलाचे, हेरांचे सारके नात. इतलेंच न्हय तर, आपलेच सण- उत्सव पाळचे, हेर धर्मांच्या उत्सवांत वांटो घेवचो न्हय, अमुकच भेस घालचो, अशें करचें न्हय, तशें करचें न्हय, असो आग्रो जाता. अमूक कृती आपल्या संस्कारांत बसना, ह्या तरेची जी दहशत चल्ल्या ती खंयच्या संस्कारांत बसता, हें पयलीं सांगचें. हालीं सोशल आनी ई- मिडियाचेर परंपरा, संस्कार आनी अस्मिताय राखणेच्या नांवांर जो धुडगूस चल्ला तें पळयल्यार हे लोक संस्कृतीचे राखणदार म्हणचे परस सुदारीत समाजाचे दुस्मान म्हणचे पडटात.
समाजांत पाश्चात्य संस्काराचें जें अनुकरण जाता, हेंच संस्कार मोगी लोकांचें मुखेल दुखणें आसा. समाजांतल्या प्रत्येक घटकाक सुदारपाचो हक्क आसा. पाश्चात्य समाज सुदारणा आनी प्रगतीच्या दिकेन वता तेन्ना तांचे अनुकरण करप सभावीक आसा. मुखेल करून आमी जी पश्चिमी संस्कृती म्हणून पळयतात ती खर्या अर्थान आधुनीक (मॉडर्न) संस्कृती आसा. तिचो उगम पश्चिमी देशात जाला हें आमी समजून घेवपाक जाय.
दुसरे वटेन विचार केल्यार, आधुनीक विज्ञान, तंत्रज्ञानाच्या प्रगती खातीर संस्कार हे प्रक्रियेची व्याख्या बदलून गेल्या. परंपरा व पुराणांतल्या कथांचें कुड्डे भावनेन अनुकरण करप हाका संस्कार म्हणप बरोबर जायना. आधुनिक तंत्रज्ञानांत जशे बदल जातात त्याप्रमाणें मनीस संस्कार आपोआप बदलतात. देखीक, रस्त्या वयल्यान वाहन व्हरतना वाहतूक शिस्त पाळप हो आधुनीक संस्कार.
सद्याच्या आधुनीक स्वामी, बाबा, बुवां आदी पुण्य महात्म्यांनीं आमच्या समाजाच्या परिवर्तनाच्या कामाक कसलो हातभार लायला? जे भावीक तांच्या पांयांर नाक घांसतात तांकां मनीस संस्काराच्या चार गजाली सांगल्यात व्हय? आधुनीक जिविताच्यो मुळाव्यो गरजो कितें? ह्या विशीं कसलो प्रकल्प हातांत घेतला व्हय? जे कितें चलता तें विधी पुरते मर्यादीत आसता. समाजाच्या सुदारणां विशीं तांचे कसलेंच योगदान नासता. महात्मा फुले, सावित्रीबाई फुले, गाडगेमहाराज, डॉ बाबासाहेब आंबेडकर ह्यांच्या कार्या विशीं कसलीच आस्था दाखयनात. जो समाज सुदारपाच्या कामाक म्हत्व दिना, तो महात्मा कसो थारता? जो परिवर्तनाक आदार करिना तो संस्कारी कसो जाता? समाज सुदारणा प्रत्येक समाजाची मुळावी गरज आसता. जे समाज सुदारणा घडोवपाक फुडाकार घेतात ते खरे संस्कारी म्हणपाचें.
निमणो एकच प्रस्न विचारीन दिसता. सावित्रीबाईच्या स्त्री शिक्षण प्रसाराच्या कामाक त्या तेंपा वयल्या लोकांनी, आपले संस्कार बुडटात म्हणून तिका खूब आडमेळी हाडल्यो. तिचेर शेण शेंवटिलें. आयज तिचें काम समाज सुदारणेचें व्हड कार्य म्हणून इतिहासांत कोरांतिल्लें आसा. तिच्या ह्या म्हान कामा खातीर आयची स्त्री आपल्या पांयांर उबी आसा. त्या अर्थान त्या तेंपा वयले विरोधक बिनसंस्कारी म्हणचे पडटात. त्याच अर्थान आयज समाज सुदारपाच्या कामांक विरोध करपी लोक, फुडाराक बिनसंस्कारी जातले. तेन्ना खरे संस्कारी कोण तें थारावचें.
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
