अपना हाथ जगन्नाथ….. बंदी घाल्ली रेट होल पद्दत धांवली मजतीक

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

उत्तरकाशी, खबरां संस्था : असुरक्षित आशिल्ल्यान बंदी घाल्ली खणकाम पद्दत उत्तराखंडाच्या बोगद्यांत आडकून उरिल्ल्या 41 कामगारांक वाटावपाक मजतीक धांवल्या, कारण बऱ्याच काळा सावन चलत आयिल्ले मजत कार्यांत उच्च तंत्रज्ञानाचीं, परदेशांतल्यान आयात केल्लीं मशीनां मोडून पडल्यांत.
आडखळिल्ल्या कामगारांक सोडवपा खातीर काल हुंदराचें बीळ पद्दतीन खणप (रेट होल मायनिंग) सुरू जालें, कारण आव्हानात्मक मजत कार्याच्या निमण्या पांवड्यार 25 टन वजनाचे ऑगर मशीन अपेशी थारले. हाताच्या आदारान बोरींग करपाचे हे पद्दतीन बेगीन काम जालें आनी 17 दीस भितर आशिल्ल्या कामगारांक भायर काडप सोंपें जालां.

रेट होल मायनिंग म्हणल्यार?

रेट रोल मायनिंग म्हणल्यार ४ फूटां परस चड रुंदायेचे न्हय अशे खूब ल्हान फोंड खणून कोळसो काडपाची पद्दत. खणकाम करपी कोळशाच्या वण्टी कडेन पावतकच कोळसो काडपा खातीर बोगदे करतात. भायर हाडिल्लो कोळसो लागींच उडयतात आनी उपरांत ट्राॅली वरवीं तो भायर व्हरतात. हे पद्दतींत कामगार खणींत भितर सरतात आनी हातांतल्या अवजारांनी खणकाम करतात. मेघालयांत ही सगळ्यांत चड प्रमाणांत वापरांत आशिल्ली पद्दत, जंय कोळशाची वणत खूब पातळ आसता आनी हेर खंयचीय पद्दत अर्थीक नदरेन अकार्यक्षम जावपाचो धोको आसता, थंय ती वापरतात. बोगद्यांचो आकार ल्हान आशिल्ल्यान भुरगीं ह्या धोक्याच्या कामाक सगळ्यांत बरीं. उदरनिर्वाहाचे मर्यादीत पर्याय आशिल्ल्या राज्यांतलीं जायतीं भुरगीं अशा खणींनी काम मेळोवपा खातीर आपूण पिरायेन व्हडलो आसा, अशें सांगून काम मेळयतात. कांय जाण बेकायदेशीर पद्दतीन काम करतात. कारण भुरग्यांक कामाक लावप कायद्यान बसना.

हे पद्दतीचेर कित्याक बंदी घाली?

राष्ट्रीय हरित लवादान 2014 वर्सा रेट होल खणकाम करपाचेर बंदी घाल्ली, पूण ही पद्दत अजूनय चालू आसा. ईशान्य राज्यांत कितल्याशाच अपघातांक लागून अशें खणकाम करपी लोकांक मरण आयलां. 2018 वर्सा बेकायदेशीर खणकाम करपी 15 दादले हुंवारान भरिल्ले खणी भितर आडकून पडले. दोन म्हयन्यां परस चड काळ चलपी मजत कार्यांत फकत दोन मडीं मेळूंक शकलीं. असो आनीक एक अपघात 2021 वर्सा जालो. तेन्ना पांच खण कामदार हुंवारान भरिल्ले खणींत आडकून पडिल्ले. म्हयन्या उपरांत बचाव पंगडांनी ही कारवाय बंद करचे पयलीं तीन मडीं मेळ्ळीं.
खण वेवसाय हो राज्य सरकाराचे येणावळीचो मुखेल स्रोत आसा. मणिपूर सरकारान एनजीटी बंदीक आव्हान दिवन ह्या वाठारा खातीर हेर शक्य खण पर्याय ना असो युक्तिवाद केला. मेघालय उच्च न्यायालयान 2022 वर्सा नेमिल्ल्या पॅनेलान मेघालयांत रेड होल खणकाम अखंडपणान चालू आशिल्ल्याचें दिसून आयलें.

उत्तराखंड ऑपरेशन

अमेरिकन ऑगर मशीनाक कोळसो कापून उडोवंक अपेस आयिल्ल्यान आतां ही रेट होलाची ‘बेकायदेशीर’ पद्दत आडकून पडिल्ल्या कामगारांक वांचोवपाक धांवून आयल्या. ह्या कामा खातीर दिल्लींतल्यान वट्ट 12 दादल्यांचे दोन तज्ञ पंगड विमानांतल्यान हाडल्यात. उत्तराखंड सरकाराचे नोडल अधिकारी नीरज खैरवाल हांणी मात हे रेट होल खणकाम करपी कामगार न्हय तर ह्या तंत्राचे तज्ञ अशें स्पश्ट केलां.
खोल फोंडकूलां खणटात. जीं सहसा आडवीं आसतात, तातूंत एकूच मनीस उबो वा आडवो रावपाक शकता. मागीर दुसरो दोरी आनी निसण घेवन भितर देंवता वा दिमखुऱ्यांनी चलत वता. एक मनीस बोरींग करता, दुसरो मनीस कोळसो एकठांय करता आनी तिसरो तो भायर हाडपा खातीर ट्रॉलीचेर दवरता अशें तज्ञ राजपूत राय हांणी खबरां संस्थां कडेन उलयतना सांगलें. मात हे पद्दतीचेर खूबश्या देशांनी आतां बंदी घाल्या.कारण भुकेन वा घुस्मटून मरपाचे प्रकार खूब फावटीं जाल्यात.