भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आमची कोंकणी भास आनी आमची भूंय कितली सुसंस्कृत आनी म्होंवाळ! आमची भूंय ही ‘राकट देशा, कणखर देशा’ असली न्हय. आतां हेंच पळयात. प्रत्येक भाशेंत उपकार आठोवपा खातीर कांय उतरां आसात. पुर्तुगेझ जांणी आमचेर साडे चारशीं वर्सां राज्य केलें, तांणी ‘ओब्रिगादु’ हें उतर आमकां दिलें. पुर्तुगेझ तेंपा वेले कांय जाण्टेले आजूनय हें उतर वापरतात. ‘ओब्रिगादु’ हें सामकें पेजाद आनी भारदस्त उतर. उपकार मानतना लेगीत उपकार मानप्याचें हड्डें फ़ुडें येतालें. पुर्तुगेझ गेलो आनी मागीर इंग्लीश भाशेंतलें ‘थेंक यू’ हें मिळमिळीत उतर आयलें.
मराठीन आमकां ‘धन्यवाद’ हें उतर दिलें. हिंदींतूय हेंच उतर घोळटा. पूण आमची कोंकणी भास कितली म्होंवाळ आनी सुसंस्कृत तें पळयात. आमी उपकार आठोवपा खातीर ‘देव बरें करूं’ म्हणटात. उपकार आठोवपाक ‘देव बरें करूं’ अशें दुसऱ्या खंयच्याय भाशेंत आसा अशें म्हाका तरी दिसना, पूण हें आमचे भाशेंत तें आसा हाचो म्हाका अभिमान दिसता.
आतां उपकार केल्लो मनीस कितें जाप दिता तें पळोवया. ‘ओब्रिगादु’ म्हणटकूच तो मनीस ‘नाद’ म्हण्टा. ‘थेंक यू’ म्हणटकूच मुखा वयलो मनीस ‘वेलकम’ वा ‘मेंन्शन नॉट’ म्हण्टा आनी ‘धन्यवाद’ म्हणटकूच दुसरोय मनीस एकतर ओगी रावता नाजाल्यार आपूणय धन्यवादच म्हण्टा. मुंबयचो मनीस आसल्यार “कसंच काय! कसंच काय!” म्हळ्यार आपणे व्हडलेंशें कांय करूंक ना अशें म्हण्टा. पुणेरी मनीस आसल्यार मात सरळ “मी होतो म्हणून तुझं काम झालं” अशें म्हणपाक अनमनना. गोंयकार मनीस मात “तुकाय देव बरें करूं” म्हण्टा.
कोंकणींत ‘हळद लागली तुज्या तोंडाक’ असो एक वाक्प्रचार घोळटा. हो वाक्प्रचार हांवें पयलेच खेपे म्हज्या आवयच्या तोंडांतल्यान आयकलो. ताचें अशें जालें! आमगेर शांतू म्हूण एक वावराडी आसली. तोंडाक सोय-सुवाद नाशिल्ली, मात्शी फटकळ, खंय कितें उलोवचें हाचें भान नाशिल्ली. एकदीस आमचो एक सोयरो आमगेर आपल्या नातवाचे मुजीक सांगपाक आयलो. ह्या सोयऱ्याचो घराबो खूब व्हडलो. गोंयभर पातळिल्लो. घराबो व्हड जाल्ल्यान कोणतरी जाण्टेलो, जाण्टेली हांतरुणार, कोणाची बायल, सून, नातसून भरिल्ल्या दिसांची अशें चक्र चालूच आसतालें. हाचे खातीर घरांत कितेंय मंगलकार्य थारावप म्हणल्यार दिव्यच कशें!. लग्न, मुंज सोडात; सादी पुजा करतलो जाल्यार सगल्यांक फोन करून खुशाली विचारतकूच कार्याक हात घालप जातालें. मुंज, लग्न हाचे वेळार मंडपदेवता पंदरा दीस पयलीं दवरून हाचेर उपाय करताले. आनी हें कार्य बरे भशेन जायसर येजमान्याक सूख नासलें.
आमगेर आयिल्लो सोयरो मुजीक सांगून वता थंय आसा, शांतून म्हणलें, “व्हनीबाय! तांगेली ती सांवड्डेंची काकीबाय सामकी हांतरुणार आसा न्हय गे! मूज जायसर दीस काडटली मगे?” म्हजे आवयन रोखडेंच पिरगंल्ल्या सुरान म्हणलें “हळद लागली तुज्या तोंडाक!”
हांवें मराठींत ‘‘त्याने तोंड काळें केलें’’ वा ‘‘तिने घरच्यांच्या तोंडास काळे फासले’’ अशीं उतरां आयकल्लीं. काळो रंग म्हणल्यार वायट असो म्हजो समज जाल्लो. हांगा तर म्हजी आवय शांतूच्या तोंडाक हळद लांवक भायर सरिल्ली. मुंज्याक आनी न्हवरो-व्हंकलेक मुजीच्या वा लग्नाच्या आदल्या दिसा हळद लावपाचो कार्यक्रम जाता. म्हणजे हळद लावप ही बरी गजाल तर आवयन वायट उलयिल्ल्या शांतूक “हळद लागली तुज्या तोंडाक” कित्याक म्हणचें? आवयन शांतूचें कौतूक करपाक तें म्हणूंक नासलें हें तिचो उलोवपाचो सूर आनी तोंडा वेली पिरगंण दाखोवन दिताली.
शांतू गेलेंशें पळोवन हांवें ते विशीं आवयक विचारलें. आवय म्हणूंक लागली “खरें म्हणल्यार हळद तोंडाक बऱ्या कार्या खातीर लायतात. पूण अमंगळ उलोवप्याचें लेगीत ‘तुजें बरें जांव’ अशें म्हणपाची आमच्यांत चाल आसा. ओगीच विनाकारण आमी आमच्या तोंडांत वायट उतरां हाडिनात. उलोवपाच्या सुरा वेल्यान, तोंडाच्या हावभावा वेल्यान आपणें कितें तरी वायट केलां हें त्या व्यक्तीक समजता.
आवयन म्हाका आनिकूय कांय देखी दिल्ल्यो. आपलीं कामां व्यवस्थीत ना करपी चलयेक वा बायलमनशेक ‘‘सामकें भदर (भजर) तें’’ म्हणटात. ‘भदर’ हें उतर ‘भद्र’ ह्या उतरा वेल्यान आयलां. ‘अभद्र’ हें वायट उतर म्हणपाच्या जाग्यार बरें उतर ‘भदर’ वापरतात. एखाद्रो भुरगो बुध्दीन मात्सो कमी आसलो तर ताका हिणयनासतना ‘‘तो मात्सो ‘भावार्थी’ वा ‘साडेभावार्थी’ आसा” अशें म्हणटात. एखाद्रो चडूच वायट वागपी मनशा कडेन उलयतना लेगीत ‘‘अरे सभाग्या!’’ अशें म्हणपाची चाल आसा.
अशेंच एक ‘थुमेकाल’ म्हण उतर कोंकणींत घोळटा. कोणूय वायट उलयलो जाल्यार आमी आमच्याच पोल्यार थापट मारून त्या मनशाक ‘‘थुमेकाल! अशें उलोवं नाका’’ म्हणटात. थुमेकाल हें जोड उतर ‘थु’ आनी ‘मेकाल’ ह्या उतरांनी घडलां. ‘थू’ म्हणल्यार थुकून उडोवप आनी ‘मेकाल’ म्हणल्यार मनांत सांठोवन दवरिल्ले वायट विचार. हाचो अर्थ वायट उलोवप्याक सांगप, तुज्या मनांतले वायट विचार मनांत दवरूं नाका ते एकदांचे भायर उडय! कितें सुंदर विचाराचें उतर हें!
आनी निमाणें, दोग जाणां भितर कितलीय बाचाबाची जाली वाद जाले तरी घरा वतना ते दोगूय जाण ‘‘मोग आसूं’’ म्हणटले.
असल्याच उतरां वरवीं आमची कोंकणी भास आपलें खाशेलेंपण तिगोवन आसा. असली सुसंस्कृत उतरां आमी आमचे दीसपट्टे जिणेंत आमी वापरपाक जाय.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
