भांगरभूंय | प्रतिनिधी
धर्मेंद्राक संवसारीक लोकप्रियताय मेळ्ळी. ताचो संवसारांतल्या 25 उत्कृश्ट कलाकारां मदीं आस्पाव जालो.
हिंदी सिनेमाच्या भांगरायुगाची चर्चा जाता तेन्ना कांय नामनेचीं नांवां आदरान घेतात. तातूंत धर्मेंद्रूय आसा. पंजाबांतल्या एका ल्हान गांवांतल्या ह्या तरणाट्यान मुंबय पाव मेरेन बरोच संघर्श केल्लो. फुडें ताणें हिंदी फिल्म उद्देगाचेर राज्य केलें. बळीश्ट शरीराक लागून सिने रसिक ताका ‘ही-मॅन’ म्हणटात, तरी तो नितळ मनाचो, मोगाळ, संवेदनशील, सामको सादो आसा.
धर्मेंद्राचो जल्म 8 डिसेंबर 1935 दिसा फागवाडा साहनेवाल गांवांत जाट घराण्यांत जालो. पुराय नांव धर्मेंद्रसिंह देओल. बापूय केवल किशनसिंह देओल लुधियानांतल्या लालटान शाळेचे मुख्याध्यापक. शेतकार कुटुंबांत वाडिल्ल्या धर्मेंद्रान भुरगेपणांत लागसराक सिनेमाघर नासतना लेगीत सिनेमांत अभिनय करपाचें सपन बाळगिल्लें. ताची नट जावपाची इत्सा इतली बळिश्ट आशिल्ली की शाळेच्या कार्देनांत सिने कलाकारांची चित्रां काडून आरशा मुखार संवाद म्हणपाचो तो सराव करतालो. तीं पुराय करपाचे जिद्दीन धर्मेंद मुंबय पावलो.
धर्मेंद्रान 1958 वर्सा फिल्मफेअर नेमाळ्याचे टॅलेंट हंट सर्तींत वांटो घेवन जैत मेळयलें. ताचे कारकिर्दींतलें हें पयलें व्हडलें पावल. पूण ताका रोखडीच संद मेळ्ळीना. तो जायत्या स्टुडिओंनी भोंवतालो. शक्य तें काम करून पोट भरतालो. त्या काळांतल्या नायकां सारको धर्मेंद्र दिसपाक गोड आसून लेगीत ताका कामां मेळ्ळीं नात. पूण नशिबान मात ताचे खातीर वेगळें कितें तरी दवरिल्लें. धर्मेंद्राक 1960 वर्साच्या “दिल भी तेरा हम भी तेरे” ह्या चित्रपटांत पयली संद मेळ्ळी. चड लोकप्रियता मेळ्ळी ना, पूण लोकांचें लक्ष ताचे कडेन वळ्ळें. ‘फूल और पत्थर’ ह्या चित्रपटान ताणें एकल नायक म्हणून पदार्पण केलें. ताका ‘बेस्ट हिरो’चो फिल्मफेर पुरस्कार फावो जालो. पूण, खरी नामना 1964 वर्साच्या “बंदिनी” ह्या चित्रपटांतल्यान मेळ्ळी. ह्या सिनेमांत ताणें भावनात्मक दोतोराची भुमिका केल्ली. अशोक कुमार आनी नूतन सारक्या दिग्गज कलाकारां वांगडा उबो रावून धर्मेंद्रान आपली खाशेली सुवात निर्माण केली. सुरवातीच्या कारकिर्दींत ताणें ‘सूरत और सीरत’ (1962) आनी ‘बंदिनी’ (1963) ह्या सिनेमांत तो नूतना वांगडा, ‘अनपढ़’ आनी 1964 वर्सा माला सिन्हा वांगडा ‘पूजा के फूल’ ह्या सायरा बानो वांगडा 1962 वर्साच्या ‘शादी’ आनी 1964 वर्सा ‘आयी मिलन की बेला’ चित्रपटांनी तो दिसलो. उपरांत “हक़ीक़त”, “आन मिलो सजना”, “मजबूर”, “दिल्लगी” आदी चित्रपटांल्या वरवीं ताणें नांव जोडलें.
‘आँखे’ फिल्मांत ताचें एका शिवां लागीं झुजतनाचें दृश्य पळोवन रसिकांनी ताका “शेरों का शेर- धर्मेद्र” ही उपाधी दिल्ली. धर्मेंद्राक भारत सरकारान पद्मभूषण दिवनय भोवमान केलो. रोमान्टिक हीरो ते ऍक्शन हीरो मेरेन प्रवास खूब बरे तरेन केलो. सुरवेच्या काळांत ताणें नूतन, मीना कुमारी, सायरा बानू आदी सगळ्या आघाडेच्या अभिनेत्रीं वांगडा अभिनय केलो, पूण ताची जोडी हेमा मालिनी वांगडा जमली. उपरांत ती ताचे जिणेंतली जोडिदारुय जाली. दोगांयनी अभिनय केल्ले राजा जानी, सीता और गीता, तुम हसीन मैं जवां, दोस्त, चरस, मां, चाचा भतीजा हे सिनेमा सुपरहिट जाल्ले. धर्मेंद्राचो “सत्यकाम” आनी “शोले” ह्या सिनेमांतल्या अभिनया खातीर अज्रंवर जाला. 1975 वर्सा प्रदर्शीत जाल्लो ‘शोले’ हो चित्रपट धर्मेंद्राच्या कारकिर्दींतलो सगळ्यांत व्हडलो ब्लॉक ब्लस्टर थारलो. धर्मेंद्राक संवसारीक लोकप्रियताय मेळ्ळी. ताचो संवसारांतल्या 25 उत्कृश्ट कलाकारां मदीं आस्पाव जालो.
ताणें कारकिर्दींत विवीध भुमिका केल्यो. मागीर ती ‘सत्यकाम’ सिनेमांतली प्रामाणीक नायकाची आसूं, शोलेंतलो ऍक्शन सह नायक आसूं वा चुपके चुपकेंतलो विनोदी नायक आसूं. 1966 वर्सा ताच्या “फुल और पत्थर” ह्या चित्रपटाक चड यश मेळ्ळें. उत्कृश्ट अभिनेत्या खातीर फिल्मफेयर पुरस्कारा खातीर नामांकन मेळ्ळें. हाचे वांगडाच ‘नौकर बीवी का’ आनी ‘आई मिलन की बेला’ ह्या चित्रपटांक फिल्मफेयर नामांकन मेळ्ळें. पूण पुरस्कार मेळ्ळो ना. 70 च्या दशका उपरांत हिंदी सिनेमांत ‘ऍक्शन हीरो’ हे संकल्पनेन मोनेळ घालो आनी पयलेच खेपे भारतीय पडद्याचेर ‘ही-मॅन’ जल्माक आयलो तो धर्मेद्र. “शोले”, “धरम वीर”, “चरस”, “ड्रीम गर्ल”, “प्रतिज्ञा”, “कातिलों का कातिल”, “राजा जानी”, “मर्द की जुबान ” अशा चित्रपटांनी धर्मेंद्राची प्रतिमा रसिकाल्या काळजांत खूब घट जाली. ताचो हट्ट, कुडीची भास, ताची झगडपाची शैली, ताची घटमूट शरीर आसून लेगित ताचे दोळे मोगान भिजल्ले आसताले ह्या सगळ्या गजालींनी ताका लोकांचो प्रिय नायक केलो. तागेली “शोले”तली वीरूची भुमिका अज्रीव जाल्या. उच उदकाच्या टांकयेचेर चडून “व्हेन आय डायिंग मौसी गोयिंग टू जेल चक्की पिसिंग अँड पिसिंग…. ” हो
ताचो संवाद आयज लेगीत लोकप्रीय उरला. पूण हो धर्मेंद्र फकत झुजारी नायक न्हय; रोमान्टिक भुमिकेंतय तो आकर्शक दिसतालो.”सत्यकाम” आनी “अनुपमा” ह्या सारक्या चित्रपटांनी ताणें अभिनयाची एक नाजूक, संवेदनशील बाजू प्रेक्षकां मुखार हाडली. संजीव कुमार, राजेश खन्ना, अमिताभ बच्चन, शशि कपूर, विनोद खन्ना, ह्या सगळ्या अभिनेत्या मदीं धर्मेंद्रान आपली वेगळी अस्मिताय तिगोवन दवरली. धर्मेंद्राची जुळोवन घेवपाची अनुकूलताय हे आनीक एक व्हड बळगेंआशिल्लें. गंभीर भुमिकेंत तो तितलोच बरो, विनोदी भुमिकेंत तितलोच सैमीक आनी ‘सामूहिक आवाहन’ आशिल्ल्या भुमिकेंत तितलोच प्रभावी अभिनय करतालो. ताच्या आवाजांत एके तरेची लीन भाव, नम्रताय आशिल्ली, ताका लागून संवादापरस भावनांक चड वजन मेळटालें.ताच्या मुखामळा वयली निरागसतायेक लागुन ताका सादारण मनशाचें प्रतिबिंबीत करपाक मेळ्ळें.
70 च्या दशकांत संवसारांतल्या सगळ्यांत सोबीत आकर्शक दादल्यां मदलो एक हो भोवमान मेळोवपी तो भारतांतलो पयलो मनीस. ताचे भायर हो भोवमान फकत सलमान खानाकच मेळ्ळा. धर्मेद्राक वांगडाच ताका जागतीक पांवड्यार “संवसारीक आयर्न मॅन पुरस्कार” मेळ्ळा. पद्म भूषण (2012) किताब मेळ्ळा. ‘घायल’ (1991) ह्या सिनेमा खातीर उत्कृश्ट राश्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार, (1997) लायफ टायम अचिव्हमेंट पुरस्कारान ताचो भोवमान केल्लो.
धर्मेंद्र हो फकत नट न्हय तर निर्मातो. 1983 वर्सा धर्मेंद्रान व्हडलो पूत सनी देओल हाचो ‘बेताब’ आनी 1995 वर्सा धाकटो बॉबी ताच्या जिवितांतल्यो कांय घडणुको वादग्रस्त आसात. खास करून ताच्या दोन लग्नां विशीं. ताची पयली बायल प्रकाश कौर आनी उपरांत अभिनेत्री हेमा मालिनी वांगडा ताचें जिवीत चड करून प्रसार माध्यमांच्या चर्चांनी आशिल्लें. धर्मेंद्रान हेमा मालिनी कडेन लग्न गांठ बांदता म्हणसर ताचे चलयेचेंय लग्न जाल्लें. पूत सनी फिल्मांत प्रवेश करपाची तयारी करतालो. अशे परिस्थितींत हेमा मालिनी कडेन लग्न जावपाचो निर्णय घेवप खूब कठीण जाल्लें आसूंये, पूण दोगांयनी हो निर्णय घेतलो. रुपेरी पडद्याचेर धर्मेद्र-हेमा जोडपें कितलेंय बरे दिसले तरी खऱ्या जिवितांत तीं वेगळीं रावतात. सध्या हेमा मालिनी धुवां वांगडा जाल्यार धर्मेंद्र सनी आनी बॉबी देओल हांचे वांगडा. पूण धर्मेंद्रान कुटुंबाक आनी नात्यांतल्यांक केन्नाच तडजोड करपाक लायली ना. पुत सनी, बॉबी, धुवो ईशा आनी आहना हांणी सिने वाठारांत नामना जोडल्या. धर्मेंद्राची कारकीर्द सुमार स दशकांची. इतलीं वर्सां खंयच्याय कलाकाराक लोकप्रियता तिगवोन दवरप कठीण, पूण धर्मेंद्राच्या बाबतींत तें शक्य जालें. कारण ताचो अभिनय काळा प्रमाण नव्या रंगांनी बदल्लो. पिराय वाडत आसतना ताणें समाजांत बापूय, शेतकार आनी सादो मनीस हांची भुमिका सहजतायेन केली. “यमला पगला दीवाना” ह्या माळेंत ताणें आपल्या भुरग्यां वांगडा विनोदी आनी मनरिजवण करपी भुमिकेन परतून प्रेक्षकांक प्रभावित केले. पंजाबी संस्कृतायेची धोल-भांगड्याची उर्जा ताच्या व्यक्तिमत्वांत जाणवताली. धर्मेंद्र स्पॉटबॉय ते दिग्दर्शका मेरेन सगल्यां कडेन मोगान उलयता. ताच्या उलोवपांत केन्नाच राग, अहंकार वा तुच्छताय नासता. तो खंय गेलो थंय कामगारांक, गांवकारांक आनी फॅन्सांक नमस्कार करता, तांचे वांगडा फोटो काडटा आनी संवाद सादता. लोकप्रियता मेळयले उपरांत लेगीत ताणें आपलें मनीसपण केन्नाच सोडलें ना. धर्मेंद्र हो फकत कलाकार न्हय; तर एक भावना. हिंदी सिनेमाचो ‘सुवर्ण युग’ ताचे बगर अपूर्ण आसा. ताच्या धैर्यपूर्ण कर्तुबांक लागून तरणाट्यांक प्रेरणा मेळ्ळी. ताच्या संवाद, गितां, नदर, हांसप आनी व्यक्तीमत्वान प्रेक्षकांक प्रभावित केलें.
आयचे जायते कलाकार ताका आदर्श मानतात आनी ताच्या सिनेमाचो अभ्यासाचो विशय म्हूण उपेग करतात. ताच्या मातयेच्या व्यक्तीमत्वाचो परमळ आयज लेगीत प्रेक्षकांक मोहित करता. सोशल मिडियाचेर फॅन्सां कडेन संवाद सादतना, आपल्या वावराचे व्हिडियो, गांवगिऱ्या जिणेचेर विचार वा सैमांत शांततायेचे खीण शेर करता. तांचे मदलो मनीस शुद्ध, भावनीक आनी मोगाळ उरला. सिनेमाच्या इतिहासांत जेन्नाआसा, नवी मुखामळां येत आसात, हिंदी सिनेमाच्या काळजांत, प्रेक्षकांच्या यादींनी रिगत आसात, पूण धर्मेंद्र तो धर्मेंद्र. सदाबहार असो अभिनेतो.
—————————
सुदिन. वि. कुर्डीकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
