तुळशीचें लग्न

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

तिका शंखचूड मेळ्ळो. तो गांधर्व विधीन तिचे कडेन लग्न जालो. फुडें तो दैव्य खूब मातलो. ताणें देवाचेर घुरी घाली. देव शंकरा कडेन गेले. उपरांत….. सोमाराच्यान व्हडली दिवाळी (तुळशीचें लग्न) सुरू जाता. त्रिपुरारी पुनवे मेरेन ती चलतली.

धाकली दिवाळी जाली म्हणटकच रोखडीच येता ती व्हडली दिवाळी. म्हणल्यार तुळशीचें लग्न. तें लागले उपरातं मनशांचीं लग्नां सुरू जातात. 

आधुनीक काळांत जागपाचे अडचणीक लागून घरा मुखार फावो सारकें आंगण नासता, तेन्ना आनी भोवमाळयांच्या घरांनी रावपाचो वेळ येता तेन्ना पक्कें बांदकाम आशिल्लें तुळशी वृंन्दावन करपाक मेळना. अशा वेळार गॅलरीत वा मेकळे सुवातीर डबो, कास अशा वस्तूचो उपेग तुळशी वृंन्दावना खातीर करप जाता. 

तुळशी वृंन्दा विशीं जायत्यो पुराणीक आनी लोककथा आसात. तांतूतली एक कथा अशी, धर्मध्वज नावाचो राजा आनी राणी माधवी हांकां सोबीत चली आशिल्ली. तिच्या रुपाक लागून लोक तिका तुळशी म्हणटाले. तिणें बदरीवनात विष्णू खातीर तप केलें तेन्ना ब्रह्मदेव तिका प्रसन्न जालो. तेन्ना तिणें ताका सांगलें की फाटल्या जल्माक तुळशी नावाची गोपी आशिल्ली, ती कृष्णाची आवडती सखी. एक दीस राधेन तिका श्रीकृष्णा वांगडा सहवासांचे सूख घेतना पळयलें आनी मनशाचे योनीत जन्म घेवपाचो शाप दिलो. कृष्णाक हो शाप आयकून वायट दिसलें. ताणें तिका मानव जल्मांतूय मेळपाचें उत्तर दिलें. ही खबर आयकून ब्रह्मदेवान तिका सांगलें, ह्या मानव जल्मात तुका विष्णू मेळटलोच, पूण ते आदीं तुका आदल्या जल्मांत गोप आशिल्ल्या पूर्ण राधेच्या शापाक लागून ह्या जल्मात दैत्याचो जल्म घेतिल्या शंखचुडा कडेन लग्न जावचें पडटलें. उपरांत ताणें तिका षोडशाखरी राधीका मंत्र दिला. 

तिका शंखचूड मेळ्ळो. तो गांधर्व विधीन तिचे कडेन लग्न जालो. फुडें तो दैव्य खूब मातलो. ताणें देवाचेर घुरी घाली. देव शंकरा कडेन गेले. उपरांत शंकराचें आनी ताचें झूज जाले. पूण तुळशीच्या पातीव्रताक लागून शंखचूड अमर जाल्लो. देवून ताका कशेंच मरण येना जालें तेन्ना विष्णू कपट शंखचूडाचे रूप घेवन तुळशी म्हऱ्यांत आयलो. तिणेय घोव समजून ताची सेवा केली. पूण रोखडेंच तिका कळ्ळें की विष्णू तिच्या घोवाचें रूप घेवन आयला तेन्ना तिणें ताका पाशाणरूप जावपाचो शाप दिलो. 

विष्णून तिका सांगले, हांव मेळपाक जाय म्हण तुंवें तप केल्लें. ताका लागून शंखचूडाच्या रुपान हांवें तुजे कडेन संबंद दवरलो. हाचे फुडें तुका दिव्य देह मेळटलो. तुज्या ह्या शरीरांतल्यान गंडकी नावाची न्हंय निर्माण जातली. तुज्या केंसांतल्यान एक झाड येतलें, ताकाय लोक तुळसच म्हणटले आनी ताची पूजा करतले. तुंवें म्हाका पाषाण जावपाचा शाप दिल्ल्यान हांव गंडकीचे देगेर शाळीग्राम नावाचो पाषाण जातलों. म्हजे प्रतीक म्हणून लोक हे पाषाण पुजतले आनी ताचेर तुळशी पानां घालतले. तशेच शंखचूडाचो शंखाच्या रुपान म्हजे पुजेक आस्पाव जातलो. 

तुळशीचें महात्म्य अशें. तुळशीचे फकत दर्शन पापनाशक आसून तिची पूजा मोक्षदायक आसा. तुळस ही वृंन्दावनांत रावता. ती विष्णूक आवडटा. तुळशी पाना बगर विष्णूचे पूजेक म्हत्व ना. 

तुळशी संबदीत एक परब म्हणल्यार तुळशीचें लग्न. ह्या दिसा विष्णूचें तुळशी वांगडा सांकेतीक पद्दतीन लग्न लायतात. एक लोककथा मेळटा, ती अशी- एका गरीब ब्राह्मणाक तुळशी नावाची काळी चली आशिल्ली. एका ज्योतिश्यान तिचे विशीं अशें भविश्य सांगलें की तिका ब्राह्मण न्हंवरो मेळचोना. तेन्ना बापायन तिका घरांतल्यान भायर घाली. ती थंयच्यान पंढरपूरांत येवन रावली. थंय तिचें आनी विठ्ठलाचें एकामेकांचेर प्रेम बसले. रुक्मीणीक हें कळटकच ती तिचो मत्सर करपाक लागली. ते पळोवन तुळशीक विटआयलो आनी ती सीते सारकी भुंयेंत गडप जाली. तेन्नाच विठोबा थंय आयलो आनी तिचे केस धरून तिका ओडून काडली. तेन्ना एक काळें झाड वयर आयलें. मानवी तुळशीक दिल्लें वचन विठोबान त्या झाडा कडेन लग्न लावन पुराय केलें. तेन्नाच्यान कार्तीक शुद्ध दुवादसीक तुळशीचें लग्न लावपाची चाल सुरू जाली. 

तुळशी लग्ना दिसा तुळशीचे वृन्दावन आनी ताचे भोवतणचो जागो निवळ करतात. रांगोळी घालतात. वृन्दावन रंगयतात. सकाळीं तुळशीक तेल हळद लायतात. अळंकार घालून नटयतात. वृंन्दावनांत शिवडी, जिन्या बडी, चिंचो, आंवाळे हांच्यो ताळयो दवरतात. रोजांच्या माळो घालून वृंन्दावन सजयतात. उपरांत पुरयताक आनी लोकांक आपोवन तुळशीची षोडशोपचार पूजा करतात.  पूजा अभिशेका मेरेन पावतकच तूळशीक दुदाचें स्नान घालून तिनदा प्रदक्षणा घालून विष्णूक जागो जा अशी प्रार्थना करतात. नैवेद्य समर्पण जाल्या उपरांत राधा स्वरुपी तूळस आनी कार्तीक दामोदर विष्णूरुपी बाळकृष्ण हांचें लग्न करतात. घरचो यजमान हातांत आंब्या पाना गुठलावन आनी फुलां गुंथून केल्ली माळ घेवन पाटार उबो रावता. तो आनी तुळस हाचे मदीं अंतरपाट धरतात. 

लोकांक अक्षता वाटून मंगलाश्टका म्हणून जातकच यजमान हातांतली माळ तुळशीक अर्पण करता. बाळकृष्णाक तुळशीची माळ, तुळशीक फुलांची माळ घालतात. उपरांत आरती जातकच सगळ्यांक फोव, चिरमुल्यो, आंवाळे, उसाचे कुडके प्रसाद म्हूण वाट्टात. थोडे कडेन लाडू, आयसक्रीमूय दितात. तुळशी लग्ना दिसा दुसरे दिसाच्यान लग्न जावपाक आर्शीवाद दितात. 

अनुपा शेट वेरेंकार 

80079 24976