घराचो दिवो !

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पूण, ते दिवे पेटयतलो तरी खंय? आनी… भीक मागून मेळयिल्ल्या पयशांनी पर्जळ विकत घेवंक जायना आजये.”

साठ वर्सांची एक आजी तिट्यार पणट्यो विकूंक बशिल्ली. ल्हान- ल्हान मातयेच्यो पणट्यो ती स्वताच तयार करून सुकोवन फाटले दोन दीस विकपाक तिट्यार बसताली. पूण, दोनूय दिसां तिका एकूय गिरायक मेळूंक नाशिल्लें. हें तिच्या तोंडाक पळोवन कळटालें. जायतें जाण पणट्यांची विचारपूस करून वतालें. पूण, त्यो घेवपाक कोणूच तयार नाशिल्ले.
दिवाळेक फकत दोनूच दीस उरिल्लें. जशी- जशी दिवाळी लागीं पावताली, तशी आजयेचीं चिंतनां वाडटालीं. घरात जोडपी कोणूच नाशिल्लो. पांच रूपया पसून गाठीक नाशिल्ले. जेवणाचे वा हेर कसलेंच सामान घरांत नाशिल्लें. अशे परिस्थितींत मनशान जगचें तरी कशें होच तिका प्रस्न पडिल्लो. तातूंत ही वर्साक एकूच फावट येवपी दिवाळी. तेच दिवाळेक जर घरांत दिवे पेटनात तर कितें अर्थ आमच्या सारक्या गरिबाचे दिवाळेक? कितें मोल ह्या म्हज्या दिव्यांचें? फकत एक तरी गिराय मेळिल्ले जाल्यार धा रूपयाचें तेल हाडून चार तरी दिवे पेटोवन दिवाळी मनयतलीं. पूण, देवान म्हज्या नशिबांत दिवेच पेटोवंक ना तर कोण कितें करूंक शकता? अशें ती बसल्या-बसल्या येवजिताली.
एका पंदरा वर्सांच्या भुरग्याची तिचेर नदर पडली. तो अनाथ, भिकारी आशिल्लो.
भीक मागून कशें तरी पोट भरतालो. रावपाक घर नाशिल्ल्यान तिट्यारूच खंय तरी न्हिदतालो. तो तिच्या सामकार वचून उबो रावलो. ताका पळोवन ती खूश जाली. तिका दिसलें कोण तरी गिरायक आयलें म्हूण.
“बाबा कितले दिवं? धा रूपयांक चार.” तिणें खोशयेन विचारलें.
“नाका आज्जे… म्हाका दिव्यांची गरज ना.” भुरग्यान थोडें निरशेवणेन म्हणलें.
“बाबा… तशें म्हणचें न्हय! दिव्यांची गरज सगळ्यांकूच आसता. पूण, जायत्या जाणांक ते मेळनात. तुमच्या घरांत विजेचे जायते दिवे आसा जायत, दिव्यांनी तुमचें पुराय घर पर्जळीत जाता जायत. पूण, अन्यायाचो काळोख पयस करूंक असल्या तेलाच्याच दिव्यांचो वापर जाता. हेच खरे दिवे मनशाच्या नशिबाचे, हेच खरे दिवे दिवाळेचे! घे तुका धा रूपयांक पांच दितां.” आजयेन भुरग्याच्या तोंडा कडेन पळय नासतना म्हणलें.
आजयेचीं उतरां आयकून भुरग्याच्या दोळ्यांतल्यान दुकां व्हांवलीं. ती हातार पडटकच तिणें तकली वयर करून पळयलें आनी भुरग्याची परिस्थिती तिका समजली, तो एक अनाथ भुरगो हेंय तिका जाणवलें.
“माफ कर आं बाबा, हांवें तुका पळयनासतना दिवे विकत घे म्हणलें. म्हाका दिसलें तूं पयशेकारालो भुरगो आसतलो म्हूण.” आजयेन आपली तकली सकयल घालून माफी मागली.
“माफी कित्याक मागली आजये!? नशिबांतूच काळोख आसा तर दिवे तरी पेटोवन कितें उपेग. आनी तुजे दिवे विकत घेवपाक म्हाका कांयच हरकत नाशिल्ली. म्हजे कडेन तशें पयशे आसा थोडे दिवे घेवपा सारके. पूण, ते दिवे पेटयतलो तरी खंय? आनी… भीक मागून मेळयिल्ल्या पयशांनी पर्जळ विकत घेवंक जायना आजये.”
“भीक मागप इतलें मनाक लागता तर भीक मागता तरी कित्याक पुता?”
“पोटाची भूक भागोवंक आजये. पूण, आयज सावन भीक मागप बंद.” भुरग्यान दोळे पुशीत म्हणलें.
“आनी पोटाचें कितें?”
“कश्ट करून पोट भरतलों हांव.”
“कसलें कश्ट करतलो तूं बाबा? म्हाका पळय… दीसभर वतांत तापून लेगीत क गिरायक मेळना, आमच्या सारक्या गरिबांक देवान कश्ट करपाचो लेगीत हक्क दिवकंना जावंये.” आजेन निरशेवणेन म्हणलें.
“देवाक दोश दिवनाका आजये, देवान कोणाचेर अन्याय करूंकना. सगळ्यांक दिलां सारकें वाटून… थोड्यांक ताणे दिलें पयशे, भांगर. तर थोड्यांक दिलें सूख धाडून.”
“कितलो शाणो रे तूं, कितलो समजुतदार…! पूण ह्या वयांत कश्ट कसो करतलो तूं…?”
“हेच तर देवान दिल्लें सूख आजये…! तूं साठ वर्सांची आजी दीसभर वतांत कश्ट करूंक शकता, जाणट्यापणार संवसाराचो गाडो तूं स्वताच ओडूंक शकता. तर हांव भुरगो आसून कश्ट करून कित्याक जोडूंक शकना? रावपाक घर ना म्हूण कितें जालें, माया दिवपाक आवयचो पदर ना म्हूण कितें जालें, धिटाय दिवपाक बापायचो हात ना म्हूण कितें जालें, मोग दिवपाक भाव, भयणी ना म्हूण कितें जालें… सगळ्यांक एकेच नदरेन पळोवपी देव तर आसा न्हय आजये!?” उलयता- उलयता भुरग्याच्या दोळ्यांतल्यान दुकां आयलीं. तें पळोवन आजेचेंय दोळे ओलें जालें. तिणें ओडून ताका आपलें वेगेंत घेतलो, ताच्या चेहर्‍याची पापी घेयत म्हणलें.
“ना रे म्हज्या पुता. खर्‍यांनीच देवान कोणाचेर अन्याय करूकना…! तुज्यातलें हें बरें गूण, तुजें नितळ काळीज, निवळ मन हाची गवाय दिता. हें सगळें देवाचेंच तर देणें…! आनी तो म्हाका आयज मेळप, तुज्या रूपान. तूं म्हज्या जीविताची पुंजी, म्हज्या वाट्याक आयिल्लें धन. आयज पासून जें म्हजें तें संगळें तुजें. आवयच्या पदरा पासून, भाव भयणीच्या मोगा मेरेन सगळें तुजें. चल खूब उशीर जालो आमी आमच्या घरा वचूया.” आनी…..
…. ती दोगांय घरा गेली. आतां तीं दोगांय त्या ल्हानशा घरांत खोशयेन रावतात. आजी दीसभर पणट्यो करता आनी भुरगो त्यो तिठ्यार बसून विकता. भुरग्याच्या हांसत्या मुखामळाक पळोवन आनी ताचे हुशारकेन तो दिसपट्टें बरें गिरायक करता. अशें तरेन भुरग्याक काम, घर आनी आवयचो मोग मेळ्ळो आनी आजयेक आपल्या घराचो दिवो…!

अविनाश कुंकळकार
7875237830