भांगरभूंय | प्रतिनिधी
चीनी राश्ट्राध्यक्ष शी जिनपिंगाचे खाशेले ‘चाणक्य’ विदेश मंत्री वांग यी हांकां तांच्या धूर्त मुत्सद्देगीरीक लागून ‘सिल्वर फॉक्स’ म्हूण पाचारतात. तांणी स्वता दिल्लींत 19- 20 ऑगस्टाक चर्चे खातीर दाखल जावप म्हणल्यार मोदी चीनच्या तियानजिनांत शांघाय सहयोग संगठन शिखर परिशदेंत वांटो घेतलेच, शिवाय चीनी राश्ट्राध्यक्षा वांगडा बसका करतले आनी ती दोनूय देशां मदीं वेपार-वाणिज्या विशींची आसतली हाची खात्री जाल्ली. वांग यी बसकेचो मसुदो थारावपाक आयिल्ले. भारत सरकारान मोदींच्या चीन भेटीची पुश्टी केली नाशिल्ली, पूण ते चीन भेटीक वतले हे ह्या स्तंभांत बरयिल्लें.
वेपार कबलाती विशीं अमेरिकेचे ‘हय- न्हय’ अशें डळमळीत धोरण, रशिये कडल्यान तेल आयात बंद करपाचो दबाव, ना केल्ले कारणान लायिल्लो अतिरिक्त 25% शुल्का सयत वट्ट 50% इतलें चड शुल्क शिवाय ट्रंप, सल्लागारांच्यो धमक्यो, थोमण्यांक लागून बेजार जाल्ले प्रधानमंत्री मोदीन परिशदेक गेल्ले कडेन शी जिनपिंगा वांगडा बसकेंत भारत- चीन मजगतीं वेपार- वेव्हारांक- गुंतवणुकींक गती दिवपाची संकेत दित आमी चीनाच्या वटेन गेल्यात हे ट्रंपाक जाणोवन दिलां. चीना आडूय भरमसाठ शुल्क लावपाचे संकेत दिवपी ट्रंपाक आशियांतली एक व्हड बाजारपेठ आनी अर्थवेवस्था – भारत- आपल्या वांगडा उबी आसा हें चीनान हे परिशदेच्या खिणचित्रांच्या देखाव्यांतल्यान ट्रंपाक दाखोवन दिलां.
ट्रंपाचे शुल्कनितींक लागून वेपार झूज पेटत जाल्यार सगळ्यांचेच हात भाजतले. दुबाव ना. जावं अमेरिका, चीन वा भारत, बाजारपेठींतल्यो कितल्याशाच वर्सांच्यो स्थापीत सप्लाय चेन मोडून रोखड्योच नव्यो तयार करतले आनी देशाचे अर्थवेवस्थेचेर कांयच परिणाम जावंचो ना म्हणप हो तोकाचो आशावाद. हिरे- जवाहरांत, पेट्रोलियम जिनस, कपडे, वखदां, मसाले, मशीनरी, बासमती तांदूळ तशेंच आय.टी आनी अर्थिक सेवा ही भारतांतल्यानान अमेरिकेंत जावपी अब्जावधी डॉलरांची मुखेल निर्गत. ती बंद जाली, उणावली जाल्यार अमेरिकेन बाजारांत आमी हे निर्गत करताले त्याच मोलाक चीन वा हेर पर्यायी देशाची बाजारपेठ ते खरेदी करतलो हाची खात्री ना. आतां शांघाय परिशदेंत जालां तें फकत ‘स्नेहसंमेलन’, खरेदीदार चीनाचें खरें रूप वेपार कबलाती खातीर मुद्देसुद, तपशीलवार भासाभास जातली तेन्ना दिसतलें. ट्रंपाल्या शुल्कांक लागून चीनाक आयज भारता वांगडा उबो रावचो पडलो तरी आशिया खंडांत चीन भारताक प्रतिस्पर्धी मानत आयला आनी भारताची अर्थवेवस्था, सुरक्षा दुबळी करपाची यत्न करत आसता हातूंत दुबाव ना.
बदलते परिस्थितींत भारतीय निर्गते खातीर अमेरिकेचो पर्याय म्हूण आपली बाजारपेठ उक्ती करतना चीनाक प्रतिस्पर्धी ही भावना कुशीक दवरून समजिकाय, संवेदनशिलताय दाखोवची पडटली. दुर्मीळ खनीज, अवजड ड्रीलींग मशिनरी आनी मशिनरी स्पेयर पार्ट्सांच्या भारतांत निर्गतीचेर घाल्ली बंदी उठोवची पडटली. संरक्षण, टेलिकॉम सारकेल्ल्या संवेदनशील क्षेत्रांचो अपवाद सोडून बाकी क्षेत्रांनी चीनाक गुंतवणुकीची संद आमीय दिवची पडटली. अमेरिकेंतली आमची निर्गत उणाविल्ल्यान जाल्ली वट्ट वेपारीक तूट चीनी गुंतवणूकींतल्यान भरून येतली. खनिज उर्जा, तेल, पर्ल, रत्नां, धातू, कारखान्यांतलीं यंत्रां, इलेक्ट्रॉनिक वस्तु ही अमेरिकेची मुखेल निर्गत. जागतीक वट्ट जनसंख्येच्या 40% भारत, चीन आनी सहयोगी राश्ट्रांत रावतात. ह्या देशांनी अमेरिकेंतल्यान आयात बंद केली जाल्यार सोंपेपणी पर्यायी बाजारपेठी मेळप हें अमेरिके खातीरूय कुस्तार जातलें. जगांतल्या दुर्मिळ खनिजांचो 80% साठो चीनात आसा. चीन सामारीयम, गाडोलिनियम, टर्बियम, ल्युटेटीयम, डीसप्रोसियम सारकेल्या दुर्मिळ खनिजांची निर्गत करता. ताचो उपेग चुंबक, प्रगत इलेक्ट्रॉनिक्स, विद्युत वहानां आनी संरक्षण उपकरणां तयार करपाक जाता. शुल्क नितिचो सूड घेवपा खातीर चीनान जर अमेरिकेंतली निर्गत बंद केली जाल्यार ताचो प्रतिकूल परिणाम थंय उद्येगांचेर जातलो. सिलिकॉन वेलींतले उद्देग बंद पडटले. हे ट्रंप जाणा म्हूण चीनाआड अतिरिक्त शुल्क लावपाक फाटी- फुडें करता.
आतां हाची दुसरी बाजू म्हणल्यार अमेरिका गिरेस्त, समृद्ध देश जाल्ले कारणान ही म्हारगीं खनिजां विकपा खातीर चीना खातीर एक बऱ्यांतली बाजारपेठ जावन आसा. ती बंद केली जाल्यार अमेरिकेच्या तांकीच्यो पर्यायी बाजारपेठी सोदप चीनाकूय कुस्तार जातलें. चीनी सहयोगी पंगडांतल्या बेलारूस, उत्तर कोरिया, इराण, विएतनाम, आफ्रिकन देशां मदीं अमेरिकेच्या तुळेच्यो पर्यायी बाजारपेठी जावपा सारखी अर्थिक कुवत ना.
इलेक्ट्रॉनिक्स- कंप्युटर, इंटेग्रेटेड सर्कीट्स, मशीनरी, फर्नीचर, कपडे, प्लास्टीक जीनस आनी चड करून दिसपट्टे घरांत लागपी वापरपाचे जिनस हांचो गेल्ले वर्साचे, चीनान अमेरिकेंत केल्ल्या निर्गतेंत व्हड वाटो जावन आशिल्लो. वाडीव शुल्कांक लागून मनजोगतो फायदो मेळना जाल्यार चीनी कारखानदार निर्गत बंद करतले. हाका लागून चीनांत कारखानदारींत बेरोजगारी वाडटली. सद्या चीनांत वाडिल्ल्या बेरोजगारीक लागून तरणाटे बेजार जाल्ले आसात. थंय रियल इस्टेट क्षेत्रांतूय मंदी आयल्या. लाखांनी फ्लॅट, सदनिका तयार आसात, पूण गिरायक ना अशी परिस्थती जाल्या. कंपनी कफल्लक जाल्यात. व्हड प्रकल्पांची कामां बंद पडल्यात. कामगार बेरोजगार जाल्ले आसात. जिनपिंगाचे विरोधांत जनतेत असंतोश वाडत आसा. फकत दडपशाही, जुलमी राजवटीक लागून तो भौशिक जाग्यांनी व्यक्त जांवक शकना.
चीनान निर्गत थांबयत जाल्यार ख्रिसमस, नवे वर्साच्या साजरीकरणाच्या काळांत अमेरिकेंत मॉलांतली शेल्फां रिती दिसपाक लागतली. समजा काय अंशी चीनी माल पावलो जाल्यारूय वाडिल्ल्या शुल्कांक लागून दोबराद मोल दिवन ते खरेदी करपाच्या स्थितींत उपभोक्ता आसचे नात. मॉलां, दुकानांतली उलाढाल उणावतली, आस्थापना बंद पडटलीं आनी मंदीचें ल्हार पातळटलें.
वेपार झुजाक लागून अमेरिकन डॉलराच्या जागतिक प्रभावाक गिराण लागपाक शकता. आतां मेरेन दोन देश वेपारांतली देवाण-घेवाण अमेरिकन डॉलराच्या माध्यमांतल्यान करताले. प्रिमीयम (चड मोल) फारीक करून डॉलरांचो साठो वाडोवपा खातीर स्पर्धा लागताली. हाचो फायदो घेत राजकी दुस्मान देशाची अर्थवेवस्था इबाडपा खातीर अमेरिका तांचेआड अर्थिक निर्बंध घालून डॉलरांचो शस्त्रां सारखो उपेग करताली. आता चीन, रशिया डॉलर कुशीन दवरून वेपार युवान आनी रुबल्सांत करपाक लागिल्ले. हालींच्या तेंपार भारतूय डॉलर कुशीक दवरून रशियेंतल्यान आयात केल्ल्या क्रूड तेलाचे मोल चड करून यु.ए.ई दिऱ्हामांतल्यान तर केन्ना केन्ना चीनी युवानांतल्यान करतना दिसता.
फुडारांत चीन, रशिया, भारत आनी ‘ब्रीक्स’ पंगडांतल्या बाकीच्या देशानीय डॉलर कुशीन दवरून आपआपल्या चलनांनी वेपार सुरू केलो जाल्यार डॉलरचो खप देंवतलो, पत देंवतली. कमकुवत जाल्लो डॉलर अमेरिकेंत आयात म्हारग करतलो, अमेरिकेंत म्हारगाय वाडयतलो. भारतांत डॉलर म्हारग जायत आसा. काल एक डॉलराचे मोल 88.27 रुपया आशिल्लें. डॉलर कुशीन दवरून भारत आपले रिझर्व युरो, युवान, येन वा भांगरात गुंतवणूक करून दवरत जाल्यार सततच्या मुद्रा अवमुल्यनांतल्यान सुशेग मेळटलो.
“जागतिक राजकारणांत कायमस्वरूपी इश्ट आसनात आनी काम स्वरूपी दुस्मानूय आसनात” अशें विल्यम क्ले ह्या अमेरिकेच्या पयल्या आफ्रिकन-अमेरिकन सांसदान म्हणिल्लें. देड म्हयनो आदी 16 जुलयाक ते संवसाराक अंतरले.
भारत चीना वांगडा उबो दिसलो तें पळोवन देशांत उलट-सुलट प्रतिक्रिया, टिका जावपाक सुरू जाली तेन्ना संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंगान विल्यम क्ले हांच्या विधानाचो आदार घेतलो. एक वेळ ट्रंप- मोदी मैत्रीचे गोडवे गावपी सरकार पक्षांतले, मीडियांतले भाट सामकेच ट्रंपाच्या विरोधांत उलयतना दिसतात तेन्ना ताणीय जागतिक राजकारणांत इस्टागत- दुस्मानकाय ही कायमस्वरूपी आसना हे विसरूंक नजं. तूर्ताक संपूर्ण समाधान दिसना जाल्यारूय कट्टर दुस्माना वांगडाय संवाद सादप सोडप समा न्हय. खंयचेच परिस्थितींत वाटाघाटी बंद जावंच्यो न्हय.
“आमचे दोन महान देश तोडगो काडटले” असो आशावाद अमेरिकेचे अर्थमंत्री स्कॉट बेसेंट हाणीं हालीं उक्तायला. आयज ट्रंप जरी एकाधिकारी, हट्टी वृत्तीन वागता आसलो तरी सत्तेतल्यान देवले उपरांत चित्र बदलूंक शकता. अमेरिका हो लोकशायी देश. हाचे उलट शी जिनपिंग, पुतिन, उ. कोरियाचो कीम जाँग-उन हे निर्दयी, प्रजापीडक, निरंकुश शासक. तांची जवळीक, दाटपण चीनच्या विजय दीस सुवाळ्यांत जगान पळयलें. तांची प्रवृत्ती बदलची ना. मोदींक आमंत्रण नाशिल्ले, पूण समजा आशिल्लें जाल्यार त्या पंगडात एका लोकशायी देशाचे पंतप्रधान विसंगत दिसपाचे.
नेहरूंच्या इतिहासिक काळा सावन चीन आमचो विस्वासघात करत आयला. आमची 38,000 वर्ग किमी जमीन गिळून बसला. वर्तमानांत मोदींच्या काळांतूय विस्वासघात केला. मोदीन साबरमतीत शी जिनपिंगाक झोपाळ्याचेर धोलयिल्लो, उपरांत 2019 च्या ऑक्टोबरांत दक्षिणेंत महाबलीपुरमांत अख्खो गांव नाचोवन आडसर पिवयले. आनी स म्हयन्यात, 5 मे 2020 राती पूर्व लडाख्खच्या गलवान दरींत चीनी सैनिक घुसले. लटाफटींत आमच्या 20 सैनिकांक वीरमरण आयिल्ले.
आयज लडाखातंले देपसांग, चुशूल, पेंगाँग सरोवर (पांगुन त्सो) लागसारचो तीन हजार वर्ग कि.मी भाग चीनान गिळ्ळा. आदी ज्या भागांत आमचे सैनिक गस्त घालपाक वताले, मेंढपाळ मेंढरा चरयताले थंय वचपाक शकनात. चीनी सैनीक आडयतात. अरूणाचलांतल्या भागांत चीनान वसाहती बांदल्यात आनी गांवांची, रस्त्यांचीं नांवां बदलल्यांत. हो बदल थळावे राजकारणी, आमदार, सांसद कबूल करतना दिसतात. तेन्ना फकत ट्रंपाच्या नितीक लागून अमेरिकेक शह दिवपा खातीर चीना वांगडा फकत वेपार वेव्हारांत आमी उबे आसात हें न विसरता सावध रावन अर्थिक निर्णय घेवचे पडटले. “ड्रॅगोन आनी हत्ती एकठांय येवप गरजेचें” अशे शी जिनपिंग आयज म्हणटा खरें, पूण चीना वांगडा 3800 किमी शिमेर खंय, केन्ना कुरापती काडत, जमनी गिळत हाचो नेम ना. मागीर विदेश मंत्री जयशंकर म्हणटलो, “ती व्हडली अर्थव्यवस्था, आपूण कितें करूंक शकता?.”
‘ऑपरेशन सिंदुरां’त चीन उघडपणान पाकिस्तानच्या वटेन दिसलो. शस्त्रां, उपग्रह-रडार तंत्रज्ञान चीनान दिल्ले कारणान पाकिस्तानाक आमची फायटर जेट उडोवप शक्य जालें. देशांत अर्थवेवस्थेंतूय चीनाक गुंतवणुकी खातीर रान मेकळें करून दित जाल्यार आमची ‘आत्मनिर्भरता’य चीनी ड्रॅगनाचे भकीक पडटली हाचेंय आमी भान राखचें पडटलें.
दीपक लाड
पर्वरी
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
