भांगरभूंय | प्रतिनिधी
वेगवेगळ्या कारणांक लेगून घांटांचे टेंगशेर अर्थात येल्लापूर थावन कोल्हापूर मेरेन शिंपडिल्ल्या घांटमाथो प्रदेशांत स्थळांतर जाल्ले गोंयकारांनी प्रतिकूल परिस्थितींत आवयभास कोंकणी आनी गोंयची संस्कृताय जतन करून दवरल्या. समाजान गोंया कडेन आशिल्ली आपली नाळ बरे भाशेन आनी अभिमानान जतन करुन दवरल्या. ‘आमीं नीज गोंयकार’ अशें ते सगळें आपलें हड्डें फुलोवन सांगतात तेन्ना तांकां घांटी म्हणून उल्लेख करपाची चूक थळाव्या गोंयकारांनी करची न्हय !!
संस्कृताय म्हणल्यार कितें ?
संस्कृताय म्हणल्यार संस्कारांनी पुराय अशी भाशेच्या माध्यमा वरवीं व्यक्तीच्या जिवीताक संस्कारमय करपी आनी परंपरेपरमाणे बांदून दिलेली सामाजिक जिवीत जगपाची रीत व्हय. संस्कृताय म्हणल्यार एकाद्रया समाजाच्या अस्तित्वाची रीत आसता.
भास , संस्कार आनी संस्कृताय
ह्या प्रिथुमीचेर सगळ्यांचेर संस्कार घडटात. संस्कार म्हणल्यार वेगवेगळ्या माध्यमांच्या रुपान वो समाजांत वावर करीत आसतना, सामाजिक, कौटुंबीक आनी धार्मीक चाली रिती सांबाळता आसतना मनशाचेर जावपी चाली-रितींचो परिणाम. जिवीतांत जे वेगवेगळ्या रुपान नवनिर्मीती जाता, त्या नवनिर्मीतीचो तो संबाळ करता आनी फुडल्या पिळगीमेरेन पावयता, हातूंतच आसा संस्करमय जिवीताचे गुपीत. संस्कृतायेच्या निर्मीती पासोत आनी जतणुके पासोत सामाजिक जिवीत गरजेचे. सामाजिक जिवीतांत सामाजिक कार्यावळी आनी सामाजिक चालीरीतींचो मोलादिक आस्पाव आसता. खंयचेय धार्मीक, समाजीक, कौटूंबीक कार्य वा सुवाळो आसल्यार तो सुवाळो मनोवपाच्यो रिती आसतात. ह्यो सगळ्यो गजाली परंपरागत रितीन एका पिळगे थावन दुसरे पिळगे मेरेन सुरू आसतात आनी हातूंत भास हे एक प्रभावी माध्यम आसता. मनीस एका विशिश्ट संस्कृतायेंत जल्मता, वाडता. ताच्या बुद्दीची वाड जावच्या पयलीच मनीस आपल्या संस्कृतायेची मुल्या आत्मसात करता.
संस्कृतायेची उत्पत्ती, संक्रमण आनी उदरगत
संस्कृतायेची उत्पत्ती, जतणूक आनी संक्रमण भाशेवोरवीं जातात. ह्या पासोत भास हें संस्कृतायेचे एक प्रभावी अंग आसा. भाशेबगर संस्कृतायेची निर्मीती आनी संक्रमण जावप अश्यक्य आसा. संस्कृताय जितली पदार्थमय आसता तितलीच ती कल्पनामय लेगीत आसता. ती थीर वो अचल अशी नासता तर ती ल्हवू ल्हवू बदलत आसता. ह्या पासोत खंयच्याय संस्कृतायेचो अभ्यास करचो जाल्यार त्या समाजांतल्या जिवीतक्रमांचे, चालीरितींचे सूक्ष्म परीक्षण करचे लागता.
भास संस्कृतायेचे प्रतिक आसता. भाशेवोरवीच सुसंस्कृत समाजाची जडण-घडण जाता तेच बाशेन समाजाची उदरगत जाता. उदा : मारवाडी, शेट्टी, गुजराती, सावजी, सिंधी आनी हेर समाज तसेच कोंकणी समाज हाचे एक बरें उदाहरण आसा.
घांटमाथो प्रदेशांत स्थळांतरीत जाल्ल्या कोंकणी मनशान लेगीत आपली संस्कृताय आपल्या भाशे वोरवीं तिगोवन दवरल्या हाची गवाय हांगाच्या समाजांत प्रचलीत आशिल्ल्या फेस्तां-परबां वोरवी दिश्टी पडटा. हाची उदाहरणां म्हणल्यार घांटमाथ्यार जावपी गांवची वर्सुकी फेस्तां-परबो, सांजाव, मोंती सायबिणीचे फेस्त आनी चवथ हीं फेस्तां !
मायाचो म्हयनो सरता आनी मिरगाच्या नक्षत्राच्या आगमना वोरवीं सांजावाचे अर्थांत सांत जुवाँवाचे फेस्त साद घालता. सांत जुआँव बावतीस्त वो सेंट जॉन दि बॅप्टीस्टाचे फेस्त दरवर्सा 24 जून दिसा सगळो संवसार मनयता. सांत जुआँव ह्या उतरांचो अपभ्रंश जावन ‘सांजाव’ वो ‘संजाव’ असो जाला. ह्या फेस्ताची दोन रुपा म्हणल्यार धार्मिक आनी सांस्कृतीक. रजार-मीस करून ह्या निर्भीड आनी म्हान सांताक आर्गां दिवन हें मनयतात. सांस्कृतिक अंग म्हणल्यार ह्या फेस्ताक हांगा जांवयाचे फेस्त म्हूण मनोवपाची गोंयची सांस्कृतिक प्रथा. आधुनिकतायेच्या दुश्टचक्रांत ही प्रथा लुप्त जावंक लागल्याची खंत दिसता.
आमचें भुरगेपणांच्या काळांत कुळारा येवपी नव्यान काजार जाल्ल्यो व्हकलो आनी मावाड्या येवपी उमेदवंत जांवय अजून लेगीत नदरेमुखार येतात. सादारण 1960- 80 मेरेनचो तो भांगरा काळ. घांटमाथ्यार स्थळांतरीत जाल्ल्या कोंकणी क्रिस्तावांचो राबितो आशिल्ल्या खूब उण्या गावांत कपेलां-इगर्जी आसल्यो. म्हजे भुरगेपण जयसर गेले त्या वाटंगी गावांत सांत सेबेस्तियांवाचे कपेल आसा. कपेलाची आदली इमारत काळ्या फातरांनी बांदिल्ली. सामकार उंचेल्या तोरीचेर हुमकळपी घांटीचो आवाज अजुनुय कानांनी घुंवता तर वेगवेगळ्या इमाजींनी सजिल्लो आल्तार अजुनुय नदरे सामकार येता.
बैलागाडीन आजऱ्या थावन येवपी पाद्री दोन ते तीन म्हयन्यांनी एक फावट मीस भेटयताले. ह्या पासोत दर आयतारा गांवांतले कांय वेंचीक जाण्टे आपल्या खडेगांठ आवाजांनी तेर्स भेटयताले. धार्मिक कार्यावळ वो फेस्ता आसूं, सगळे कितें तेर्साचेर निभयचे पडटाले. गांवांत लायट नाशिल्ल्यान आल्तारावयल्या मिणमिणपी वातींच्या मंद उजवाडांत आनी शांत वातावरणांत रजार-तेर्स जाताले. तेर्सा उपरांत गोंयाथावन आयलेल्या पाद्रींनी शिकयिल्ली आनी म्हान जेज्वीट पाद्री सर्गेस्त वास्को रेगो हांच्या ‘गायनांचो झेलो’ हातुंतली कांय कोंकणी कांतारा गांवचे जाण्टे उंचेल्या ताळ्यान गायताले. आमी भुरगीं लेगीत खूब उमेदीन तांकां सांगात दिताले. ‘सांफ्रान्सीस शाऽऽवेरा,’ ‘जेजुच्या कांऽऽळजा, तुं यामची काकळुती कर,’ ‘सासी बोस्त्यांव भक्ता..दऽऽयाळा,’ ‘जायते यामका.. देवाचे राज..’ ही आनी कितलीशीच कांतारा अजून आमच्या कानांनी वाजतात.
तर आतां विशय आसा तो संजावाच्या फेस्ताचो. त्या काळांत पास्काच्या फेस्ता उपरांत एप्रील आनी मायाचे म्हयन्यांनीच चडशी काजारां जाताली. त्या उपरांत नव्यान काजार जाल्ली व्हकल आपल्या मावाड्यांतल्यान आपल्या न्हवऱ्या सांगाता संजावाचे फेस्ताक आपल्या कुळारा येताली. ही व्हकल आपले सांगाता आंबे आनी पणस घेवन येताली संजावाचे फेस्ता दिसा दनपारा वो सांजे तेर्सा उपरांत जांवयाचे माथ्यार संजावाची बारीक पानांची कांटेरी वेल आशिल्लो मुकुट घालतालीत आनी ताची मश्करी करताली. मागीर आपल्या बोल्सांत हात घालून तो जांवय इल्ले दुडू इगर्जीखातीर भेटयतालो. ते राती वो दुसरे दिसा नवी व्हकल आपल्या सांगाता हाडिल्ले आंबे आनी पणसाचे गरें वाड्यावयल्या सगळ्या घरांनी वांटताली आनी ह्या निमतान आपली खुशाल-खबर ती सगळ्यांक सांगून धादोशी जाताली. सांजावाचे फेस्ताची ही परंपरा अजून लेगीत जायत्या गांवांनी मनयतात.
मुळावे गोंयकार आशिल्ले आनी सद्या सांत आंतोनी इगर्ज गडहिंग्ल्जचे पॅरीश प्रीश्ट फादर कुस्तास लिमा आनी हांगाच्या मुळाव्या गोंयकारांनी सांजावाच्या फेस्ताची ही प्रथा जिवी दवरपाचे यत्न सुरु केल्या.
(फुडें चलता..)
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
