कोंकणी भाशेचें चकचकतें नखेत्र : फादर फ्रॅडी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कोंकणी मळार भोव करून डायोसिजन पाद्रींचें खूब योगदान आसा, तांतूंतलो एक जावन आसा फादर फ्रॅडी जे. दा कॉस्ता. तो एक असाधारण आनी उमेदी पाद्री आशिल्लो. ताणें धर्मीक मळार अध्यात्मीक वावरा बराबर समाजीक, पत्रकारिता आनी संस्कृतीक मळार खूब वावर केलो. कोंकणी साहित्याक, तियात्राक, मांडो आनी कांतारांच्या मळार दिल्लें ताचें योगदान तोखणायपात्र आसा. तो फकत एक पाद्री म्हण न्हय तर एक कलाकार आनी पत्रकार म्हणुनूय आमची इश्टागत आशिल्ली. ताणें उजवाडायिल्ल्या ‘गोंयचो आवाज’ दिसाळ्याक ‘रिपोर्टर’ म्हूण वावरूंक भाग मेळ्ळें, तेन्ना थावन हांव ताका लागींच्यान वळखूंक पावलों. ते आदीं आमी दाल्गादो कोंकणी अकादेमी खातीर सांगाता आयिल्ले. फादर फ्रॅडी एक निश्ठावान कोंकणी मोगी हेंच म्हाका थावें जालें.
जल्म आनी वाटचाल
फादर फ्रॅडीचो जल्म जुलयाचे 20 वेर, 1953 वर्सा साश्टीच्या वार्का गांवांत जालो. ताच्या बापायचें नांव मानुयल जुआंव दा कॉस्ता आनी आवयचें नांव सेराफिना डी’ सिल्वा. आपलें मुळावें शिक्षण गांवच्या स्कुलांत करून ताणें तरणेच पिरायेर पाद्रीपणाचें शिकप करूंक सालिगांवचे सिमिनारींत प्रवेश घेतलो. थंयच ताका कोंकणीचो मोग आसा हाचो दिश्टावो जालो. तो पत्रां- मासिकांचेर बरोवंक लागलो. ओ हेराल्दो, उजवाड, ह्या दिसाळ्यांचेर आनी वावराड्यांचो इश्ट, दर म्हयन्याची रोटी, ह्या नेमाळ्यांचेर ताचें बरप वाचूंक मेळटालें. थंयचें शिकप जातकच पाद्रीपणाचें फुडलें शिकप करूंक तो रायतुरचे सिमिनारींत भितर सरलो. ताणें आपलें बरप चालूच दवरलें आनी स्वताक शाबासकी मेळोवन घेतली. 1976 वर्सा ताणें पाद्रीपणाची माखणी घेतली.
तियात्र मळार योगदान
रायतुरचे सिमिनारींत आसतना फादर फ्रॅडीन पांच तियात्र बरोवन माचयेर हाडले, ते अशे: लिपलोलो गूट, म्हाका भोगोस, पोलकी सत्या, ही म्हजी चूक आनी अनीत. ह्या तियात्रांनी ताणें अभिनय लेगीत केलो. त्या काळार ताचो फामाद तियात्र आशिल्लो ‘अनीत’. आपूण वावुरतल्या फिर्गजांतल्या तरणाट्यांक घेवन ताणें हो तियात्र दाखयलो. इतल्याचेरूच तो थांबलो ना, ह्या तियात्राचें ताणें पुस्तक लेगीत छापलें. तेन्ना हेर कलाकारांक हो तियात्र माचयेर हाडूंक संद मेळ्ळी. ताचो बापूय एक तियात्रिस्त आशिल्ल्यान घडये ताच्या रगतांत तियात्रिस्तपण रिगलें आसत. वेवसायीक मळार फादरान बरोवन माचयेर दाखयिल्ले हेर तियात्र जावन आसात: दशा, घराबो, उठ गोंयकारा, खाता पिता देव दिता, नीज मोग आनी गोंयचो आवाज. ह्या काळांत 1979 वर्सा माचयेर हाडिल्लो ताचो तियात्र ‘नीज मोग’ खूब गाजलो. त्या तियात्रांतलीं कांतारां खूब फामाद जालीं. तातूंतलीं कांतारां आनी कांय भागूय तियात्राचे शैलीन घालून 1981 वर्सा ताणें त्याच नांवान कॅसेट निर्माण केली.
एक-अंकी नाटकुल्यां मळार
फादर फ्रॅडी सालिगांव सिमिनारींत शिकयतना भुरग्यांक कले कडेन ओडून हाडटालो. तांतूंतल्यानूच ताचीं एक-अंकी नाटकुलीं जल्मांत आयलीं. ताणें ‘बाप्पा’ साखळेंतल्यान कांय नाटकुलीं बरयलीं आनी तांकां बरो प्रतिसाद मेळ्ळो. बाप्पा बारीन वता, बाप्पा मंत्री जाता, बाप्पाक सॉर्त फुट्टा, बाप्पा शाणो जाता आनी बाप्पा स्मग्लर जाता. हीं ताचीं सगळीं नाटकुलीं ‘बाप्पाचीं नाडेपेन्नां’ ह्या माथाळ्या खाला गोवा कोंकणी अकादेमीन उजवाडा हाडल्यांत. ताणें बरयिल्लीं हेर नाटकुलीं म्हणल्यार पाद्री जुजे वाज, शंभू पसरकार, खरेलो पाद्री, बदल, शिकपाचें मोल, जेजुचे कश्ट, वाट आनी खरीं नातालां.
अतिप्रेमी संस्था
कोंकणी राजभास चळवळींत फादर फ्रॅडीचो सहभाग आशिल्लो. आपल्या बरपांनी ताणें कोंकणीक सदां पाठिंबो दिल्लो. पूण जेन्ना कोंकणी राजभास कायदो पास जालो तेन्ना रोमी लिपीक राजभास कायद्यांत कांयच स्थान दिवंक ना म्हण तो बेजार जालो. मुखावेल्या काळांत रोमी लिपी सांडटली, बरोवपी नानपयत जातले अशी भिरांत ताका खावंक लागली. अशे अवस्थेंत रोमी लिपीचे कांय म्हालगडे दाल्गादो कोंकणी अकादेमी स्थापन करचो प्रस्ताव घेवन ताचे फुड्यांत आयले आनी ताणें रोखडीच सहमती दाखयली. 1988 वर्सा दाल्गादो कोंकणी अकादेमी घडली आनी हे ताचे अतीप्रेमी संस्थेचो तो पयलो अध्यक्ष जालो. म्हणून अकादेमी ताचो जल्मदीस ‘उगडास दीस’ म्हण मनयता.
गुलाब मासीक आनी छापखानो
1983 वर्सा फादर फ्रॅडीन ‘गुलाब’ हें रोमी लिपींतलें कोंकणी म्हयन्याळें स्थापन केलें आनी कोंकणी बरोवप्यांक फुडें येवंक संद निर्माण केली. ह्या मासिका वरवीं ताणें कोंकणी साहित्याचीच न्हय, तर कोंकणी संस्कृताय, दायज आनी परंपरा सांबाळून उरची म्हण पावलां मारलीं. पयलीं कांय वर्सां हें मासीक दुसऱ्यांच्या छापखान्यांतल्यान छापलें. पूण काळ वता तसो गुलाबाची लोकप्रियता वाडिल्ल्यान हें मासीक छापून हाडूंक ताणें ‘न्यू एज प्रिंटर्स’ छापखानो स्थापलो. ‘गुलाबा’ शिवाय ह्या छापखान्यांतल्यान ताणें आपलें तशेंच हेरांचें जायतें कोंकणी साहित्य छापून हाडलें. ’गुलाब’ पुरस्कारूय स्थापन केले. रोमी कोंकणीक अदीक नेट दिवंक ताणें 1989 वर्सां ‘गोंयचो आवाज’ हें रोमी कोंकणी दिसाळें सुरू केलें. ते थोडोच तेंप चल्लें खरें, पूण नांव दवरून गेलें. ताच्या मरणा उपरांत ताच्या घरच्यांनी न्यू एज प्रिंटर्स छापखानो गोंयचे आर्कडियोसेजीक भेटयलो.
संगीताच्या मळार
फादर फ्रॅडी एक भोव आयामी पाद्री आशिल्लो. ताणें तियात्र, साहित्य आनी संस्कृतीक वावरा बराबर गोंयच्या गीत-संगीत मळाचेरूय वावर केलो. 1980 वर्सा गोंयचें गीत, 1982 वर्सा गोंयचो मांडो आनी गोंयचीं लोकगितां, 1984 वर्सा आमी कुणबी गोंयचे, ह्यो गितां कॅसॅटी निर्माण केल्यो. ह्यो ताच्यो गितां कॅसॅटी उपरांत सिडी रुपांत निर्माण जाल्यो. ह्या संगीत आल्बमांतलीं गितां आयज पासून आकाशवाणीचेर आयकूंक मेळटात. ते शिवाय ‘मदर थेरेजा, येवकार, गोंयचो सायब आनी जिवीत’ हे कांतारांचे ऑडियो आल्बम ताणें निर्माण केल्यात.
फादर फ्रॅडी अमर जाला
फादर फ्रॅडी 2004 वर्सा, 50 वर्सांचे तरणेच पिरायेर देवाधीन जालो खरो पूण आजून जिवो आसा कित्याक ताच्या अमर करतुत्वांची समाजान दखल घेतल्या. बांबोळे म्हामार्गार फुलांचो खुरीस उबो आसा, ताचे फाटल्यान एक व्हड देवस्थान (श्रायन) बांदपाचें काम फादर फ्रॅडीच्या हातांतल्यान घडलें. थंय सर्व धर्म समभाव हाचें दर्शन जाता तें फादर फ्रॅडीक लागून. फादर फ्रेडीन सालीगांवचे सिमिनारींत शिक्षक म्हण वावुरतना साबार तरणाट्या सिमिनारिस्तांच्या काळजांनी कोंकणीचो मोग किल्लायलो, हे खातीर ते ताचो सदांच उगडास काडटात. ताणें स्थापन केल्ल्या ‘न्यू एज प्रिंटर्स’ छापखाण्याक आयज 25 वर्सां भरतात आनी तो जरी ताच्या मरणा उपरांत गोंयचे डायोसिजी कडेन दिलो तरी ताच्या पुतळ्याची थंय भेट जाता. ताच्या वावराक मान दिवंक ताच्या गांवांत इगर्जेच्या भाजूक थावन ताच्या घरा वटेन वतल्या रस्त्याक ‘फादर फ्रेडी जे. दा कॉस्ता रोड’ अशें नांव दिल्लें आसा. ताच्या नांवान फादर फ्रॅडी जे. दा कॉस्ता ममोरियल ट्रस्ट स्थापिल्लो आसा. दाल्गादो कोंकणी अकादेमीन ताच्या नांवान पत्रकारिता पुरस्कार स्थापन केल्लो आसा आनी ताचो वर्साच्या वर्सा ताच्या जल्मा दिसा ‘उगडास दीस’ पाळटा. ताच्या मानाक फादर मानुयल गोम्स हाणें बरयिल्लें ‘कोंकणी बागेंतलें पर्मळीत फूल – पाद्री फ्रॅडी’ हें पुस्तकूय अकादेमीन उजवाडायलां. ताच्या साहित्यांतल्यान, तियात्रांतल्यान, एक-अंकींतल्यान, गितां-मांड्यांतल्यान, धर्मीक वावरांतल्यान तो आयजूय जिवो आसा आनी सदांकाल अमर उरतलो.
सोंपयतना
फादर फ्रॅडी 17 वेर मायाचे, 2004 वर्सा कर्णाटकांतल्या हावेरी वाठारांत एका मारेकार मोटर अपघातांत देवाधीन जालो. ही बातमी जेन्ना गोंयांत पावली तेन्ना कोणाकूच सत दिसलें ना. हांवूय गडबडलों आनी उणेंच चार जणांक फोन करून खात्री केली. पांच दीस आदीं आमी पणजे भेटिल्ले, कोंकणी खातीर आनी दाल्गादो कोंकणी अकादेमी खातीर नव्या विचारान आनी नव्या हावेसान फुडें वचपाचो निर्धार केल्लो. रोमी कोंकणी सांडत वता ताका धिगी दिवन अकार्यक्षम जाल्ल्या बरोवप्याक परतून जागोवंचो आनी एकूण कोंकणीची सेवा करचो ताचो हावेस अर्द्यारूच उरलो, पूण उपरांत दाल्गादो कोंकणी अकादेमीक सरकारी अनुदान फावो जाल्ल्यान फादर फ्रॅडीचें सपन यशाक पावूंक सुरू जालें. आयज, दाल्गादो कोंकणी अकादेमीचें नांव गोंयभर फांकारलां जाल्यार ताचे बराबर फादर फ्रॅडीचें नांव जुळिल्लें आसा. कोंकणी भाशेच्या ह्या चकचकत्या नखेत्राक, आयज ताच्या 72 व्या जल्मा दिसा आमची भावपूर्व श्रद्धांजली.

विन्सी क्वाद्रूस