पी. जी. कामथमाम :कोंकणीच्या ध्यासान समर्पीत जीवन

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

केरळांतल्या कोंकणी चळवळीचो विचार केलो की दोळ्यां मुखार केरळांतल्या पारंपारीक, धव्या फुल्ल भेसांतली, थोडीशी मोडवी, वांटकुळ्या आंगलोटाची, सदाकाळ हांसत्या चेऱ्याची एक व्यक्ती हमखास उबी रावता. ही व्यक्ती दुसरी तिसरी कोण न्ही तर तुरवुरचे पी. जी. कामथमाम. कोंकणी भाशेविशीं तांकां अत्यंत मोग आनी अभिमान आशिल्लो. गोंय आनी गोंयकार म्हणलें की तांचें काऴीज खोशयेन उमळून येतालें. कोंकणी भाशेच्या कार्याखातीर ते अखेर मेरेन वावुरले. तांचें अंदूं जल्म शताब्दी वर्स. फाटलें वर्स हें रवीद्रबाब केळेकार, डॉ. मनोहरराय सरदेसाय हांचें जल्म शताब्दी वर्स म्हण गाजलें. अंदू हें पी. जी. कामथमामाचें जल्मशताब्दी वर्स. रवींद्रबाब, मनोहरबाब हांचे इतकोच कोंकणी भाशेविशीं कामथमामाक अभिमान आनी कळवळो आशिल्लो.
केरळच्या कोंकणी चळवळीचे कामथमाम हे एक म्हत्वाचो सांदो आशिल्ले. आपल्या जिवाच्यान जातासर तांणी केन्ना अ. भा. कोंकणी संमेलनां, परिशदेचें अधिवेशनां वा कोंकणीच्यो बसको चुकयल्यो नात. म्हाका याद जाता, 2003 वर्सा, वास्कोंत जाल्ल्या सोळाव्या अ. भा कोंकणी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष म्हण तांची निवड जाल्ली. तांची तेन्ना भलायकी बरी नाशिल्ली तरी तांणी ती जबाबदारी स्विकारली. जिवाच्यान जायना आशिल्ले तरी ते केरळच्यान गोंयांत आयले. तांकां भाशण करूंक जालें ना, पूण माचयेचो तांणी आदर दवरलो.
कामथमामाचो जल्म केरळांतल्या तुरवूर हांगां 28 फेब्रुवारी 1926 दिसा जाल्लो. तांच्या बापायचें नांव पद्मनाभ आनी आवयचें पुत्तमाळ. घरकान्नीचें नांव ललिताबाय आशिल्लें. तांकां तीन पूत. गौतम, व्यास आनी आनंद. धूव चांदनी. तांचो धाकटो पूत आनंद, बापायचीच प्रेरणा घेवन, तांचे सारकोच कोंकणीच्या कार्याक वावुरता.
पी. जी. कामथमाम एक भाशा कोविद आशिल्ले. कोंकणी , पाली, प्राकृत, संस्कृत, अपभ्रंश, हिन्दी, इंग्लीश अश्यो कितक्योश्योच भासो तांकां येताल्यो आनी तांचो अभ्यासूय तांकां आशिल्लो. अध्यपनाच्या मळार तांचें भरीव योगदान आसा. तांणी बनारस हिंदू विद्यापिठांतल्यान एम.ए. ची पदवी घेतिल्ली. केरळ सरकारचे सेवेंत 33 वर्सां ते वेगवेगळ्या पदांचेर शिक्षक म्हण वावुरले आनी अखेरेक 1981 वर्सा हिन्दी शिक्षण अधिकारी म्हण निवृत्त जाले. तांचें केरळांतल्या हिन्दी शिक्षणाच्या मळार उल्लेखनीय योगदान आसा. अन्य भाशा शिक्षण ह्या पुस्तका खातीर तांकां केंद्र सरकारचो पुरस्कारूय फावो जाल्लो आसा. तांचें हेर भाशांतलें वाचप चौफेर आशिल्लें. ताका लागून तांणी हेर भाशांतलें साहित्य कोंकणींत हाडपाचो म्हत्वाचो वावर केला. 1984 साकून 2000 मेरेन ते केरळ कोंकणी अकादेमीचे अध्यक्ष आशिल्ले. ह्या काळांत तांणी केरळांतल्या वेगवेगळ्या वाठारांतल्या आनी समाजांतल्या कोंकणी मनशांक एकठांय हाडपाचो खूब यत्न केला. अकादेमीच्या दिवटी ह्या नेमाळ्याचे ते वट्ट दोन वर्सां संपादक म्हण वावुरल्यात.
1992 ते 2002 ह्या काळांत ते केंद्र साहित्य अकादमीच्या कोंकणी सल्लागार समितीचे वांगडी आशिल्ले. त्या वेळार तांणी साहित्य अकादमीच्यो कितक्यो तरी कार्यावळी केरळांत आयोजीत करून थंयच्या नव्या बरोवप्यांक मुखार येवपाक हात दिला.
कामथमामाक धार्मीक साहित्य, भारतीय संगीत, तेच बरोबर नाटकाचें भोव पिशें आशिल्लें. मंगळूरच्या बंटवाल हांगा निर्मिती जाल्ल्या चंद्रहास चरित्र ह्या वोळेंतूर कृश्ण प्रभू हांणी बरयिल्ल्या पयल्या कोंकणी संगीत नाटकाचो तांचेर खूब प्रभाव आशिल्लो. तांणी फुडाकार घेवन 1944 वर्सा तरणे पिरायचेर ह्या नाटकाचो प्रयोग तुरवूर गांवच्या तिरुमला देवस्वम हायस्कुलाच्या वाठारांत केलो. ह्या नाटकांत तांणी बालक चंद्रहासाची भुमिका रंगयली, जी खूब गाजली. ते नंतर तांणी आनीकय पौराणीक संगीत नाटका केलीं. पूण चंद्रहासाची भुमिका तांकां सामकी लागिल्ली. म्हजी तांचेकडेन वळख णव्वदाच्या दसकांतली, तरी ते जेन्ना केन्ना मेळटाले, तेन्ना ह्या नाटकाची खबर मुजरत सांगतालें, इतलेच न्ही कालच नाटकांत भुमिका केल्लेवरी तातुंतलीं पदांय अभिन्वेसांत गावन दाखयताले.
कोंकणी मनशांक एकठावपाच्या ध्येयान भाराविल्ल्या कामथमामा कडेन , म्हजी चड वळख 1994 वर्सा, 8 मे दिसा जाली. गोवा कोंकणी अकादेमी आनी केरळ कोंकणी अकादेमी हांणी जोडपालवान एस. एस. कलामंदिर एरनाकुलन, कोची हांगा कोंकणी लोकसाहित्य मेळ आयोजीत केल्लो. त्या मेळांत हांवें लोकसाहित्य विशयाचेर एक पेपर सादर केलो. पेपर सादर करपाचो तो म्हजो पयलोच अणभव, पूण सगळ्यांनी बरें सादरीकरण म्हण म्हजी तुस्त केली.
म्हजें सत्र सोंपतकच पी. जी. कामथमाम मुजरत म्हज्या म्हऱ्यांत आयले, तांणी म्हजें अभिनंदन केलें. हांव म्हैसूरच्यान लोकवेद विशयांत प्रशिक्षण घेवन आयलां आनी अकादेमींत लोकवेद संशोधक म्हण रुजू जालां म्हण तांकां कळिल्लें. कोंकणी लोकसंस्कृतीचें हांव एक चली मनीस काम करता, हें पळोवन तांकां भारी खोस आनी कवतूक जालें. तांणी म्हजी तोंडभर स्तुती केली. इतलेंच न्हय तर केरळांतल्या लोकवेदा विशीं खूब म्हायती दिली. हांवय मागीर म्हजे कितेंय लिखाण छापून आयलें म्हटकच तांकां धाडून दितालें. ते ताचेर आपलो अभिप्राय रोकडोच बरोवन धाडटाले. तांचीं कांय पत्रां म्हज्या संग्रहांत आसात. 1998 वर्सा म्हजें लोकबिंब हें, लोकवेद विशयावयल्या लेखसंग्रहाचें पुस्तक छापून आयलें. तातूंत तपशिलांत दोन-तीन चुको उरिल्ल्यो. केरळ संबंदीत तीं नांवां आशिल्लीं. कामथमामान म्हाका रोकडेंच पत्र बरोवन कळयलें. तीं नांवां हांवें ज्या पुस्तकांतल्यान घेतिल्लीं तातूंत चुकीचींच बरयिल्ली आशिल्ली.
इतको काळ म्हणल्यार कामथमाम आनी म्हजेमदीं एक आपलेपणाचें नातें तयार जाल्लें. ते म्हाका म्हजे वडिल कशे दिसताले. तेवय म्हाका आपली धूव (लेक) लेकूंक लागिल्ले. कोंकणीत कितें चल्लां? नवें पुस्तक खंयचें आयलां? हे संबंदान आमची चर्चा जाताली. तांची घरकान्न ललिताबाय चडशीं तांच्या सांगाताक आसतालीच. तिकाय म्हजी खूब लक्तुबाय आनी माया जाल्ली. 1998 ते 2002 ह्या काळांत ते साहित्य अकादेमीच्या कोंकणी सल्लागार समितीचे वांगडी आशिल्ले. हांवय ह्या काळार साहित्य अकादमीच्या सल्लागार समितीचेर आशिल्लें. अकादेमीच्यो बसका, कार्यावळी आदी निमतान आमचें खूब मेळप जातालें. कोची-केरळांत त्यो आसल्यार ते मुजरत वेळ काडून म्हाका थंयचो वाठार भोंवडावन दाखयताले. खरेदी बी करपाची आसाल्यार सांगाताक येताले. कोचीची सगळी म्हायती – इतिहास तांकां तोंडपाठ आशिल्लो. तो ते मोठे व्होडविकेन सांगताले. एकदां त्रिशूर बसका आशिल्ली. त्या काळांत ते त्रिशूरांत रावताले. म्हज्या सांगाताक म्हजी एक फातिमा पेरैरा नांवाची इश्टीण आशिल्ली. बसका जातकच दुसरे दिसा कामथमाम आमकां आपल्या घरा घेवन गेले. तो पुराय दीस आमच्या सांगाताक रावन तांणी त्रिशूरांतले इतिहासीक साहित्याक आनी सांस्कृतीक म्हत्वाचे जागे आमकां भोंवडावन दाखयले. केरळ साहित्य अकादेमी, ललीत अकादेमी, कलामंडळ… खूब जागे.
1996 वर्सा कोची-केरळांत जाल्ल्या तेराव्या अ.भा. साहित्य संमेलनाच्या उक्त्तावण सुवाळ्यावेळार तांचें “श्रवोण- गोडड्या होराणे गीतक” हें लोकवेद विशयावेलें पुस्तक लोकार्पण जालें, त्या वेळार तांणी म्हाका खास माचयेर आपोवन पुस्तकाची पयली प्रत भेटयली. म्हजेखातीर तो खूब व्हडलो मान आशिल्लो. हांव सामकें सद्गतींत जाल्लें.
पी.जी. कामथमामाच्यो यादी म्हज्या काळजांत सदांच जिव्यो आसात. एक विव्दान मनीस, पूण मनान तितकेच मायेस्त, कुटूंबवत्सल. आपल्या मोठेपणाचो कसलोच गर्व नाशिल्ले. ते आज संवसारांत नात. 05 जून 2009 दिसा ते देवदिन जाले. पूण आपल्या बऱ्या कतृत्वान आनी साहित्य कृतींच्या रुपान ते अमर आसात.
तांच्या प्रकाशीत कोंकणी पुस्तकांची वळेरी अशीः 1. श्रद्धांजली (संपादीत), 2.कोंकणी म्हण्यां सोरू (1985- जोड संपादन) 3. लिपी – एक शास्त्रीय चिंतन (1986 –निबंध) 4. एक अवतारीका भगवद् गीतेक (1987-अणकार) 5. श्रवोण -1996 लोकवेद निबंध) 6. कोंकणी बरयतना- ( जोड लेखक 2000) 8. पवळीं (2003 कविता), 9. ओळख (2011- कविता) ह्या शिवाय तांची मल्ल्याळम भाशेंत आठ पुस्तकां आसात, जी भोवतेक अनुवादाचीं आसात.
तांणी वेगवेगळ्या नेमाळ्यांतल्यान, कोंकणी भाशे विशीं लिखाण केलां. गोंयच्या सुनापरांत दिसाळ्यांतल्यान तांच्यो जायत्यो कविता छापून आयल्यांत आनी तांकां म्हयन्याचो कवी म्हण मानाचो जागोय तातूंत मेळ्ळा. लिपीविशींय तांचे लेखन सुनापरांतात प्रकाशीत जालां. देवनागरी हीच कोंकणीची सभावीक भास हो विचार तांणी हे लेख माळेंतल्यान प्रखर पणान मांडलो. तांचो हो विचार केरळांतल्या लेखकांच्या मनांत इतको बिंबलो की फुडें तांणी इल्लें इल्लें करून देवनागरी लिपींत बरोवपाक सुरवात केली. आज केरळांतले कोंकणी बरोवपी शंभर टक्के देवनागरींतच बरयतात म्हटल्यार चूक जावचीना. ते देवदीन जाल्या उपरांत ‘ लिपी –एक शास्त्रीय चिंतन ‘ ह्या तांच्या पुस्तकाचें नवें संस्करण, तांचेच यादीक स्थापन जाल्ल्या पी. जी.कामथ फांउडेशनान 2015 वर्सा उजवाडाक हाडलां.
अशा ह्या कोंकणीच्या ध्यासान समर्पीत पी.जी. कामथमामांच्या स्मृतींक तांच्या जल्मशताब्दी निमतान मनाकाळजा सावन नमन !

डॉ. जयंती नायक