हांव, तूं आनी तो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मुइन बिसिसॉ (१९२६ -१९८४) हो गाझाचो एक प्रभावी बुदवंत आनी नामनेचो कवी. १९६७ वर्सा इझ्राएलान गाझा पट्टी आपल्या शेकातळा घेतल्या उपरांत तो जिवीतभर एका देशांतल्यान दुसऱ्या देशांत एक निर्वासित जालो. गाझा पट्टी हो वाठार इस्राएलान थंय केल्ल्या अतिक्रमणाक लागून आनी ताका विरोध करपी पॅलेस्टिनियन लोकांक लागून सदांच संवसारभर गाजता. जंय संघर्श आसता थंयचें साहित्य चड प्रभावी आनी काळजाक हात घालपी आसता. मुइन बिसिसॉच्या साहित्यांतल्यान हाचो प्रत्यय येता. बिसीसॉचे पुराय बरपावळींत पॅलेस्टायन लोकांक आर्विल्ल्या इतिहासांत कितलो संघर्श सोंसचो पडलो हाची म्हायती, तशेंच प्रतिकार, मोग, छळ बंदखणी, वण्टी, दर्यादेगेर खेळपी भुरगीं, निर्वासन हे विशय वाचूंक मेळटात.

जर हांव मेलों झुजांत,
जाल्यार म्हजी सुवात घे
म्हज्या वांगड्या!
आनी पळय म्हज्या ओठां कडेन
ते थांबयतना वाऱ्याचें पिशेंपण
हांव मरूंक ना,
म्हज्या घायां वांगडा आपयतां तुकां
वाजय तुजो धोल,
लोक तुजे वांगडा आसात
वाडय तुजो आवाज:
धर्तरेच्या गुलामांनो!
झुजा खातीर रावात उबे
मेल्ल्यांक जावंक जाय जिते,
मरणाचो वेळ आतां सोंपला.

‘झूज’ हे ताचे कवितेच्यो ह्यो ओळी. पॅलेस्टायनांतले आपले अणभव प्रतिध्वनीत जावपी, तिगून उरपी साहित्यीक दायज ताणें फाटीं सोडलां. ताच्या साहित्यांत भावनिक खोलाय, संस्कृतीक गिरेस्तकाय, समाजीक आनी तीक्ष्ण राजकी जाणविकाय हांचो आस्पाव जाता.
मुइन बिसिसॉचो जल्म पॅलेस्टायनांतल्या गाझा शारांत जालो. ताणें शुजाइया शाळेंत मुळावें शिक्षण आनी गाझा कॉलेजींत फुडलें शिक्षण पुराय केलें आनी थंयच्यान १९४८ वर्सा ताणें हायस्कुल डिप्लोमा मेळयलो. १९४७ वर्सा गाझा पट्टेंतल्या पॅलेस्टायनांतल्या नॅशनल लिबरेशन लीगच्या कांय कम्युनिस्ट वांगड्यां वांगडा ताणें राश्ट्रवादी आनी लोकशाय कार्यांत वांटो घेतलो. फुडें ताणें कायरोच्या अमेरिकन विद्यापिठांत नांव नोंद करून पत्रकारितेचो अभ्यास केलो आनी पदवी मेळयली. अब्द अल-करीम अल-कर्मी (अबू सलमा) हाचे कवितेचो प्रभाव पडून ताणें १९४४ वर्सा अल-हुर्रिय्या ह्या नेमाळ्यांत आपल्यो सुरवेच्यो कविता उजवाडायल्यो. मागीर हायफा शारांतल्यान उजवाडाक येवपी अल- इत्तिहाद ह्या कम्युनिस्ट दिसाळ्यांत ताच्यो कविता नेमान येवंक लागल्यो. ताणें आपली बरीच बरपावळ कायरोच्या कम्युनिस्ट डेमोक्रेटिक मूवमेंट फॉर नॅशनल लिबरेशनाच्या अल-मलायन ह्याय नेमाळ्यांत उजवाडायली. ताचो पयलो काव्यसंग्रह अल-माराका [झूज] ह्या नांवान जानेवारी १९५२ त कायरो हांगा उजवाडाक आयलो. जाल्यार उपरांतचे हेर काव्यसंग्रह, नाटकां आनी गद्य ग्रंथ कायरो, बेरूत आनी बगदाद हांगा उजवाडाक आयले.
कांय काळ ताणें गाझाचे सरकारी शाळेंत इंग्लीश शिक्षक म्हणून काम केलें. १९५३ च्या सुर्वेक तो इराकांत गेलो आनी कांय म्हयने इंग्लीश शिक्षक म्हणून काम करूंक लागलो. गाझाक परतून येवन ताणें बुरेज रेफ्युजी कॅम्प इंटरमीडिएट शाळेंत इंग्लीश शिकयलें. गाझा पट्टेंतल्या पॅलेस्टायन कम्युनिस्ट पक्षाचे पयले काँग्रेसींत ताका पक्षाचो सरचिटणीस म्हणून वेंचून काडलो आनी थंय तो पक्षाचें गुप्त प्रकाशन अल-शराराचो (द स्पार्क)संपादक जालो.
मार्च १९५५ त इजिप्ताच्या अधिकाऱ्यांनी ताका बंदखणींत घालो. १९५७ त सुटकेउपरांत ताणें गाझाचे सलाह अल-दीन इंटरमीडिएट शाळेचो सुपरवायझर म्हणून काम केलें. पूण नासेरिस्ट आनी कम्युनिस्ट हांचेमदीं संघर्श चड खर जाल्ल्यान एप्रिल १९५९ त इजिप्ताच्या अधिकाऱ्यांनी ताका परत एक फावट अटक केली. मार्च १९६३ मेरेन तो बंदखणींत उरलो. गाझा परतून येवन ताणें जाबलिया इंटरमीडिएट शाळेंत आनी उपरांत खान युनीसांतले बनी सुहायला शाळेंत काम केलें. १९६४ त पॅलेस्टायन लिबरेशन ऑर्गनायझेशन(पीएलओ) स्थापन जातकच ताणें पॅलेस्टायन ब्रॉडकास्टिंग कंपनीची थापणूक करपाक आदार केलो.
१९६७ वर्सा इझ्राएलान गाझा घेतलो तेन्ना बिसिसॉ गाझा सोडून दमास्कसाक गेलो आनी थंय ताणें सिरियाच्या अल-थावरा दिसाळ्यांत काम केलें आनी १९६८ मेरेन सिरिया रेडिओ खातीर वेगवेगळ्यो कार्यावळी बरयल्यो. १९६९ वर्सा थोडो वेळ मॉस्कोंत रावल्याउपरांत तो कायरोक गेलो आनी थंय ताणें अल-अहराम ह्या दिसाळ्याच्या साहित्य विभागांत काम केलें. १९७२ वर्सा बेरूत वचून १९७४ मेरेन ताणें अल-उस्बू अल-अरबी ह्या नेमाळ्यांत काम केलें.उपरांत ताणें सप्तकी स्तंभ बरोवपाक आनी फिलास्टीन अल-थावरा ह्या नेमाळ्यांत आपल्यो कविता उजवाडावंक सुरवात केली. बेरूतांत ताणें आफ्रो-आशियाई लेखक संघटणेन उजवाडायल्ल्या ‘द लोटस’ ह्या नेमाळ्याची अरबी आवृत्ती संपादीत केली.
१९७९ वर्सा पीएलओ अध्यक्षान ताका कला आनी साहित्याखातीर क्रांतीची ढाल दिवन ताचो भोवमान केलो जाल्यार १९८० वर्सा ताका आफ्रो-आशियाई लेखक संघटनेचो साहित्य पुरस्कार मेळ्ळो. ताचे बरपावळीचो रशियन, इंग्लीश, फ्रेंच, जर्मन, इटालियन, स्पॅनिश, जपानी, व्हिएतनामी आनी फार्सी भाशांनी अणकार जालो. १९८१ ताची पीएलओचो अध्यक्ष यासिर अराफात हाचो संस्कृतीक सल्लागार म्हणून नेमणूक जाली. ताका १९८४ त ताका लंडनांत मरण आयलें. ताच्या कुटुंबाक ताका गाझा हांगा पुरपाची इत्सा आशिल्ली पूण इझ्राएलान न्हयकार दिलो, देखून ताची कूड लंडनासावन ट्युनिसाक व्हरून उपरांत कायरोक व्हेली आनी थंय ताका पुरलो.
तो वट्ट सात वर्सां वेगवेगळ्या बंदखणींनी रावलो. महमूद दरवीश, समीह अल-कासिम ह्या हेर कवींवांगडा ताणें आपले बरपावळीवरवीं पॅलेस्टायन लोकांचे प्रस्न संवसारा मुखार मांडले. 2015 वर्सा बेरूतांत दार अल-फाराबीन ताची पुराय बरपावळ 27 पुस्तकांनी उजवाडायली, तातूंत 3 खंड कविता, 2 खंड नाटकां आनी 7 खंड गद्य हांचो आस्पाव आशिल्लो.
ताच्या साहित्याचे इंग्लिश अणकार आयज लेगीत लोकप्रिय आसात. ‘द बॅटल,’ ‘ अ जायंट मेड ऑफ इयर्स ऑफ ग्रेन.’ ‘पॅलेस्टायन अॅट हार्ट,’ ‘ट्रीज आर स्टॅंडिंग,’ ‘आय केम टू कॉल युवर नेम,’ ‘कम नाव अँड टेक माय बॉडी अॅज अ सॉंग’ हे ताचे कांय गाजिल्ले कवितासंग्रह. ‘द ट्रॅजेडी ऑफ एर्नेस्टो चे गुव्हेरा,’ ‘ द झान्ज रिवोल्ट,’ ‘सॅमसन अँड डीलायला’ ही नाटकां ताणें बरयलीं. ते भायर ताचे विंगड विंगड विशयांवयले अनेक निबंदसंग्रह कांय विद्यापीठांनी अभ्यासक्रमांचो वांटो जाल्यात.
ताच्या कवितांनी पॅलेस्टायन संस्कृतायेच्यो बारीकसाणी, स्थलांतराचे परिणाम आनी मायभूंयची खर तळमळ दिसता संकश्टां मदीं आपली अस्मिताय तिगोवन दवरपाचो यत्न करपी लोकां खातीर तो एक आवाज जाता. पॅलेस्टायनच्या लोकांक देश सोडून वतना जाल्ल्यो वेदना आनी ताणीं जुलूमाआड केल्ल्या प्रतिकाराचेर उजवाड घालताना बिसीसॉ मनशाचे आव्हानांक तोंड दिवपाचे आनी न्यायाखातीर झुजपाचे क्षमतेचेर भर दिता.
‘होमलँड’ हे कवितेंत ताचो मायभूंयेविशीं नॉस्टॅल्जिया दिसता. ‘रेजिस्टन्स’ कवितेंत तो पॅलेस्टायन लोकांचें बळ आनी लवचीकपण सांगपा खातीर अनेक प्रतीकां आनी रूपकां वापरता. ‘जर्नी ऑफ एग्झायल’ हातूंत ताचे निर्वासित जिणेंतल्या अणभवाच्या

भावनीक आनी मानसीक आयामांचो सोद घेवंक मेळटा. पॅलेस्टायन साहित्यांत ऑलिव्ह झाडाक म्हत्वाचें संस्कृतीक आनी प्रतिकात्मक मोल आसा ‘द ऑलिव्ह ट्री’ ही कविता सहनशक्ती, मुळां आनी जमनी कडेन टिकपी संबंद ह्या विशयांचेर संशोधन करता. ‘वुन्ड्स ऑफ गाझा’ ही कविता, संघर्श आनी मानवतावादी संकश्टां सयत समकालीन घडणुकांक प्रतिसाद दिता. सहानुभूती उक्तावन कृती करपाचो उलो मारपाखातीर ताणें अनेक प्रतिमा वापरून लोकांक आवाहन केलां.अरबी साहित्याच्या व्यापक संदर्भा भितर ताचें समकालीन कवितेंत योगदान म्हत्वाचें.
‘हांव, तूं आनी तो’ (आय,यु अँड ही) ही ताची प्रभावी कविता सत्ताकारण, अन्यायी वेवस्थेंत मनशाची जुलमी मानसिकता कशी निर्माण जाता हाचेर भाश्य. अत्याचार करप्याक वेवस्था ताच्या दोळ्यांचेर झापडां लावन ‘ब्रेनवॉश’ करता. ताका हेर गजालींचें गिन्यान मेळुंक दिना, देखून शेक गाजवचे पासत हेरांक काबार करप हीच ताचे जिणेची मोख जाता हें बिसीसॉ आपले खाशेले शैलींत सांगता.

हांव, तूं आनी तो

ताच्या शब्दकोशांत
झाडां खातीर उतर नाशिल्लें .
आनी फुलां खातीर लेगीत नाशिल्लें
सुकणीं ताच्या शब्दकोशांत नाशिल्लीं
ताका जें खबर आसा
तें ताका शिकयल्लें.

पयलीं सुकणीं मार
देखून ताणें सुकणीं मारलीं
चंद्रीमाचो दुस्वास कर
आनी ताणें चंद्रीमाचो दुस्वास केलो
काळीज फातराचें कर
आनी ताचें काळीज फातर जालें
आनी आड्डत राव: सगळें झिंदाबाद !
सगळें नश्ट जावं!
सगळ्यांक कर काबार!

ताच्या शब्दकोशांत
झाडां खातीर उतर नाशिल्लें .
ताच्या शब्दकोशांत नाशिल्लो
हांव आनी तूं
ताका जाय आशिल्लें
म्हाका मारून उडवंक
म्हाका आनी तुकां.
ताका जें खबर आसा
तें ताका शिकयल्लें
ताका जाय
म्हाका मारून उडवंक,
म्हाका आनी तुकां.

शैलेंद्र मेहता
98206 54233