सुशमाचो प्रवास

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सुशमा एका उच्च माध्यमीक विद्यालयांत अकरावी आनी बारावी यत्तेच्या विद्यार्थ्यांक कोंकणी विशय शिकयता. आपले मायभाशेक खूब रेस्पेद दिता. कोंकणी भाशेची गिरेस्तकाय ताका अणभवांतल्यान जाणवली. सुशमा ल्हान आशिल्लें तेन्नाची गजाल. तें दुसरे यत्तेंत शिकतालें, तेन्ना ताका शाळेंत गणीत विशय अजिबात समजनाशिल्लो. तशेंच बाकीचे विशय शिकपाक लेगीत सुशमा फाटींच आशिल्लें. ताचे शाळेंतली माध्यम भास इंग्लीश आशिल्ली आनी कोंकणी एक विशय ताका शिकपाक आशिल्लो. शाळेंतले परिक्षेंत कोंकणी एकाच विशयांत ताका बरे गूण मेळटाले, पूण बाकीच्या विशयांत एक तर ताका कमी गूण मेळटाले वा तें नापास जातालें.
एक दीस सुशमाचे आवयची इश्टीण, सुशमाच्या फुड्यान ताचे आवयक म्हणपाक लागली, “आतां दुसरे यत्तेंत आसतनाच नापास जाता, तें मुखार आनी कितें करतलें? तुजे चलयेच्या तोंडाक पळयल्यार कळटा, तें फुडारांत कांयच करचेना.” सुशमाक हीं उतरां आयकून खूब वायट दिसलें. ताणें मनांत थारयलें, “आपूण आपलो सोबीत फुडार घडयतलें.” सुशमाच्या वर्गांत शिकपी टिना, ताच्या शेजराक रावतालें. टिनाक वर्गांत परिक्षेंत पयलो रँक मेळटालो. टिनाची आवय, बारावी यत्ता मेरेन शिकिल्ली म्हणून ती टिनाचो अभ्यास घेताली, शाळेंत दिल्लो होमवर्क करपाक ताची मदत करताली. सुशमाची आवय दुसरी यत्ता नापास जाल्ली, तिका शिक्षण आवडनाशिल्लें म्हणून तिणें शिक्षण सोडिल्लें. सुशमा दिसपाक गोरें आनी गुबगुबीत. टिना जिवान बारीक, सामकें हाडकुळें आशिल्लें. टिनाचे आवयक गुबगुबीत सुशमाची सदांच नसाय जाताली. एक दीस टिनाची आवय, सुशमाचे आवयक म्हणपाक लागली, “आगे! तुमचें सुशमा फेल जालें? चुरचुरें बाबड्याचें. तुका बाबडेक कितले त्रास. तुमचें सुशमा जिवान मोटे आसा म्हणून तें शिकपाक फाटी. फकत खावपाचेर लक्ष ताचें. शिक्षणाचेर लक्ष दवर म्हूण सांग ताका.” टिनाच्या आवयचीं हीं उतरां सुशमाच्या बापायच्या कानार पडलीं. सुशमानूय हीं उतरां आयकलीं. सुशमाच्या बापायन तेन्नाच थरयलें, “म्हजे चलयेचो फुडार उजवाड दिवपी आसा. एक दीस ह्या उजवाडाचीं किरणां दुसऱ्यांक जगपाक मार्ग दाखयतलीं.” सुशमाचे आवयन थरयलें, “आपूण शिकूंक ना. आपले चलयेक आपूण शिकयतली.”
सुशमाच्या आवय-बापायन ताका ट्यूशनाक शिकपाक घातलें. सुशमाक बरी ट्यूशन टिचर मेळ्ळी. ती ट्यूशन टिचर सुशमाक गणीत विशयांतलीं गणितां कशीं सोडोवपाचीं हें कोंकणी भाशेंतल्यान उलोवन ताका समजावन शिकोवंक लागलीं. गणितांतले पाडे ताका समजावन शिकयले. उपरांत पाडे सुशमा कडल्यान तोंड पाठ करून घेतलें. तशेंच ताचे शाळेंतल्या हेर विशयांतल्या धड्यांतलें गिन्यान इंग्लीश भाशेंत आशिल्लें. म्हणून सुशमाक तें गिन्यान समजनाशिल्लें. सुशमाच्या ट्यूशन टिचरीन कोंकणी भाशेंतल्यान इंग्लीश भाशेचें मुळावें गिन्यान सुशमाक समजावन शिकयलें. ट्यूशन टिचरीन, सुषमाक समजावन सांगलें, “इंग्लीश भास उलयतना इंग्लीश भाशेच्या शब्दांचें उच्चारण, भाशेचें व्याकरण तशेंच अर्थपूर्ण वाक्य रचना पयलीं तुजे तकलेंत इंग्लीश भाशेंतल्यान तयार कर आनी मागीर इंग्लीश भाशेंतलें वाक्य उलय. दर एक भास खास आसा. दर एके भाशेची विशेशताय आसा. पूण कोंकणींतल्यान इंग्लीश उलोवं नाका आनी इंग्लीशींतल्यान कोंकणी उलोवं नाका. सुरवातेक मातशें कठीण आसतलें पूण यत्न करीत रावतकच यश तुजे आसतलें.” सुशमाच्या ट्यूशन टिचरीन ताका इंग्लीश भास बरोवपाक, वाचपाक आनी उलोवपाक शिकयली. अशे तरेन सुशमाक इंग्लीश भास कळपाक लागली. सुशमा ल्हान आसतनाच्यान आपल्या घरच्यां वांगडा तशेंच ताच्या घरांतलीं सगळीं जाणा सदांच कोंकणी भाशेंतल्यान एकमेकां कडेन उलयतालीं. म्हणून कोंकणी भास सुशमाची आवडटी भास. सुशमाक शाळेंतल्या पुस्तकांतलें गिन्यान समजुपाक लागलें म्हणून ताका शिक्षण शिकपाक आवडपाक लागलें आनी परिक्षेंत बरे गूण मेळोवन वर्गांत चवथो रॅंक मेळपाक लागलो. सुशमाचो आत्मविश्वास वाडलो. सुशमा शिकपाक बोंडेर असो ताच्या आवय-बापायचो जो गैरसमज आसलो तो पयस जालो. सुशमा पाशिंयेंसान गिन्यान समजून घेतालें आनी शिक्षण आत्मसात करतालें. कारण सुशमाक शिक्षणाची आवड आशिल्ली. फकत ताका इंग्लीश भास समनाशिल्ली, म्हणून पाठ्य पुस्तकांतली इंग्लीश भास ताका वाचपाक कळनाशिल्ली. सुशमा आतां बरे तरेन इंग्लीश भास वाचतालें, बरयतालें आनी उलयतालें.सुशमाक इंग्लीश भास वाचपाक, बरोवपाक आनी उलोवपाक पाशिंयेंसान समजावन शिकोवपी आजून मेरेन शिकोवपी मेळूंक नाशिल्लो.
सुशमाची ट्यूशन टिचर फकत सातवी यत्ता मेरेन विद्यार्थ्यांक ट्यूशन दिताली. सुशमाक आठवे यत्तेंत पावतकच ताका दुसरी कडेन ट्यूशनाक वच्चें पडलें. पूण सगळ्या विशयाचें ट्यूशन दिवपी ताका खंयच मेळना जालें. फकत गणीत, एकूच विशयाचें ट्यूशन दिवपी मेळटालें. म्हूण सुशमा गणीत विशयाच्या ट्यूशनाक गेलें. थंय इंग्लीश भाशेंतल्यान गणीत विशय शिकयतालें. सुशमाक इंग्लीश भास आतां बरे तरेन समजताली. म्हणून गणीत ट्यूशनाक जें गिन्यान इंग्लीश भाशेंतल्यान ट्यूशन टिचर समजावन शिकयताली तें गिन्यान सुशमाक समजतालें. बाकीचे विशय सुशमा आपल्या आपूण घरा कडेन शिकपाक लागलें. सुशमा धावी 85% मेळोवन उत्तीर्ण जालें. फुडें ताणें उच्च माध्यमीक विद्यालयांत प्रवेश मेळयलो. अशें करून सुशमा बारावी 80% गूण मेळोवन उत्तीर्ण जालें.
सुशमाक कोंकणी भाशे विशीं आपुलकी आशिल्ली. म्हणून सुशमान उच्च माध्यमीक विद्यालयांतल्या आपल्या कोंकणी शिक्षकां कडेन कोंकणी भाशे विशीं चवकशी केली आनी फुडल्या शिक्षणाक प्रवेश घेतलो. सुशमान कला विभागांत प्रवेश मेळयलो. आपल्याक कोंकणी भास इतली कित्याक आवडटा, ही गजाल सुशमाक, पदवी मेरेनचें शिक्षण घेतना जाणवलें. कारण कोंकणी भास सुशमाची मायभास. तो मेरेन सुशमाक खबर नाशिल्लें आपल्याक कोंकणी भास इतली आपली अशें कित्याक दिसतालें. मायभास म्हणजे कितें हाचो अर्थ ताका पदवी मेरेनचें शिक्षण घेतना समजलें. शणै गोंयबाब हांचें नांव सुशमान पयलेंच फावट आयकल्लें. कोंकणी मनशाचो स्वाभिमान शणै गोंयबाबान जागयलो. तांणी कोंकणी भाशेंतल्यान साहित्य रचलें आनी तें साहित्य पुस्तक रुपान छापून उजवाडाक हाडलें. तेवीस जूनाक शणै गोंयबाबांचो जल्मदीस मनोवपाक, तांकां आर्गां ओंपपी कार्यावळ सुशमाच्या म्हाविद्यालयांत आयोजीत केल्ली. हेच कार्यावळींतल्यान सुशमान शणै गोंयबाबां विशीं पयलेंच फावट आयकल्लें. म्हाविद्यालयांत सुशमाचें पयलें वर्स आशिल्लें. कार्यावळ सोंपतकच, सुशमान आपल्या कोंकणी शिक्षकां कडेन शेणै गोंयबाबांच्या साहित्या विशीं चवकशी केली. शिक्षकान सुशमाक योग्य म्हायती दिवन शणै गोंयबाबांचें साहित्य वाचपाक ताका प्रोत्साहन दिलें.
सुशमान आपल्या वेळाचें वेवस्थीत नियोजन करून आपलो म्हाविद्यालयांतलो अभ्यास आनी साहित्य वाचप हांचो ताळमेळ बसयलो. सुशमान एका म्हयन्या भितर, दीस आनी रात साहित्य वाचून, शणै गोंयबाबान बरयल्लीं सगळीं पुस्तकां वाचलीं. शणै गोंयबाबान बरयल्लें सगळें साहित्य वाचून जातकच, सुशमाक आपणेंय आपल्या मायभाशेंतल्यान साहित्य बरोवचें अशी प्रेरणा मेळ्ळी. कोंकणी साहित्यांत आपुणूय आतां आपलें योगदान दितलें असो निर्णय सुशमान घेतलो. शणै गोंयबाबांक आपलो आदर्श मानून सुशमान कोंकणी भाशेंतल्यान कथा, कविता बरोवपाक सुरवात केली. आंतरम्हाविद्यालयीन कविता वाचन सर्तींत वांटो घेवन सुशमाक इनामां मेळटालीं. कांय फावट ताका इनामां मेळनाशिल्लीं. आपल्याक इनाम मेळूंक ना म्हूण सुशमा केन्नाच निराश जावंक ना.
सुशमा पयलीं परस आनीक एक बरो विशय निवडून कवितेंतल्यान एक बरो सकारात्मक संदेश सगळ्यां मेरेन पावतलो अशी कविता बरयतालें. भारतांत आनी गोंयांत स्वातंत्र्या खातीर चळवळ जाल्ली असो इतिहास ताणें शाळेंत आसतना शिकिल्लो. पूण कोंकणी भाशेचोय एक बळिश्ट इतिहास आसा हें सुशमाक खबर नाशिल्लें. सुशमा पदवी मेरेनचें शिक्षण घेतना अभ्यासक्रमांत ताका कोंकणी भाशेच्या इतिहासा विशीं शिकपाक आशिल्लें. म्हणून आपले मायभाशेचो इतिहास तें शिकपाक पावलें. शाळेंत शिकतना कोंकणी भाशेचें व्याकरण आपूण शिकलें तें कोंकणी भाशेचें मुळावें व्याकरण. ताच्या भायर कोंकणी भाशेचें विस्तारान व्याकरण आसा हें गिन्यान सुशमाक पदवी मेरेनचें शिक्षण घेतना कळ्ळें. पदवी मेरेनचें शिक्षण घेतना सुशमान आपले तकलेंतलो कोंकणी शब्दांचो भांडार समृद्ध करपाक एक पावल फुडें घातलें. अभ्याक्रमांतलो अभ्यास शिकपा वांगडा सुशमान स्वता खातीर एक जबाबदारी तयार केली. शणै गोंयबाबान कार्यालयाच्या पांवड्यार इंग्लीश शब्दांक कोंकणी शब्द खंयचें वापरचें अशी शब्दावळ तयार केल्ली. शणै गोंयबाबान तयार केल्ले शब्द वळेरींतले, सुशमा दर दिसा एक इंग्लीश शब्द ताका कोंकणींत खंयचो शब्द वापरचो हें समजून घेवन तो कोंकणी शब्द तोंड पाठ करतालें. कारण परिक्षेंत जेन्ना पत्र लेखन आनी निबंद बरोवचें पडटा तेन्ना स्वताचे तकलेंत म्हत्वाच्या शब्दांचें गिन्यान तयार आसपाक जाय. ह्या हेतून सुशमा कोंकणी शब्द शिकतालें.
सगळ्यांत पयलीं आपल्याक खंयच्या इंग्लीश शब्दाक कोंकणींत खंयचो शब्द वापरचो हें गिन्यान शिकपाक जाय ते शब्द सुशमा वेंचून काडटालें. उपरांत तो शब्द शिकपाक सुरवात करतालें. सुशमा दुसरे यत्तेंत शिकतालें तेन्नाच्यान ताच्या ट्यूशन टिचरीन ताका पाटयेर बरोवन शिकपाची संवय लायिल्ली. कागद झाडां पासून तयार जातात. झाडां आमकां प्राणवायू दितात. झाडां सैमांतलें वारें निवळ दवरतात. जर ह्या धर्तरेचेर झाडां कमी जालीं जाल्यार मागीर आमकां निवळ वारें आनी प्राणवायू कसो मेळटलो? कागद तयार करपाक झाड कापचें पडटा. आमी गरज आसा थंयच कागद वापरूंक जाय. झाडां कापपाचीं वाचोवपाक आमचे वतीन आमी योगदान दिवंक जाय. ट्यूशन टिचरीन शिकयल्ली ही सोबीत शिकवण सुशमान आपणायल्ली. इंग्लीश शब्दाक कोंकणी शब्द शिकतना सुशमा पाटयेर बरोवन शिकलें. कारण तोंडांत नवो शब्द शिकप आनी नवो शब्द बरोवन शिकप हातूंतलो फरक सुशमा अणभवांतल्यान शिकिल्लें. कार्यालय पांवड्यार वापरांत येवपी इंग्लीश शब्दाक शणै गोंयबाबान कोंकणी शब्द दिलो. तातूंतलें आपल्याक तोंड पाठ शिकपाक जाय ते थोडे शब्द सुशमा पाठयेर परतून परतून बरोवन शिकलें.
कांय म्हयन्यां भितर सुशमा नवे कोंकणी शब्द शिकलें आनी ताणें स्वताक तयार केलें. सुशमान कोंकणी विशयांत पदवी मेळयली. सुशमाक आपल्या जिवितांत कोंकणी विशयाची शिक्षिका जावपाक जाय म्हूण ताणें कोंकणी विशयांत पदवी मेरेनचें शिक्षण पुराय केलें. उपरांत ताणें बी. एड. कोर्स पुराय केलो. सुशमाक कोंकणी विशय खूब आवडूंक लागलो. म्हणून कोंकणी विशयाचें आनीक गिन्यान शिकून घेवपाक, खूब मेहनत करून सुशमान कोंकणी विशयांत एम. ए. मेरेनचें शिक्षण पुराय केलें. कोंकणींत एम. ए. चें शिक्षण घेतना, कोंकणी भाशेंत आशिल्ली भाशेची खोलाय आनी रुंदाय ही कोंकणी भाशेची वजनदार संपदा सुशमाक समजली. अशें करून सुशमान शिक्षणांत स्वताची प्रगती केली.
शिक्षण पुराय जातकच सुशमाक रोखडीच नोकरी मेळूंक ना. ताणें नोकरे खातीर खूब यत्न केले. सुशमान देवाचेर भावार्थ दवरलो. कोंकणी भाशेचो ताचो ल्हानपणांतलो अणभव आनी कोंकणी विशयांत एम. ए. मेरेनचो शिक्षणाचो प्रवास. कोंकणी मायभाशेन ताच्या जिविताचें भांगर केलें. देवान आपल्याक अणभवांतल्यान कोंकणी भाशेचें इतलें ज्ञान शिकयलें. देवाच्या मनांत आपल्या खातीर बरीच येवजण आसा. योग्य वेळ येतकच देव आपल्याक बरी नोकरी दितलो. आपूण आपलें मन शांत दवरून पाशिंयेंसान वाट पळयतलें आनी नोकरे खातीर यत्न करीत रावतलें. शाळेंत, विद्यालयांत तशेंच म्हाविद्यालयांत शिक्षकां खातीर रिकाम्या सुवातेची जायरात वर्तमानपत्रांत येताली. ते नोकरे खातीर सुशमा यत्न करतालें पूण यश मेळनाशिल्लो. सुशमा विचार करूंक लागलें आपलें खंय चुकता? सुशमान स्वताचेंच निरिक्षण केलें. खूब विचार करतकच ताका आपली एक चूक जाणवली. आपूण नोकरे खातीर मुलाखत दिवपाक वतना, फाटल्या फावट ज्या शिक्षणीक विद्यालयांत मुलाखत दिल्ली तेन्ना आपल्याक अपेस आयिल्लो. त्या अपेसाच्या नकारात्मक यादींचो विचार आपल्या वांगडा तकलेंत दवरून आपूण नव्या जाग्यार मुलाखत दितां. नकारात्मक भावना वांगडा घेवन आपूण चलतां. आतां हें थांबोवपाक जाय. तकलेंत सकारात्मक विचार दवरून नव्या दिसाच्या सुर्योदया कडेन पळयल्यारूच आपल्या जिवितांत उजवाडाचीं किरणां येतलीं. आपूण स्वताक उर्बा दिना तो मेरेन आपल्या जिवितांत उजवाड येवचो ना. असो विचार सुशमाचे तकलेंत चालू आसतना ताचे तकलेंत आनीक एक विचार आयलो.
कोंकणी भाशेच्या गिरेस्तकायेचें ज्ञान विद्यार्थ्यां मेरेन पावोवपाक आपणे शिक्षिका जावपाचें थारोवन तशें शिक्षण घेतलें. कोंकणी भाशेचें व्याकरण आनी साहित्य आपूण जेन्ना विद्यार्थ्यांक बरे तरेन शिकयतलें, तेन्नाच विद्यार्थ्यांच्या काळजांत कोंकणी आपले मायभाशे खातीर मोग निर्माण जातलो. विद्यालयांत दर वर्सा स्नेहसंमेलन जातलें. त्या स्नेहसंमेलनांत आपल्याक, आपल्या विद्यार्थ्यांनी एक बरें कोंकणी नाटकुलें सादर केल्लें जाय. अशें कोंकणी नाटकुलें जे विनोदी आसतलें, सकारात्मक संदेश दिवपी आसतलें. आपल्या विद्यार्थ्यांचें अभिनयाचें सुप्त गूण आपूण उजवाडाक हाडटलें. शिक्षणा वांगडा आपल्या विद्यार्थ्यां भितरल्या अभिनयाच्या कला गुणांक माची मेळोवन दिवंक जाय. आतां जशें कोंकणी नाटकुलें आपणांक आपल्या विद्यार्थ्यां खातीर जाय तशें कोंकणी नाटकुलें आपुणूच बरयतलें. असो विचार मनांत दवरून तें कोंकणी नाटकुलें बरोवपाक सुरवात करता. नाटका खातीर बरो एक विशय पयलीं मनांत थरयता. विनोदी संवादांतल्यान नाटक प्रभावी रितीन कशें मुखार वतलें ताचेर विचार करता. आपूण बरयता त्या नाटकुल्यांतल्यान सकारात्मक संदेश प्रेक्षकां मेरेन कसो पावतलो हाचो विचार सुशमा करता. तशें नाटकुलें सुशमा बरयता. नाटकुलें बरोवन जातकच सुशमा आपणेंच बरयल्लें नाटकुलें एका समिक्षकाचे नदरेंतल्यान वाचता. आपणें बरयल्लें नाटक परतून परतून वाचून जंय सुदारणा करपाची गरज आसा थंय सुदारणा करता. अशी मेहनत करून एक विनोदी, सकारात्मक विचाराचें प्रभावी नाटकुलें सुशमा बरयता.
एक नाटकुलें बरोवन जातकच सुशमाचो आत्मविश्वास वाडटा. सुशमा थरयता, नोकरी मेळटा तेन्ना मेळुंदी. तो मेरेन जो वेळ आपल्या हातांत आसा, त्या वेळाचें आपूण भांगर करतलें. आपल्या विद्यार्थ्यां खातीर कोंकणी नाटकुलें बरोवन तयार दवरतलें. असो आपल्या फुडाराचो बरो विचार तकलेंत दवरून सुशमा नाटकुलें बरयता. सुशमा कडल्यान चार बरीं नाटकुलीं बरोवन तयार जातात. एका विद्यालयांत शिक्षकां खातीर सुवात रिकामी आसा, अर्ज मागोवपी जायरात वर्तमानपत्रांत येता. हे फावट मुलाखतीक वतना सुशमा आत्मविश्वासान पुराय तयारेन वता. सुशमाक विद्यालयांत अकरावी आनी बारावी यत्तेच्या विद्यार्थ्यांक शिकोवपाक नोकरी मेळटा. एका वर्साच्या कंत्राटाचेर सुशमाक नोकरी मेळटा. सुशमा उमेदीन आपल्या विद्यार्थ्यांक कोंकणी व्याकरण आनी साहित्य शिकयता. कोंकणी विशयाचे परिक्षेंत बरे गूण मेळोवपाक वर्गांत विद्यार्थ्यांचें मार्गदर्शन करपी तशेंच तांची उर्बा वाडोवपी उलोवप सुशमान केलें. सुशमा कोंकणी भाशेंत उलयतालेंच, वांगडा बेस बरी इंग्लीश भास उलयतालें. विद्यालयांत आपल्या विद्यार्थ्यांक एकठांय घेवन कोंकणी कार्यावळींचें तशेंच सर्तींचें आयोजन सुशमान केलें. सुशमा आपल्या विद्यार्थ्यांक कार्यावळींची जबाबदारी वांटून दितालें. विद्यार्थ्यांक कोंकणी भाशेंतल्यान कविता बरोवन माचयेर सादर करपाक प्रोत्साहन दितालें. सुशमान कितलेशेच कवी-कवियत्री घडयल्यो. आपल्या विद्यार्थ्यां भितरल्या अभिनेतो -अभिनेत्रींक माची मेळोवन दिली. सगळ्यां विद्यार्थ्यांक सुशमा एक शिक्षिका म्हूण खूब आवडूंक लागलें. सुशमाचें शिकोवप आनी विद्यार्थ्यांच्या कला गुणांक माची दिवपाच्या फळादीक यत्नांक लागून सुशमा आपले नोकरेंत परमण्ट जालें. सुशमा अणभवांतल्यान आपले कोंकणी मायभाशेच्या मोगान पडलें. कोंकणी भाशेची गिरेस्तकाय सुशमान आपल्या शिकोवपांतल्यान विद्यार्थ्यां मेरेन पावयली आनी कोंकणी मायभाशे विशीं विद्यार्थ्यांच्या मनांत रेस्पेद जागो केलो. अशे तरेन सुशमान आपलो फुडार घडयलो. सुशमाच्या आवय-बापायक, आपले चलयेचो अभिमान दिसपाक लागलो.

श्रद्धा गरड
8669495781