साहित्यीक घडणुकांच्यो यादी आनी म्हत्व

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

अशें करून संस्कृतीचें संवर्धन, उदरगत आनी मनीसपणाचो गूण मनीस जातींत वाडचो ना. गरज आसा ती तरणाटे पिळगेन बरे विचार वाचपाची, आपणावपाची आनी चलणुकेंत हाडपाची!

दिवचल शाराक तशें व्हड इतिहासीक म्हत्व आसा. छत्रपती शिवाजी महाराजाच्या पावलांचो स्पर्श जावन पुण्य जाल्ली ही भूंय. ह्या गांवाक पयलीं ‘भतग्राम’ ह्या नांवान वळखताले. भतग्रामान तरेकवार कलांच्या मळार नामना जोडिल्ले कलाकार दिले. तांगेल्या वावराचें व्हडपण सोडल्यार साहित्याच्या मळार नव्या तरणाट्यांक उर्बा मेळची म्हण एखाद्री संस्था स्थापन जावंक ना. तशे पळयल्यार ही खंत करपा सारकी गजाल.
भतग्राम हो तसो पळयत जाल्यार गोंय – महाराष्ट्र शिमे लागसारचो वाठार. पुर्तुगेजां आड गोंय मुक्ती चळवळ नेटान फुडें व्हरपाचो व्हडलो वावर स्वातंत्र्य सैनिकांनी केला. हें एक दिवचल शाराचें म्हत्व. आनी दिवल्यो तयार करपाचे कले खातीर फामाद म्हणून दिवचल अशें नांव पडलें आसूं येता. हे विचार मनांत येवपाक तशेंच कारण जालें. म्हाका उगडास आयलो तो आमी कांय ह्या तेंपावयल्या वांगडा इस्कोलांत शिकपी मित्रांनी कॉलेजींत शिकपाक पातकच दिवचले साहित्यीक कार्यावळी घडोवन हाडपाक ‘कला उत्तेजक मंडळ’ नांवाची संस्था स्थापन केल्ली. त्या वेळार हे संस्थे वरवीं म्हयन्याक उण्यांत उणी एक तरी कार्यावळ जातालीच. ही संस्था स्थापने फाटलो इतिहासूय तसो लक्षांत उरपा सारको.
आमी कांय मित्र दिवचलच्या अवर लेडी ऑफ ग्रेस हायस्कुलांत सातवेक शिकतना आमकां अमृत कांसार हे इंग्लीश विशय शिकयताले. शिस्तीचे कडक पूण भुरग्यांचेर मोग करपी. तांणी म्हापशेंच्या कॉलेजींत बी.ए केल्या उपरांत पुण्या वचून एल.एल.एम ही कायद्याची पदवी घेवन ते दिवचले आयले. दिवचलच्या भितरले पेठेंत तांणी आपले ऑफिस सुरू केलें. पुणेच्या साहित्यीक चळवळीचो तांचेर प्रभाव पडिल्लो. तांच्या वांगडा आमी कांय आदले तांचे विद्यार्थी सांजे वेळार पासयेक गेल्ले. तेन्ना तांणी साहित्याच्या मळार वावर करपा खातीर संस्था स्थापन करपाची कल्पना परगटायली. 1975चें तें वर्स. उक्तावण दबाज्याक तेन्नाचे ‘गोमंतक’ दिसाळ्याचे संपादक माधवराव गडकरी मुखेल सोयरे. आनी दिवचलचे मराठी साहित्यीक जयवंतराव सरदेसाय येजमान. हे कार्यावळी वेळार गडकरी हांगेलें ‘ज्ञानेश्वरी’ चेर व्याख्यान. त्या वेळार डॉ. पुंडलीक खांडेपारकार दिवचलचे नगराध्यक्ष आशिल्ले. तांकांय साहित्याची व्हड आवड आशिल्ली. ताका लागून नगरपालिकेचो सभाघर आमकां वापरपाक मेळटालो.
हांव तेन्ना इन्टर सायन्स शिकतालों. संस्थेच्या उक्तावण दबाज्याची बातमी बरोवन थेट गोमन्तकाचे संपादक गडकरी हांचे कडेन व्हरून दिली. तेन्ना तांणी म्हाका दिवचलच्यान तूं बातम्यो धाड म्हणून सांगलें. पूण हांव पणजेच्या धेंपे कॉलेजांत शिकतालों. देखून हांवें आमचे मराठीचे शिक्षक रामनाथ देसाय हांचें नांव सुचयलें. अमृत कांसार, हांव, आनंद सावंत, देऊ गांवकार, पुष्पा फडके, प्रतिभा तिळवे, रामचंद्र गर्दे, रामनाथ देसाय अशी मंडळी संस्थेचे मुखेल वावुरपी. त्या वेळार महाराष्ट्र परिचय केंद्राचे मुखेल अधिकारी म्हणून प्रभाकर भुंसारी आसले. तांचो वावर पळयत जाल्यार ते म्हळ्यार एक चळवळच! गोंयांतल्या सगळ्या शारांनी आनी गांवांनी तांणी मराठी भाशा, साहित्य, साहित्यीक हांची वळख लोकां मेरेन पावयली.
पणजे राजधानींत महाराष्ट्रांतलो नामनेचो साहित्यीक, व्याख्यातो, इतिहासतज्ञ आयलो की तांच्यो कार्यावळी दिवचले घडोवन हाडपाची जापसालदारकी आमचे संस्थेचेर भुसारी सायबांनी घातिल्ली. त्या शिवाय नामनेच्या व्यक्तींच्यो जायत्यो पुण्यतिथी, तरेकवार कार्यावळी सयत मनोवपाक तांचो पालव मेळटालो. साहित्य मेळावो, कवी संमेलनां अश्यो कितल्योश्योच कार्यावळी दिवचले जाताल्यो.
सगळ्यांत व्हडली कार्यावळ म्हळ्यार दिवचले 1980 ह्या वर्सा जाल्लें 16वे गोंय राज्य पांवंड्यावयलें मराठी साहित्य संमेलन. हें संमेलन बेस बरें आनी व्हडा दबाजांत जावचें म्हणून भुसारी साहेब, गडकरी, पणजेचे हेर साहित्यीक फुडारी, दिवचलचे हरिष झांटये, दिवचलच्या हेर संस्थांचे वावुरपी आनी मराठी प्राथमीक शाळाच्या शिक्षकांनी खुबूच वावर करून आमच्या संस्थेक पालव दिलो. सांवड्डे, 15वें संमेलन जाल्लें तेन्ना निमण्या दिसा हांव आनी अमृत कांसार थंय आसले. कांसार सरान म्हाका विचारलें, ‘रमेश, फुडल्या संमेलनाचें दिवचले आयोजन करपाचें आमंत्रण दिवया मरे’ हांवें ‘हय तर’ इतलेंच म्हणलें. हें आमंत्रण स्विकारून तशी घोशणाय त्या संमेलनांत जाली.
दिवचलच्या संमेलनाचें अध्यक्षपद पंडित महादेव शास्त्री जोशी हांकां दिवपाचें थारलें. आनी स्वागताध्यक्ष म्हणून हरिष झांट्ये हांची निवड जाली. अमृत कांसार कार्याध्यक्ष. दिवचले नगरपालिका मैदानाचेर व्हडलो मंडप घालून प्रवेश द्वारा कडेन दोन व्हडल्यो दिवल्यो असो थाट. ह्याच संमेलनांत ह्या मैदानाक छत्रपती शिवाजी महाराज मैदान नांव दिवपाचो थाराव जालो. हें संमेलन तीन दीस जालें. तिनूय दीस साहित्यीक, संगीत आनीक सांस्कृतीक कार्यावळी. पंडित भीमसेन जोशी हांच्या गायनाची मैफल ह्या संमेलनाचें खासा आकर्शण थारलें.
ह्या संमेलना उपरांत सुमार दोन ते तीन वर्सां कला उत्तेजक मंडळ संस्था नेटान मुखार गेली. पूण, मागीर अमृत कांसार राजकारणांत गेले. पणजे कायदो कॉलेजींत प्राध्यापक म्हणून आनी आपलो वकिली वेवसाय करपाक परवरी रावपाक गेले. संस्थेंत वावुरपी हेर आमी मित्रमंडळी आपापल्या वेवसायाक लागली. वांगडा एकठांय येवन काम करपी आमी साहित्यीक मळार वावुरपी येस पयस विखुरले.
मजगतीं सांगपाची गजाल म्हळ्यार सुरेश फळारी आनी ताच्या कांय वावुरपी मित्रांनी एकठांय येवन ‘कला उन्मेष’ नांवाची संस्था कांय वर्सां चलयली. सुरेश फळारी अकस्मात ह्या संवसाराक अंतरले. आनी हे संस्थेचो वावरूय थंडावलो.
ह्यो सगळ्यो गजाली खूब फावटी मनांत परत परत उगडास जावन येता. खंत जाता ती हे गजालीची, नवे पिळगेक साहित्याची जाणविकाय जावची, साहित्य बरोवपाक उर्बा मेळची हो हेत दवरून साहित्याच्या मळार काम करपी सक्रीय अशी संस्था दिवचले आयज ना! ना म्हळ्यार आसात ते लायन्स, रोटरी सारके क्लब. सामाजीक मळार, भलायकी मळार वावर करपी संस्था. बाकी खेळा क्लब आनीक हेर मंडळां अळम्यां सारकी उबून येतात, वेंचणुकेच्या वेळार. चार पयशांची मदत उखलपा खातीर!
राज्याची संस्कृती, वाचन संस्कृती ह्या संबंदांत कागदाचेर वावर करप आनी लोकांक पळोवन भाशणां ठोकप हो वावर राजकारणी करतात. अशें करून संस्कृतीचें संवर्धन, उदरगत आनी मनीसपणाचो गूण मनीस जातींत वाडचो ना. गरज आसा ती तरणाटे पिळगेन बरे विचार वाचपाची, आपणावपाची आनी चलणुकेंत हाडपाची! हे फाटभुंयेचेर आमची संस्था सक्रीय आसपाक जाय आसली अशी खंत मनाक जाता.

रमेश सावयकार
9637748974