नवें शिक्षण धोरण येसस्वी जाल्यार भारत महासत्ता : डॉ. देशमुख

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

राष्ट्रपती पुरस्कार जैतिवंत पुणेचे शिक्षणीक तज्ञ डॉ. अनंत ल. देशमुख हांणी शिक्षणाच्या मळार मोलादीक काम केलां आनी आपल्या अणभवांतल्यान ते दुसऱ्यांक मार्गदर्शन करीत आसात. नव्या शिक्षणीक धोरणा विशींय ते आपलें मत मांडटात. ते विशीं विशाल सिनाय खांडेपारकार हांणी तांचे कडेन संवाद सादलो :-

राष्ट्रपती पुरस्कार जैतिवंत पुणेचे शिक्षणीक तज्ञ डॉ. अनंत ल. देशमुख हांणी शिक्षणाच्या मळार मोलादीक काम केलां आनी आपल्या अणभवांतल्यान ते दुसऱ्यांक मार्गदर्शन करीत आसात. नव्या शिक्षणीक धोरणा विशींय ते आपलें मत मांडटात. ते विशीं विशाल सिनाय खांडेपारकार हांणी तांचे कडेन संवाद सादलो :-
राष्ट्रीय शिक्षण धोरण हाचें म्हत्व कितें? हाचे विशीं तुमचें मत.
भारतांत मनीसबळ व्हड प्रमाणांत आसा. ह्या मनीसबळाचे कडेन सकारात्मक नदरेन पळोवंक जाय. नाजाल्यार ताचो विकास करपाची गरज आसा. ताचो विकास जाल्यारुच संपूर्ण देशाचो विकास जातलो. हो धोरणाचो गाबो आसा. पुराय संवसाराचो विचार केल्यार, दरेका गजालींत क्रांती जाता. देखीक डिजिटल क्रांतींत कृत्रिम बुद्धिमताय (ए.आय.), मशीन लर्नींग, डेटा सायन्स हांचे व्हडा प्रमाणांत सोद वावर सुरू आसा. जागतीक पांवड्यार आमकां व्हड जावंक जाय जाल्यार ह्या देशांतल्या नागरिकांक पावलां मारचीं पडटलीं. भुरगे शाळेंत घडटात. तांकां जर ह्यो गजाल शिकयल्यो जाल्यार आमी संवसारीक पांवड्यार म्हासत्ता जातले. हे मोखीचो धोरणांत आसपाव केल्या. तशेंच संशोधनाचेर वावर करप हो एक म्हत्वाचो गाबो मानला.
राष्ट्रीय शिक्षण धोरण हाचें मुखेल उद्दीश्ट कितें आसा?
हाचें उद्दीश्ट देशाची सर्वांगीण उदरगत सादप. देशांत उत्तम नागरीक घडोवप. देशाच्यो परंपरा, संस्कृती, चालीरिती, इतिहास, दरेका भुरग्यांक, दरेका घटकांक समजावप. हाचे वयल्यान आमचो देश कितें आसा? हें समजतलें.
ह्या धोरणाची फुडारांत निती कितें आसतली?
देशाचे विशीं स्वाभिमान निर्माण करप आनी नागरिकत्व घडोवप. हीच निती आसा.
‘एक भारत- श्रेश्ट भारत’ ही संकल्पना ह्या धोरणांत आस्पावल्या. हाचे विशीं तुमचे विचार कितें आसात?
भारत देश विविधतायेन नटला -सजला. हांगां साबार राज्यां आसात. त्या राज्यांतलीं संस्कृताय, भासो, अस्मिताय, चालीरिती आसात, पूण ह्या दरेक राज्यांतल्या राज्यां मदीं आंतरराश्ट्रीय संबंध निर्माण करप. म्हणजेच आमी भारत समजून घेवप. देखीक काश्मिरांतली सोबीतकाय हीच भारताची सोबीतकाय आसा. ही सोबीतकाय पुराय देशांतल्या लोकांक कळप हेंच ह्या धोरणाचें म्हत्व आसा.
विद्यापिठांतल्या विद्यार्थ्यां मदीं ‘रिसर्च अॅबिलटी’ मुळांतच नासता? असो आरोप तुमी खंयच्या आदाराचेर करतात आनी कित्याक?
आयज समजा, आमी भारतांतल्या संपूर्ण विद्यापिठांतलो अभ्यास केल्यार, विद्यापिठांचे मदीं चडांत – चड 80 टक्के काम, हें फकत परिक्षा घेवप आनी रिजल्ट लावप हाचेर चलता. प्रत्यक्षांत परिक्षा घेवप आनी रिजल्ट लावप, हें काम मुळांत विद्यापिठांतचें नासताच. विद्यापिठांचें काम आसता. उंचेलें शिक्षण दिवप. जाका आमी पी.जी. करून संशोधन करप म्हणटात. पूण खंतीची गजाल म्हणल्यार आयज भारतांतलीं चडांत- चड विद्यापिठां संशोधनांत खूब उणीं प्रमाणांत आसात. ह्या सगळ्या विद्यार्थ्यांक घडयतनाच, तांकां संशोधन करपाक प्रवृत्त करपाक जाय. पूण तें काम जायना.
हें धोरण म्हणल्यार विचार आसा, अशें कित्याक तुमका दिसता?
ह्या धोरणाची कांय मार्गकर्शक तत्वां आसात. दरेक विद्यार्थ्यां पासत मूलभूत साक्षरताय आनीक संख्या ज्ञान ह्या गोश्टींक यत्ता 3 री मेरेन सर्वोच्च प्राधान्य दिलां. तेच प्रमाणे लवचिकताय आसूंक फावो. म्हणजे विद्यार्थ्यांक तांच्या अध्यापनांचो मार्ग आनी कार्यक्रम वेंचपा पासत सवलत आसा आनी ते आपली प्रतिभा आनी आवड हाचे वेल्यान जिणेंत आपलो मार्ग वेंचूक शकतले. तेच परीं अध्यापनांत आनी अध्ययनांत तंत्रज्ञानाचो पुरेपूर वापर करचो. भाशेच्या आडखळीं पयस जावच्यो. तशेंच दिव्यांग विद्यार्थ्यां पासत शिक्षण सुलभ करपा खातीर शिक्षणीक नियोजन आनी वेवस्थापन केलां. तेच परी आमच्या भारतीय मुळांचो, भारताचो इतिहास आनी भारताची समृध्द पूर्ण पुर्विल्लीं विविधताय आनी आधुनीक संस्कृती, ज्ञान वेवस्था आनी परंपरा हांचो अभिमान आसपांचेर भर दिला. देखून म्हाका दिसता, हें धोरण हो खरेंच एक विचार आसा.
‘शालेय अभ्यासक्रम आनी अध्यापनांची 5+3+3+4 ह्या नवीन मांडणे चे नवे रचणुकेचे विशीं मात्सो उजवाड घालश्यात?
ह्या धोरणांत गरजेचें शिक्षण आनी तार्किक विचारशक्ती वाडोवपा पासत अभ्यास क्रमाचो मजकूर उणो केला. गरजेचे विशय, कसबां आनी क्षमतेचे अभ्याक्रमीकाचे एकात्मीकरण केलां. यत्ता 6 वी ते 8 वी मेरेन दरेका विद्यार्थ्यान, राज्यां आनी थळाव्या भौसान थारायिल्लो अभ्यासक्रम आनी थळाव्या कसबांचेर आदारिल्लो आसतलो, तातूंतलो अभ्यासक्रम हो शिकतना मज्जेशीर आसतलो. हातूंत मेस्तकाम, इलेक्ट्रीकचें काम, धातूकाम, बागकाम, कुंभारकाम, आदीं ह्या सारक्या म्हत्वपूर्ण वेवसायींक कलांचो प्रत्यक्ष अणभव मेळटलो. आनी तांच्या कामांची पळोवणी करूंक मेळटली.
हें धोरण कितल्या राज्यांनी चालीक लागलां ?
आयज केंद्रांत भाजपाचें सरकार आसा. ज्या ज्या राज्यांत भाजपाचें सरकार आसा. त्या त्या राज्यांनी हें धोरण लागू केलां. जंय भाजपाचें सरकार ना त्या राज्यांत ह्या धोरणांचो शिक्षणीक वावराची सुरवात जाल्ली ना. हाची उत्तम देख म्हणल्यार कर्नाटक सरकार…. थंय कॉग्रेस सरकार आसा. त्या सरकारान जाहीर केलां की हें धोरण चालीक लावचे नात. तशेंच राजस्थानांत कॉग्रेस सरकार आसा. तरीय कांय प्रमाणांत हें शिक्षणीक धोरण चालीक लायलां. हें केंद्र सरकाराचें धोरण आसा. तें चालीक लावचें, काय ना लावचें हो दरेक राज्याचो अधिकार जावन आसा.
‘आवयभाशेंतल्यान शिक्षण ’ ह्या विधाना विशीं ह्या धोरणांत कितें मत मांडलां?
‘आवयभाशेंतल्यान शिक्षण आनी आवय भाशेंतल्यान शिकिल्ल्या ज्ञानाचें आकलन. हो सिध्दांत संबंद संवसारान मान्य केल्लो विचार आसा. तुमकां जर खंयचोय विशय उत्तम समजूंक जाय. जाल्यार तो तुमच्या स्वताच्या आवयभाशेंतल्यान बरो समजता. देखून आपलेच भाशेंतल्यान संबोध समजून घेवप हाचेर धोरणान भर दिला. चड करून गणितांतले संबोध, विज्ञानांतले संबोध हें आवय भाशेंतल्यान बरे समजतात. तो संबोध समजलोच ना. ज्ञानाचें उपयोजन करपाची तांक आमचे मदीं ना कित्याक, आमी ते संबोध समजुवपाचो येत्न केल्लो ना.
यत्ता 1 ली तें 8 वी पास हो शिक्षण कायदो आसा. हाचे विशीं ह्या धोरणांत कितें म्हळां?
हो कायदो म्हणटा, खंयच्याच विद्यार्थ्यांक नापास करूं नाका. पूण ह्याच धोरणांत यत्ता -3 री, यत्ता 5-वी, यत्ता 8-वी ह्या स्थरांचेर बोर्ड परिक्षा घेवन विद्यार्थ्यांक पास – नापास करपाची सवलत (मुबा) दिल्ली आसा.
‘शिक्षकाचें ’पोर्शन’ जाता पूण भुरग्यांचें शिक्षणूच जायना !” अशें तुमकां कित्याक दिसता ?
पुराय भारतांत शिक्षणांच्यो ज्यो तीन मुलभूत प्रक्रिया आसात. लेखन, वाचन आनी गणन. देसाचो सर्वेक्षण जाहिर केलां. तातूंत 5 कोटी विद्यार्थ्यांक बरोवंक, वाचूंक आनी गणन करूंक येना. जर लेखन वाचन आनी गणन उत्तम केल्यार माध्यमीक, उच्च माध्यमीक, म्हाविद्यालयांतल्या विद्यार्थ्यांक सोंपें जातलें. देखून हाचो गाभो मुळाव्या पांवड्यार आसा.
शिक्षकांचे मदीं निराशा आयल्या अशें तुमकां दिसता ?.
शिक्षकांचे मदीं निराशा आयल्या म्हणपाचे सुवातेर शिक्षकांत नकारात्मक प्रवृत्तीचेंच बीज रोयिल्लें दिसून येता. कित्याक तर, नकारात्मक प्रवृत्तीच हो वेगळो गूण आसा. सकारात्मक प्रवृत्ती जर ह्या शिक्षकांचे मदीं निर्माण जाल्यो जाल्यार शिक्षण सकारात्मक जाता. हो विश्वासच उणो जातलो.
हें धोरण फुडारांत भारताचो फुडार बदलूंक शकतलें ?
हें धोरण जर येसस्वी रितीन चालीक लागलें जाल्यार भारत हो संवसारांत म्हासत्तेचे बाबतींत एक क्रमांकाचो देश जावंक शकता. भारतांत आयज मेरेन बुद्धिमत्तेचो उणाव नाच. त्या बुद्धिमतेक उत्तम पद्दतीन उर्बा दिवंक जाय. तिका सकारात्मक पद्दतीन व्हरून चालना दिवपाचें हें काम धोरण करतलें हातूंत दुबाव ना.
पालकांचे मदीं ‘ ट्यूशन कल्चर’ पद्दत नेटान मुखार वतना दिसता, हाचेर तुमचें मत?
वर्ग संस्कृती ही पुराय भारतांत आसा. तेन्ना‘ ट्यूशन कल्चर’ ही नेटान पावलां मारता. ही पद्दत म्हळ्यार शिक्षण पद्दतीचो पराभव आसा. ती नेटान मुखार कित्याक वता? कारण आयज सगळीं सिस्टम ही गुणांचेर आदारिल्लीं आसा. खंयच्याच बऱ्या अभ्यासक्रमांचो प्रवेश हो गुणांचेर करतात. आमकां सिस्टम बदलूंक जाय. तेन्ना गुणां वयलें वर्चस्व -नियंत्रण उणें जातलें.
ह्या धोरणांत शिक्षकांची कसली भुमिका आसतली?
शिक्षक होच मार्गदर्शक आसतलो. शिक्षकांनी विद्यार्थ्यांक शिकोवपाचे परस विद्यार्थ्यांनी स्वताच कशें शिकचें ? हाचें मार्गदर्शन शिक्षकांनी करचें. ‘Learning to learn ’ हे पध्दतीक म्हणटात. स्वतत्व विकसीत करपाचे प्रशिक्षण शिक्षकानी दिवचें. देख- माळी. तशेंच शिक्षकांनी त्या माळ्याच्या भुमिकेंत रावन दिक्षा दान करचें. अशें आपल्या दिसता म्हणपाचें सांगलें.