भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आयज, 30 मे. गोंय आपलो 35 वो घटक राज्य दीस मनयता. गोंयचो इतिहास, चळवळी, सध्याची परिस्थिती….. हाचेर एक उजवाड…..
गोंयचें गिरेस्त दायज आनी संस्कृती, अस्मितायेची राखण करपाचो मंत्र मतींत दवरून म्हालगडे एकवटान वावराक लागले आनी देखुनूच गोंय घटक राज्याचो मान मेळोवंक शकलें. 30 मे 1987 दिसा गोंयाक घटक राज्याचो दर्जो मेळ्ळो आनी गोंयान आपले ताकदीचेर दोळे दिपकावपी विकास केलो. अंदूं आमी घटक राज्याचो 35 वो वर्धापनदीस मनयतात.
गोंय मुक्ती उपरांतूय गोंयाक मानाचो पाट मेळोवन दिवपा खातीर जीं आंदोलनां जालीं तेन्ना गोंयकारांनी आपलो एकवट दाखोवन दिला. भारताक 1947 वर्सा स्वातंत्र्य मेळ्ळें, पूण तें पूर्ण स्वातंत्र्य नासलें. गोंय, दमण, दीव, नगर हवेली, सिल्वासा हे वाठार स्वतंत्र जाले बगर भारताचें स्वातंत्र्य पूर्ण जावप शक्य नासलें. तें जावपा खातीर 1961 वर्स उजवाडचें पडलें. साडेचारशें वर्सां परस चड वर्सां पुर्तुगेजांच्या गुलामपणांतल्यान गोंय मुक्त जालें. हें स्वातंत्र्य राजकी आसलें. खर्या अर्थान आमी स्वतंत्र जावंक नासले. आमकां नागरिकत्वाचे मानाचे अधिकार मेळूंक नासले. ते मेळोवपा खातीर 1987 मेरेन आमकां शांततायेन झुजचें पडलें. गोंय मुक्ती उपरांत 26 वर्सांनी गोंयाक स्वतंत्र राज्याचो (घटक राज्याचो) दर्जो मेळ्ळो.
गोंय मुक्ती उपरांत गोंय हो संघप्रदेश आसलो आनी आमकां दुसर्या क्रमांकाचेर नागरिकत्वाचे अधिकार आसले. गोंयकारांनी वेंचून काडिल्लें सरकार आसलें जाल्यारूय सगळे अधिकार नायब राज्यपाल आनी केंद्र सरकाराक आसले. गोंयची शेंडी केंद्राच्या हातांत आसली. हें उणें म्हणून गोंय मुक्ती उपरांत लोकांनी वेंचून दिल्ले मुख्यमंत्री दयानंद बांदोडकार हांचें मगो सरकार गोंयची मांयभास मराठी आनी गोंयचें महाराष्ट्रांत विलीनीकरण करपा खातीर वावुरताले. तांचे आड गोंयकारांक झुजचें पडलें. खर आंदोलन करचें पडलें आनी 1967 वर्सा ओपीनियन पोलांत गोंयकारांनी विलीनीकरणा आड कौल दिलो आनी गोंय वेगळें दवरलें. तेन्नाच गोंय खर्या अर्थान स्वतंत्र जालें.
गोंयकारांचो अभिमानाचो दीस
ओपीनियन पोला उपरांत गोंयची मांयभास कोंकणी जावची, ती राजभास जावची, तिका साहित्य अकादेमीची मान्यताय मेळची, तिचो संविधानाचे आठवे वळेरेंत आसपाव जावचो म्हणून गोंयकारांक झुजचें पडलें. ह्यो मागण्यो मान्य जातकच घटक राज्याची मागणी गोंयकारांनी केली. भारतांत साबार राज्यां भाशेच्या आदाराचेर तयार जाल्यांत. गोंयची भास कोंकणी आनी कोंकणी भाशीक राज्य जावचें ही मागणी गोंयकारांनी केल्ली ती केंद्र सरकारान मानून घेवन 30 मे 1987 ह्या दिसा गोंयाक घटक राज्याचो दर्जो दिलो आनी स्वाभिमानी गोंयकार म्हणून आमची वळख संवसाराक जाली. हो दीस गोंयकारांचो अभिमानाचो दीस.
भारताचे स्वतंत्रताये उपरांत 14 वर्सांनी गोंय मुक्त जाल्लें आसलें जाल्यारूय खंयच्याच मळार गोंय फाटीं ना. उद्देग, शिक्षण, भलायकी, समाजीक आनी सांस्कृतीक, खेळ आनी कला, विज्ञान आनी तंत्रज्ञान, पर्यटन, शेतकाम अश्या सगल्या मळाचेर गोंयान उदरगत केल्या. घटक राज्याचो दर्जो मेळना फुडें गोंय सरकारान सगल्या मळांचेर खूब उदरगत केली. आख्ख्या संवसारांत गोंयान पर्यटनाचें नंदनवन म्हणून नामना मेळयली. पर्यटनाक वाव दिवन सरकारान कृषी पर्यटन आनी भलायकी पर्यटनाच्या मळार वावर केलो. देखून देशविदेशांतल्या पर्यटकांची नदर गोंयचेर थिरावली. दर वर्सा लाखांनी पर्यटक गोंयांत येतात आनी अर्थीक उदरगतीक पालव दितात. पर्यटन हो आयज मीनाचे खणी फाटल्यान मुखेल वेवसाय जाला. पर्यटनाचेर हॉटेलां, टॅक्सी, गाडे, शॅकां आनी साबार जाणांक कामधंदो मेळटा, नोकर्यो मेळटात. हजारांनी लोक पोट भरतात. पूण गोंयांत पर्यटनाच्या मळार शिस्तबद्द येवजण तयार केल्ली दिसना. पर्यटनाच्या नांवान कांय वायट घडणुको घडूंक लागल्यात. तरणाटे घुंवळी वखदां आनी सोर्याच्या वेसनाचे भकीक पडल्यात. शिंदळकीचो धंदो नेटान चलता. उत्तर गोंयच्यो कलंगूट, बागा, हरमल, दक्षीण गोंयच्यो कोलवा, पाळोळे ह्यो दर्यावेळो जीवघेण्या वेसनाचे आनी धंद्याचे भकीक पडल्यात. साबार तरणाट्यांची जीण इबाडल्या. दीसरात तरणाटे घुंवळी वखदांचे घुंवळींतूच आसतात. रशिया, इस्रायल ह्या देशांतल्या लोकांनी हांगा हे धंदे व्हडा प्रमाणांत चलयिल्ल्याचें दिसून येता. गोंय सरकाराची आनी चड करून पुलिसांची थंय नदर ना. आतांच ह्या धंद्या आड, लोकां आड खर कारवाय केलिना जाल्यार कांय वर्सांनी गोंय घुंवळी वखदां आनी शिंदळकीचे भकीक पडटलें. हांगाची संस्कृती, गिरेस्त दायज, कला, हस्तकला हें समजून घेवंक पर्यटनाचो उपेग जावंक जाय.
आयटी केंद्राची गरज
उद्देगीक आनी शिक्षणाच्या मळार गोंयांत उदरगत जाल्या. गोंयांत गांवगिर्या वाठारांनी उंचेलें शिक्षण घेवपाची तजवीज केल्या. पयले मुख्यमंत्री दयानंद बांदोडकार हांणी गांवागांवांनी शाळा उक्त्यो केल्यो. देखून कामगारांचे, शेतकारांचे भुरगे शिकूंक पावले. विज्ञान आनी तंत्रज्ञान, भलायकी, इंजिनियरींग, चित्रकला ह्या मळार गोंयच्या तरणाट्यांनी भारता वांगडा देशविदेशांत आपले बुदवंतकायेन आनी ज्ञानान कीर्त जोडल्या. कलेच्या मळारय गोंयान दोळे दिपकावपा सारकी उदरगत केल्या. तरी आसतना आयटी केंद्र गोंयांत जावपाची सामकी गरज आसा. अभियांत्रिकी, आयआयटी जाल्ल्या तरणाट्यांक नोकरे खातीर गोंया भायर वच्चें पडटा. हैद्राबाद, पुणे, बंगळुरू सारक्या शारांनी गोंयचे हजारांनी तरणाटे नोकरे खातीर वतात. गोंयांत जर असले उद्देग सुरू जायत तर ही बुदवंतकाय आनी ज्ञानाचो उपेग गोंयाक जातलो.
कलाकारांक संद
कला आनी संस्कृती खात्यान धोरणात्मक निर्णय घेवन कलाकारांक मानाची जीण जगपाची संद मेळोवन दिली. साबार कलाकार तयार जाले, गांवागांवांनी लोकसंस्कृती, लोकनाचाक मानाची सुवात मेळ्ळी आनी गांवगिर्या वाठारांतल्या कलाकारांक प्रतिश्ठा मेळ्ळी, लोकसंस्कृती मुखार सरली. आदीं नाटक, गायनाच्या मळार शिक्षण घेवपा खातीर आनी आपल्या गुणांचो विकास करपा खातीर महाराष्ट्रांत वच्चें पडटालें, तें शिक्षण आतां गोंयांत मेळोवन दिवपाचें गोंय सरकारान थारायलें आनी कला अकादमी, रवींद्र भवन ह्या सारक्यो संस्था स्थापन केल्यो.
आयज गोंयकारां मुखार कांय अरिश्टां येवंक लागल्यांत. गोंयकारांनी आपली भूंय दुडवांचे आशेन गोंयां भायल्या लोकांक विकून उडयल्या आनी त्या सुवातांनी भौमाळयेच्यो इमारती उब्यो जाल्यात. गोंयकारांक घर बांदतलो म्हणल्यार भूंय मेळपाची शक्यताय उणीच. कोरोनाक लागून वा आनीक कसल्याय कारणाक लागून गोंयकारांची अर्थीक परिस्थिती खालावल्या. धनयांक कामगारांक म्हयन्याचो पगार वाडोवप परवडना तातूंतच भर म्हणून दीनदयाळ येवजणेचे वा गृह आदार येवजणेचे पयशे फाटले स म्हयने लावधारकांक मेळूंक ना. सरकारा कडेन पयशे नात अशें धरलें जाल्यार मुख्यमंत्र्यांच्या सोपूत सुवाळ्याक 5 कोटी 70 लाख मोडिल्ल्याचें उक्ताडार आयलां. साद्या सोपूत सुवाळ्याक इतले पयशे मोडपाची खऱ्यांनीच गरज आसली काय? राजभवन, कला अकादमीचें नूतनीकरण करप खरेंच गरजेचें आसलें काय? सरकारा कडेन गरिबांक दिवपाक पयशे नात जाल्यार हे दुडू खंयचे? अशे प्रस्न पडले बगर रावनात.
गोंय वायट मार्गाचेर….
ज्या गोंयकारांनी गोंयची राजभास कोंकणी करपा खातीर वावर केलो वा गोंयाक घटक राज्याचो दर्जो मेळचो हे खातीर आंदोलन केलें तांची कोण दखल घेनात हें पळोवन वायट दिसता. तांचो कोण आदर करिनात हें पळोवन वायट दिसता आनी जाका गोंयचें आनी गोंयकारांचें पडूंक ना तें गोंय विकूंक लागल्यात, गोंय लुटूंक लागल्यात हें पळोवन मन खंतीय जाता. 1901 वर्सा गोंयची लोकसंख्या पांच लाख आसली. 1961 वर्सा ती सात लाख जाली आनी आतां 15 लाखां परस चड जाल्या. पूण ही सैमीक वाड न्हय जाल्यार गोंयां भायल्यान आयिल्ल्या लोकांचो आंकडो चड आसा. आयज गोंयचेर व्हड संकश्ट आयलां. लाखांनी शिकिल्ले तरणाटे बेकार पडल्यात. पर्यटनाक व्हडलें कांक्राचें दुयेंस जालां. गोंय शिंदळकी, मटको, सोरो, जुगार, घुंवळी वखदांचें केंद्र जालां. बायलांचेर, चलयांचेर आगळिको चालूच आसात. रस्त्यार वा बाजारांत मेकळेपणान भोंवूक मेळना. बिहार, ओरिसा, बांगलादेश, बंगाल, झारखंडाचे लोक बलात्कार, खून, घरफोड्यांनी घुसपल्यात. पुलीस आनी राजकारण्यांची तांकां राखण मेळिल्ल्यान दीसपट्टी हो आंकडो वाडत आसा. आयज गोंय हें दुसरें बिहार जावपाचे वाटेर आसा, अशें खेदान म्हणचें पडटा. भ्रश्टाचाराचो बकासूर मातला. घटक राज्यांत गोंयकार अनाथ जाल्यात. गोंयकारांचीं गोंयांत जितलीं कामां जायनात तितलीं कामां परप्रांतीय लोकांचीं जातात. म्हारगाय वाडल्या, पॅत्रॉलाचे दर मळबाक तेंकल्यात, गॅस सिलिंडर हजाराक तेंकला आनी सामान्य मनशाचेर उपाशी मरपाची पाळी आयल्या.
गोंयकार तरणाटे कामधंद्या खातीर गल्फांत वतात. हांगा कामां करपाक कोण मेळनात आनी धावी पास जाल्ल्या तरणाट्यांक शेताभाटांत आनी पिळग्यान पिळग्यो चलत आयिल्ले धंदे चलोवंक लज दिसता. इतलेंच कित्याक शेताभाटांनी काम करपाक कोण नाशिल्ल्यान तीं पडंग पडल्यांत. नाल्ल पाडपाक पाडेकार मेळनात. पसरे, दुकानां, वेपारधंदो करपाक गोंयकारांक लज दिसता. आमी सुसेगाद जाल्ल्यान मांड, पसरे, विजेचें सामान, सेनिटरी सामान विकपाचीं दुकानां गोंयां भायल्यांनी घेतल्यांत. मडगांवची बाजारपेठ मारवाडी, राजस्थानी लोकांच्या हातांत गेल्या. 80 टक्के बाजारपेठ तांच्या हातांत आसा. आमकां काम करपाक लज दिसता म्हणून ही आवतिकाय जाल्या. आमी लज धरिनासतना कसलेंय काम करपाची तयारी दवरिल्ली जाल्यार गोंयां भायले लोक येवचे नासले. हाचेर आयच्या घटक राज्याच्या वर्धापन दिसा निमतान गोंयकार तरणाट्यांनी खोलायेन विचार करपाची गरज आसा.
गोंय सरकारान साबार मळाचेर उदरगत केली. रस्ते, पूल बांदले, पूण गोंयकारपण, अस्मिताय सांबाळून दवरपा खातीर आपली लागणूक ते विसरल्यात. हें मेळोवपा खातीर आमकां झुजचें पडटलें. स्वराज्याचें सुराज्य जातलें जाल्यार अस्मितायेक पाळो दिवचो पडटलो. नाजाल्यार गोंय राज्यांत गोंय उरतलें, पूण गोंयकार हाताचीं बोटां मेजपा इतलेच उरतले हें सांगपाची खंयच्याच ज्योतिशाची गरज ना.
– अनिल पै
89990 90846
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
