खबर फाटीं घेवपाचो कायदो फाटीं घेयात

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

ह्या कायद्यान असल्यो खबरी फटीच्यो थारावप सरकारी खात्यांक सामकें सोपें जातलें आनी हाचो परीणाम पत्रकारितेचेर विसंबून रावपी सगळ्या घटकांक जातलो. सरकारांतलो वायट कारभार भायर हाडपाच्या कामांत हो व्हडलो अडसर जातलो.

केंद्र सरकारान म्हायती तंत्रज्ञान नेम करतना कांय अशे नेम मदीं दवरल्यात, जे पत्रकारितेक घातकी थारपी म्हणपाचें आतां दिसून आयलां.
ह्या नेमानीं असो एक नेम आसा, ‘केंद्र सरकाराच्या प्रॅस इन्फॉरमेशन ब्युरो (पीआयबी) ह्या म्हायती संपर्क अधिकारिणीन खंयचीय समाज माध्यमावेली खबर ‘फेकन्यूज’ (फटीची खबर) म्हणून वेंचून काडून तशी ती थारायल्यार ती खबर ते खबरां संस्थेक फाटीं घेवची पडटा. इतल्यान जायना. भारत सरकाराक अशे तरेन ‘फटीची खबर’ म्हणून थारावपाचें काम आपल्या खंयच्याय खात्याक वा यंत्रणेक दिवपाचो अधिकार आसा.
अशे तरेन पीआयबी वा सरकाराच्या खात्यांक ‘फेक न्यूज’ थारावपाचे ‘फॅक्ट चॅकींग’ अधिकार दिवप म्हळ्यार पत्रकारितेची गची आवूंळपी परिस्थीती येवपाक उक्ती वाट अशें ‘एडिटर्स गिल्ड ऑफ इंडिया’ न शिटकायलां आनी हो नेम फाटीं घेवपाची मागणी केल्या. ‘सरकारी कामकाजाच्या बाबतींत हे फॅक-चॅकींगाचे अधिकार’, अशें साळसूदपणान हो नेम म्हण्टा खरो, पूण सरकारी कामकाजांतल्या कसलेय गंभीर टिकेचे खबरेचेर अशे तरेन सँसोराची कुराड चलोवपाचे अधिकार सरकारी खात्यांक दिवप म्हळ्यार पत्रकारितेच्या स्वातंत्र्याक आनी लोकांच्या अभिव्यक्ती स्वातंत्र्याक धोको. सरकारी कारभारांतल्या चुकीच्या/ भ्रश्टाचाराच्या/ गैरवर्तनाच्या गजालींचेर उजवाड घालपाच्या पत्रकारांच्या कर्तव्यांत व्हड आडमेळें थारूं येता. सरकारी कारभारांतली खंयची गजाल फाल्स वा खरी हें थारावपाचे पुराय अधिकार सरकाराकच आसप म्हळ्यार सरकारच न्यायालय आनी तेच न्यायाधिश, अशी ही गजाल.
समाज माध्यमांचेर ‘फेक न्यूज’ खूपच व्हड प्रमाणार आसता, हें सामकें खरें, पूण परंपारिक प्रसार माध्यमां जंय खबरांचेर सगळे संस्कार जावन ती भायर सरता तीय तांच्या वॅबसायटी वा हेर मार्गानी समाज माध्यमांचेर पावता. हातूंत लोकांचो विश्वास वगडावं नाशिल्लीं टीव्ही, रेडियो ही माध्यमांय येतात. तांचे पासत सँसॉरशिपाची दोरी सरकाराच्या हातांत आसप घातक. ती स्वतंत्र नियंत्रण अधिकारिणी कडेनच आसूंक फावो.
आनीक एक म्हत्वाची गजाल म्हळ्यार जायते फावटी सरकारी कारभारांतल्यो खबरी दितना तांच्या सुत्रांक राखण दितात. त्यो खबरी नांव नाशिल्ल्या, गुपीत सुत्रां कडल्यान आयिल्ल्यो आसतात. पूण, ह्या कायद्यान असल्यो खबरी फटीच्यो थारावप सरकारी खात्यांक सामकें सोपें जातलें आनी हाचो परीणाम पत्रकारितेचेर विसंबून रावपी सगळ्या घटकांक जातलो. सरकारांतलो वायट कारभार भायर हाडपाच्या कामांत हो व्हडलो अडसर जातलो.
परंपरेन जी पद्धत सरकारां आपणायतात ती म्हळ्यार जर खंयचीय खबर फटीची आसत तर ती न्हयकारप. तांकां आपलो खुलासो दिवपाक पी. आय. बी., राज्य सरकारांचीं म्हायती आनी प्रसिद्धी खातीं, हेर यंत्रणा आसात. हांगा आनीक एक म्हत्वाचो मुद्दो म्हळ्यार हो अधिकार चड घातक कित्याक तर ती खबर फाटीं घेवपाक सांगतना कारणां दिवपाक जाय, अशी तजवीज ना.
ह्या नेमान म्हाका आमच्या गोंयांतल्या अश्या एका गंभीर प्रकरणाची याद करून दिली. 1997 वर्सा तेन्नाचें मुख्यमंत्री प्रतापसिंह राणे हांच्या सरकारान म्हायती हक्क कायदो हाडलो, पूण तो हक्क नागरिकांक दितनाच पत्रकारांनी जर म्हायती हक्क कायद्यांतल्यान मेळयिल्ली फाल्स खबर छापली जाल्यार पत्रकार, संपादक आनी मालक हांकां दंडाचो अधिकार सरकाराक दिवपी एक कलम तातूंत घालें. म्हायती हक्क कायद्यांतल्यान जी म्हायती मेळटा ती सरकारी अधिकृत म्हायती, तिचो कसो वापर करप हें नागरिकान थारावपाचें. तिचो चुकीचो वापर छापपांत मुदलांत जावपाचो प्रश्नच येना. आनी जर ती विकृतपणान, बळयां फाल्स करून छापली जाल्यार ताचे आड न्यायालयां, चालंत कायदे- कानून आसात. ताचे पासत सरकारी अधिकारणीच्या हातांत हें ‘कोलीत’ दिवपाची गरज कितें? हो विषय सामको गंभीर देखून आमी गोंयच्या पत्रकारांनी हेर नागरी संघटनांक एकठांय हाडून ह्या कलमां आड 7 म्हयने आंदोलन चलयलें आनी सरकाराक तें कलम रद्द करून कायदो बरो करपाक लायलें.
पत्रकारितेचेर संकश्ट येता तेन्ना ‘ते पळोवन घेत’ म्हणून फाटीं रावनासतना तांच्या भुजाक भूज लावन ताचो प्रतिकार करपाची ही व्हड देख गोंयान घालून दिल्या. बरी पत्रकारिता तिगून उरुंक जाय तर आयज देशांत सरकाराच्या म्हायती- तंत्रगिन्यान कायद्याच्या ‘फेक-खबर’ फाटीं घेवपाक सरकारी खात्यांक अधिकार दिवपी नेमाची ‘कीड’ ना करपाक जाय तर अशें लोक आंदोलन जावचें पडटलें. सरकारान शाणे जावन तसो वेळ हाडूंक फावोना.
देशांत बऱ्या पत्रकारितेची परंपरा आसा. तातूंत गजाल फट थारली तर ती फाटीं घेवप, कांय गजाली चुकीच्यो आसत तर खुलासो, दुरुस्ती करप, चुकीच्या खबरां खातीर माफी मागत अश्यो बऱ्यो चालंत पद्धती मिडीया आपणायता. जे ह्यो गजाली करीनात तीं मिडीया माध्यमां लोकविश्वास वगडायतात. अशें जेन्ना चलता तेन्ना सरकारी अधिकाऱ्यांक ‘फटीच्यो खबरी’ समाज माध्यमांतल्यान देवोवपाचे अधिकार दिवप हें पुरायपणान गैर आनी गरजे भायरे. हें सरकारान आनी प्रसार माध्यमांची जांका गरज आसा त्या सगळ्या घटकांनी मतींत घेवन ताचे आड आवाज करूंक फावो. जनतेन बरे पत्रकारितेचो तोंडान जप करून कांयच फायदो ना, अशे तरेन सरकारां घातकी नेम- कायदे हाडटात तेन्ना तांणी ताचे आड पत्रकारां वांगडा उबे रावपाक जाय. तरच बरी पत्रकारिता तिगतली!

प्रकाश वामन कामत
9422443090