भांगरभूंय | प्रतिनिधी
वि त्त आयोगाचो आदलो मुखेली एन. के. सिंग आनी
आंतरराष्ट्रीय नाणे निधीची अर्थतज्ञ प्राची मिद्य्रा हांचो
एकवटीत सोद निबंद सांगता, वेंचणुको सारले उपरांत देशाची जीडीपी 1.5% (म्हणल्यार 4.5 लाख कोटी इतलो प्रचंड) इतलो वाडूंक शकता म्हूण. तांणी राज्यांच्या दोन पंगडाची तुळा करणारो अभ्यास केले उपरांत हो निश्कर्श काडलो. पयलो पंगड म्हणल्यार ज्या राज्यांच्यो वेंचणुको राष्ट्रीय वेंचणुकांच्या सांगातान जाल्यो हो. आनी दुसरो पंगड म्हणल्यार ज्या राज्यांच्यो वेंचणुको राष्ट्रीय वेंचणुकांच्या सांगातान जाल्योनात हो.
हो सोद निबंद म्हणल्यार एक चिकित्सक शिक्षणीक अभ्यास आसा. तो निखटो वेंचणुके पयलीं आंखिल्लो डावपेच न्हय. जायते अर्थतज्ञ ह्या निबंदाचे पद्दतीक वा निश्कर्शांक विरोध करूंक शकतात. नात अशें न्हय. पूण भितर भाकीत केल्ली 1.5% जीडीपीची वाड ही आडनदर करपा सारकी निखालास न्हय. जालेंय जाल्यार, दर कांय म्हयन्यांनी वेंचणुको जायत रावप ही गजाल फक्त वेंचणुकांच्या आयोजनांचेर दुडवांचो चुराडो जावप इतलेंच न्हय तर अर्थीक घडामोडींनी आनी उद्देजकांच्या, राजकर्त्यांच्या आनी नोकरशहांच्या निर्णय प्रक्रियांनी बादा हाडपी अशी आसा हें कळपाक एखाद्याक अर्थपंडीत आसपाची गरज ना. एक फावट वेंचणूक कार्यावळ जाहीर जातकूच मागीर वेंचणूक आयोगाची आचार संहिता लागू जाता. हाका लागून नव्यो येवजण्यो आनी धोरणां आंखपाक मनाय आसता. देखून खूब तेप मेरेन उदरगतीची गती उणावता.
वेंचणुको म्हारगाय हाडटात. एक नियाळणी सांगता की दोनूय तरांच्यो म्हणल्यार वांगडा जाल्ल्यो आनी वांगडा जावंक नाशिल्ल्यो वेंचणुको उलगल्यो म्हणटकच मागीर म्हारगाय देंवता म्हूण. पूण एकाच वेळार जाल्ल्या वेंचणुका उपरांत ती एका प्रतिशतान अदीक देंवता.
अजापाची गजाल म्हणल्यार एक पळोवणी सांगता की वित्तीय तूट आनी सरकारी खर्चावळ ही विंगड विंगड वेळार जाल्ल्या वेंचणुकां परस एकाच वेळार जाल्ल्या वेंचणुकां उपरांत अदीक आसतात म्हूण. पूण एकाच वांगडा जाल्ल्या वेंचणुकां उपरांत उत्पादक भांडवलाचेर दुडू मोडपाचे प्रमाण मात खूब चड म्हणल्यार 17 प्रतिशत इतलें आसता. हें विकासाचें लक्षण जावन आसा.
मुळाव्या पांवड्यार शिक्षक वेंचणुकांच्या वेवस्थांचेर देखरेख दवरतात. देखून चड वेंचणुको जाल्यो जाल्यार शाळांनी शिक्षकांची गैरहाजेरी अदीक जाता. एके नियाळणे वरवीं सिद्ध जालां की वेगळ्यावेगळ्या वेळांचेर जावपी वेंचणुकां परस एकाच वेळार जावपी वेंचणुकां उपरांत शाळांतली उपस्थिती 5 प्रतिशतांनी अदीक आसता. दोनूय तरांच्या वेंचणुकां आदीं गुन्यांवगारी वयर सरता. पूण एकाच वांगडा जावपी वेंचणुकां वगतार तिची वाड उणी आसता.
थोडे भितर सांगचें जाल्यार जें सामान्य मनशांक दिसता, तेंच हो निबंद सांगता. तें म्हणचें वर्सूयभर कसल्यो ना कसल्यो वेंचणुको जावप ही आमच्या देशा खातीर बऱ्याची गजाल न्हय म्हूण. पूण ह्या मर्यादीत अभ्यासा वेल्यान भलतींच अनुमानां काडप हेंवूय चुकीचें जातलें. कोणूय म्हणूंक शकता की जर एकाच वेळा वयल्यो, म्हणल्यार उण्यांत उण्यो वेंचणुको जर विकास सादतात, म्हारगाय उणी करतात, शिकप सुदरायतात आनी गुन्यांवांक आळाबंदी हाडटात जाल्यार मागीर आमकां त्यो वेंचणुको जाय तरी कित्याक? रद्द करुया त्यो आमी. आमी तसो निश्कर्श काडप समा जातलें व्हय की, वेंचणुको वेळ आनी दुडू नश्ट करतात, आनी अर्थीक उदरगत आडायतात म्हूण? ना. आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार तुळा केल्यार आमकां गमतलें की लगाम आशिल्ल्या कारणान लोकशाय आपणायिल्ले देश हुकूमशाय देशां परस बरे तरेन चलतात. कसल्याच लगामा वा विरोधा बगर एखादो हुकूमशाह कांय वर्सां बरें राज्य करूंक शकता. पूण कालांतरान ताणें जर लोकशाय आपणायली ना जाल्यार शेकीं तो आपणा वांगडा आपल्या देशाकूय फोंडांत घालतलो.
कोविंद समितीक दर पांच वर्सांनी एकाच वांगडा वेंचणुको जाल्ल्यो जाय. जर एखादें सरकार मदेकांत पडलें आनी वेंचणूक घेवची पडली जाल्यार ही वेंचणूक मुळच्या पांच वर्सांतल्या फक्त उरिल्ल्या काळा खातीर सरकार वेंचतली. हाका लागून वेंचणुको साथ-साथ जातल्यो.
विरोधी पक्ष आनी हेर टिकाकार पिरंगतात की एकाच वेळा वयल्यो वेंचणुको म्हणल्यार तें संघराज्यवाद आनी निश्पक्षताय हांचेर घालो घालपी जातलें. हें सामकें चुकीचें. तांचे खरेलें दुख्ख म्हणल्यार राज्यांतल्यो वेंचणुको साबार वेंचणुके सांगातान जाल्यो जाल्यार मोदीच्या लोकप्रियतेचो लाव भाजपाक जातलो हें आसा. एका भोवच गरजेच्या वेंचणूक सुदारणेक हो एक खूब उशीर आनी पक्षपाती असो विरोध आसा.
भारतांत 1952, 1957, 1962 आनी 1967 ह्या वर्सांनी केंद्र आनी राज्यां हांच्यो वेंचणुको वांगडा वांगडा जाल्यात. फक्त उपरांतच्या काळांत पक्षांतरांक लागून सरकारां घडघडलीं आनी वेगवेगळ्या राज्यांनी विंगड विंगड समयांचेर वेंचणुको घडल्यो. 1952 आनी 1967 ह्या काळा मजगतीं, भारत हें एक परिपूर्ण अशे देखीवंत गणराज्य आसलें. संवसारांतल्या जायत्या बऱ्या शासीत देशांनी एकाच वगतार वेंचणुको जातात. देखीक स्विडन आनी बेल्जीयम हे देश.
म्हज्या मतान दर पांच वर्सांनी लोकसभे सांगातान हेर थळाव्या संस्थां खातीर एकाच वगतार मतदान जावचें, आनी ह्या वेंचणुकांक अडेज वर्सां सोंपतात तेन्ना सगल्या राज्यांतल्या विधानसभां खातीर एकाच वेळार वेंचणुको जावच्यो. हाका लागून परतून परतून जावपी सद्याच्या वेंचणुकांचो घुस्पागोंदळ सोंपतलो, आनी सगल्या पांवड्यार पांच वर्सांच्या काळाची हमी मेळटली.
दुसरी भोवूच गरजेची पूण सामकी आडनदर जाल्ली वेंचणूक सुदारणा म्हणचे जण एक मुख्यमंत्री आनी प्रधानमंत्री हांच्या पदांची मर्यादा दोन कार्यकाळ इतली आसची. हाका लागून व्यक्तीगत करिश्माचो प्रभाव आनी राजकी घराणेशाय हांकां लगाम बसतलो, आनी परिणामी हेर तरेकवार फुडाऱ्यांक सोंपेपण लाभतलें.
लेखक: स्वामीनाथन एस. अय्यर
प्रदीप लवंदे
9923292022
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
