भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आजो बसला, बापूय जोडटा, नातू वगडायता’’ ह्या उमाण्याची जाप खबर आसा हर्षाताई?” मामेभयणीचो फोन चलयेक जाप जाय म्हणून.
“सोप्पी मगो जाप. हांड़ो, कळसुली आनी तांबयो. तुज्या भुरगेपणांत तुमगेर आशिल्लो मगो हांडो मान्न्यांत आनी बांयूंय आशिल्ली. हांड्यांत उदक तापयतालीं. कळसुलेन बांयचें उदक काडटालीं. कळसुली म्हळ्यार बापूय. तो जोडटा– म्हळ्यार उदक काडटा बांयचें. आजो– म्हळ्यार हांडो तो बसला. नातू– म्हळ्यार तांबयो तो उदक ओतता. म्हळ्यार वगडायता.’’ मामेभयणीचे चलयेक कळपा सारकें सांगलें, तरीय प्रस्न आयलोच. ‘मान्नें म्हळ्यार कितें ? हय, खरेंच, मान्नें हें उतर आमच्या उतरावळींतल्यान ना जायत चललां. आतां ‘बाथरुम’ हेंच उतर सगळ्यांच्या जिबेर घोळटा. तेन्ना हांड्यातूच उदक तापयतालीं. मान्नें आनीक म्हळ्यार कसलें तें? बांयक तेंकूनच अर्द्या पारेतीचें मान्नें. दार बी ना, पारेतीच्या एके वटेन बांय तर दुसरे वटेन पारेती भायर रांदन. रांदनीचेर हांडो. पोंदां रसरशीत उजो पेट्टालो. मान्न्यांतल्यान तांबयो हांड्यांत बुडोवन खतखतीत उदक न्हांवप. उदक हून लागता जाल्यार बांयची कळसुली भरून उदक हांड्यांत रकोवप.
हांडो म्हणून काळो कुळकुळीत. घशीन भरिल्लो हांड्याक दोन व्हडले कान. कानाबगर जो हांडो आसतालो ताका मडकी वा भाण म्हणटालीं. कळसुले परस व्हडलो असो, जातूंत दोन कळसुल्यो उदक वता तसलो बारीक लांबट तोंडाचो कळसो आसतालो. ह्या कळश्याक आनी कळसुलेक वेगवेगळ्या वाठारांत वेगवेगळ्या नांवांनी वळखतात. कांय कडेन व्हंकलेक लग्नावेळार कळसो आनी कळसुली जोडी दितात. ताका ‘दोड’ म्हणटात. मागीर केन्नाय हातुंतले एकसुरे कळसुळेक लेगीत दोड म्हणप जाता. कळशाक कांय कडेन घागर म्हणटात आनी कळसुलेक कळसो. कळसुलेक बेदुल अशेंय नांव आसा.
आतांच्या काळांत हांडो तापोवप म्हळ्यार एक आक्त कसो दिसता. पूण तेन्ना पोरसांत झाडां आसतालीं. पाना झड़टालीं. ते खातीर हांड्या रांदनीत घालपाक खोलयो मेळटाल्यो. शिरपुटां, सोण्णां, चुडटां हांड्या रांदनीत कितेंय चलता. हाचे वयल्यान ओंपार घोळटा. ‘पेजे तोंडाकाक आनी हांड्या पोंदाक कितेंय चलता’
ह्या हांड्याचो उपेग भात उकडून सुकत घालपाकू जाता. हें भात सुकत घालपाचीय एक पद्दत आसा. दोन मोठे दांडे ह्या हांड्याच्या कानांत घालप आनी चार जाणांनी धरून हो हांडो हातरीर उमथो करप. खूब शारिरीक कश्टांचें काम तें. म्हज्या मांयच्या तोंडात सदांच एक म्हण आसताली. आतां आपल्याक चड कश्टांचे काम करपाची गरज ना हें सांगपाक. आतां कितें म्हाका दांडे घालून हांडे उकडूंक जाय? अशी.
दिवाळेच्या पयले राती तेवटेन नरकासूर नाचोवपाचे वेध लागतात. हे वटेन हो हांडो चुन्याचे धवे तिबे लावन रोजां काट्टांची माळ बी घालून नटून बसता. दिवाळेचे फांतोडेर घरच्यांक तेला रोसांचे सुगंधी उटण्याचें न्हाण घालता आनी दिवाळेची फांतोड चैतन्यमय करता.
असो हो हांडो कोंकणी संस्कृतायेचो एक म्हत्वाचो घटक. आजुनूय गांवांनी खूब कडेन तग धरून आसा.
हर्षा शेट्ये
9850530152
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
