भांगरभूंय | प्रतिनिधी
महात्मा गांधींचें प्रसारतंत्र हो आजूय संसारभर संशोधनाचो आनी उमळशीकेचो विशय. आधुनीक संचार माध्यमाच्या अभावान देखून 20 व्या शेंकड्यांतली सगल्यांत व्हडली चळवळ गांधीन बांदली. 1775 वर्सा फामाद अमेरिकन लेखक थाॅमस पायन हांणी 24 पानांचें पत्रक काडिल्लें. जाचो माथाळो आशिल्लो, Common Sense म्हणल्यार वेव्हार ज्ञान, सर्वसादारण समज. ब्रिटिशांनी अमेरिकी खंड कित्याक वसाहत मुक्त करचो हाचो युक्तीवाद करपी तें पत्रक आशिल्लें. तेन्ना सावन स्वातंत्र आनी वेव्हार ज्ञानाचो तर्क लावपी अभ्यास जाता…. आनी गांधींच्या चळवळीचो केन्द्रबिंदू आशिल्ल्या सामान्य भारतीयाच्या वेव्हार ज्ञानाचोय (Common Sense) अभ्यास. सर्वसामान्य भारतीय हो भावार्थी, शेतिप्रधान आनी शोशीत. देखून ताचीच साबार प्रतीकां देखीक अध्यात्म, खादी, गाय, राम हीं गांधीन वसाहतवादी विरोधी चळवळींत हाडलीं आनी स्वातंत्र्याचो मुद्दो लोकांच्या दिसपट्टे जिणें कडेन जोडलो.
21 व्या शेकड्यांत सामाजीक माद्यमां वरवीं जाल्लो सुचनांचो उद्रेक साबार नवीं समीकरणां समाजाच्या मुखार हाडल्यांत. संवसारभर नव्यान जल्मल्ल्या विवीध देशांनी उग्र राश्ट्रवादी चळवळी आनी भोवमतवादी राजवटी इतिहासांतली आगळी वेगळी म्हायती वा विनोद वापरून इतिहासाचो कथासार बदलपाच्या यत्नांत आसा. एखादी गजाल परत परत लोकांचे नदरेंत हाडून दिल्यार ती लोक सत्य म्हूण मानपाक लागता. कारण आयच्या जमान्यांत जे गतीन आनी संख्येन सुचना आमचे नदरें मुखार येतात, त्यो आमी पचोवपाक शकना. ह्या जमान्याक ‘post-truth’ चो काळ अशें म्हण्टात.
2011 वर्सा इंडिया अगेन्स्ट करप्शन ह्या आंदोलनांत भारतान पयले फावट ट्राॅल तंत्र अणभवलें. आंदोलनांची धार आनी उद्दीश्ट साध्य करपाक संघटीतपणान हॅशटॅग वापरून ट्राॅल हाताळ्ळे. ताचो परिणाम आयज मुखेल राजकी पक्षांच्यो स्वताच्यो ट्रोल सेना आसात.
ह्या तंत्राचो दीर्घकालीन प्रभाव आयचे तरणाटे पिळगेचेर पडिल्लो जाणवता. दिसभर आपल्या व्हॉट्सअॅप आनी इन्स्टाग्रामांचेर येवपी मजकूर आनी तो तपाशिनासतना फॉर्वर्ड करपाची संस्कृती आयच्या तरणाट्यांमदी खरपणान रूजपाक लागल्या. हे संस्कृतींत कांय घटकांचो राजकी फायदो जाता तसो एक बिझिनेस मॉडेलूय पोसता. देखीक आयज टेलेविजन मिडीया भीतर बातम्यो कमी जाल्यात आनी डिबेट वाडल्या. हे करपा खातीर माध्यम समूहाक बातम्यो जमोवपाक वार्ताहर धाडचे पडनांत आनी तितलीच खर्चांत कपात जाता. स्टुडियोंत बसून अँकरूच न्यायाधीश जाता आनी आपणूच निवाडो दिता.
बॉलिवूड वा हिन्दी सिनेमा हो पुराय भारतीय सिनेमांचें प्रतिक न्हय. भारतीय सिनेमा इंडस्ट्रीत जश्यो हेर भाशा आसात तसो हिन्दी सिनेमां निर्मिती हो एक ताचो भाग. पूण मुखेल प्रवाहांतले हिन्दी सिनेमा निर्मितीचो हिन्दी प्रदेश आनी बिगर निवासी भारतीय लोकसंख्येचेर आशिल्लो प्रभाव आयच्या राजकी परिस्थितींत म्हत्वाचें थारता. मुळांत हिन्दी सिनेमा उद्देग हो खऱ्या अर्थान सर्वसमावेशी आनी निधर्मी थारला. तातूंत जात-पात, भास, धर्म, प्रांताच्यो शिमो हुपून आयिल्ले कलाकार आनी तंत्रज्ञ चमकल्यात.
हिन्दी सिनेमाचें सर्वसमावेशी आनी निधर्मी चरित्र बदलपाच्या यत्नांक राजकी तर्क आसात. सुशांत सिंह राजपूताचे आत्महत्येचो मुद्दो करून वंशवाद आनी घुंवळे वखदांच्या वादांत हिन्दी सिनेमाक ओडलो. उपरांत जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठांत विद्यार्थ्यांक सहानुभूती दाखोवपाक गेल्ले कडे दिपीका पडुकोणाच्या सिनेमाचेर बहिश्कार घालपाचो यत्न जालो. ह्याच वर्गान अक्षय कुमाराक आपल्या नव- राश्ट्रवादाचें प्रतिक म्हूण गाजयलो आनी उपरांत अक्षय कुमारूय ह्या बहिश्कार संस्कृतीच्या रागाचो धनी जालो. ताचें कारण म्हळ्यार अक्षय कुमार हाणीं ‘काश्मीर फायल्स’ सारक्या निव्वळ प्रोपगंडा सिनेमांक वाट करून दिली, आयज त्या राजकी धारेक आनी धंद्याक अक्षय कुमाराची गरज भासना.
आमिर खान हो हिन्दी सिनेमांतूच न्हय तर भारतीय सिनेमा निर्मितींत म्हत्वाचें व्यक्तीमत्व. सिनेमांच्या दर्जा बाबतींत आमीर खान खूब वयर आसा तें जालेंच, पूण ताची आशिल्ली आंतराश्ट्रीय लोकप्रियता. मुळांत मुखेल प्रवाहांतले हिन्दी सिनेमां जागतीक मळार भारतीय वंशाच्या बिगर भारतीय लोकां भितरूच चड लोकप्रीय आसता. दर्जाच्या बाबतींत ती एक गंभीर सिनेमा संस्कृती म्हूण लोक पळयनात, हें वास्तव. पूण आमीर हो जागतीक सिनेमांतलें व्यक्तीमत्व. ताचें कारण म्हळ्यार लगान सारको हिन्दी सिनेमा ऑस्कर पुरस्काराच्या विदेश सिनेमा विभागांत नामांकीत जालो तेन्ना जरीय त्या सिनेमाक पुरस्कार मेळूंक ना आसत पूण समिक्षकांनी ताची तोखणांय केली. तेन्ना मुखेल प्रवाहांतलो हिन्दी सिनेमां जागतीक प्रेक्षकां लागी पावलो. चीना सारक्या देशांत 3 इडियटस् सिनेमान बरो व्यवसाय केलो. बहिश्कार संस्कृतीचो ट्रेंड पळयल्यार तांकां प्रस्थापीत हिन्दी सिनेमांतल्या प्रतिकांक हुमटून वडोवपाक जाय, अशें दिसता. आयज आमिर खान ह्या बहिश्कार संस्कृतीच्या केन्द्रस्थानाचेर आसा. करण जोहर, शाहरूख खान, सैफ अली खान हांका दर एक विधानाचेर ट्राॅल सेना शिंगार घेतात.
आयज पुरायपणान इंग्लीश आनी हिन्दी टिव्ही मिडीयाचें विकृतीकरण जाला. ते खातीर आदीं मालकी बदलप आनी टिव्ही प्रोपगंडा कसो वापरप हो ट्रेंड म्हणून मुखार येवपाक लागला. आजूनूय प्रिंट मिडीयाय धिटायेन हाचो प्रतिकार करता. ताचें कारण म्हळ्यार ब्रॉडकास्ट करतना पळोवप्याक तकालस घेवची पडना समजूपाची. देखून चलचित्रां दोळ्यां मुखार भोंवडावप सोंपे जाता. वाचपाक तकालस घेवची पडटा, आपूण कितें वाचतलो आनी कितें ना. तसोच सिनेमा खंयचो पळोवप आनी खंयचो ना हो लोकांचो चॉयस. देखून लोकांच्या निवडीचेर प्रभाव घालपाचो यत्न बहिश्कार संस्कृती करपाक लागल्या. आनी Post- truth च्या जमान्यांत Common Sense बदलपाचो हो व्यापक मॉडेल जावन आसा.
(लेखक गोंय विद्यापीठांत आंतरराश्ट्रीय राजकारणाचें सहाय्यक प्राध्यापक आसात.)
युगांक नायक
7507388596
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
