भांगरभूंय | प्रतिनिधी
पावसाळो सोंपता म्हळ्यार सुरु जावपी शरद ऋतूंतल्या प्रसन्न अश्या आश्विन म्हयन्यांतल्या शुद्ध पुनवेक ‘कोजागरी पुनव’ म्हणटा. ती शरद ऋतूंत येता देखून तिका ‘शरद पुनव’ अशेंय म्हणटा. कौमुदी पुनव, नवान्न पुनव ह्या नांवानी देशांतल्या कांय राज्यांनी ती मनयतात. गोंय, महाराष्ट्र, अस्तंत बंगाल, ओरीसा आनी आसाम राज्यांत ह्या सणाक व्हड म्हत्व आसा. अंदूं कोजागरी पुनव 9 ऑक्टोबराक मनयता.
सुख आनी समृद्धीची देवी लक्ष्मीची पूजा करुन तिका प्रसन्न करून तिची कृपा आपणाचेर जावची म्हूण हे पुनवेक लक्ष्मी, इंद्रदेव, ऐरावत हांची धर्मीक विधी सयत आराधना, पूजा, फुलां तशेंच नेवेद्द अर्पण करपाची प्रथा हिंदू धर्मात आसा. कोजागरी पुनवेक मनाचो स्वामी म्हळ्यार चंद्र, राधा- कृष्ण, शिव- पार्वती आनी लक्ष्मी- नारायण हांचीय पूजा करपाची परंपरा आसा. आश्विन शुद्ध पुनव हो लक्ष्मी देवीचो जन्मदिस आशिल्यान ह्या सणाक एक वेगळें म्हत्व आसा.
लक्ष्मी ते दीस रातीं पृथ्वीचेर अवतरता आनी घरांघरांनी वचून कोण जागो आसा तें पळयता, अशी हिंदू लोकांची श्रद्धा आसा. ‘कोजागरी’ हो शब्द संस्कृत शब्दा वयल्यान तयार जाला. लक्ष्मी घरांन घर भोंवून ‘को जाग्रती?’ अशें विचारता. म्हणल्यार कोण जागो आसा. ताका लागून कोजागरी पुनव अशें नांव हे पुनवेक पडलें. हे रातीं कृष्णान आपल्या गोपिका वांगडा ‘रास क्रिडा’ केली. ताका लागून कोजागरीक लोकनृत्य करपाची प्रथा पडली.
ब्रह्म पुराण, स्कंद पुराण आनी लिंग पुराणांत हे पुनवे संबंदात वेगवेगळ्यो काणयो आसपावीत आसात. कोजागरी पुनवेक ‘कोजागर’ व्रत करता. दिसभर कडक उपास करप. रातीं लक्ष्मीची धर्मीक विधीं सयत पूजा करुन तिका नाल्लाचे उदक आनी फोवांचो नेवेद्द दाखोवप. मागीर घरांतल्या मंडळींक आनी इश्टांक, शेजाऱ्यांक प्रसादाचें वांटप करुन ह्या उपासाच्या व्रताची सांगता करप, अशा आशयाची व्रत कथा ‘सनत्कुमार संहिते’त आसा. प्राचीन काळांत ही पुनव ‘कौमुदी महोत्सव’ ह्या नांवान मनयताले.
लक्ष्मी देवीक येवकार दिवपाक हिंदू लोक आपली घरां फुलांनी सजयतात. आंगण नितळ करुन रांगोळी घालतात. लक्ष्मीचीं पावलां आपल्या घरा वटेन येता, अशे सूचीत करुन पावलां- रांगोळी बायलां घालतात. घरांत खूब दिवे, पणट्यो पेटोवन उजवाड करता. घरां, देवळां, गार्डनां, घांट हांगासर असंख्य दिवे पेटयतात.
देवळांनी धर्मीक विधीं सयत लक्ष्मी, इंद्रदेव, ऐरावत, चंद्राची प्रतिमा पुजतात. रातभर अखंड दिवो पेटोवन दवरतात. आरती, भजन, कीर्तन आनी संगीत- सांस्कृतिक कार्यावळींचें सादरीकरण करुन रातभर ‘जागर’ जाता. ताका लागून हें पुनवेक भौशिक सणाचें रुप मेळ्ळां. दुसरें म्हत्वाचें हे पुनवेचें खाशेलेंपण म्हळ्यार चंद्राचें दर्शन आनी ताचे प्रतिमेचे पुजन. हे पुनवेचें चंद्राचें चांदणे भलायकी सुदारपाक खूप मजत करता, अशी श्रद्धा आसा. आश्विन शुद्ध पुनवेक चंद्र पृथ्वीच्या खूब लागीं येता. ताका मनाचो कारक आनी स्वामी मानतात. ‘चंद्रमा मानसोजायते’ अशे चंद्रदेवता संबंदात पुराणांत म्हळां. चांन्न्याच्या किरणांची शक्ती चड आसता. मनशाची भलायकी बरी करपाक ती मजत करता. लेगीत मनशांतलो सात्विकतायेचो गुण वाडयता, अशें पुराण शास्मांत सांगलां.
चंद्राक पुनवेच्या राती पूजले उपरांत आटयिल्या दुदाचो नेवेद्य दाखयता. कांय लोक हें दूद पुनवेच्या चान्न्यांत रातभर दवरुन दुसऱ्या दिसा पियेतात. गोंय आनी महाराष्ट्रां शेतकार कोजगरी पुनवेचो सण ‘नवान्न पुनव’ ह्या नांवान गोरवां- वासरांचीय आनी लक्ष्मी चंद्राची पूजा करुन तांकां नव्यान पिकून घरा हाडिल्ल्या धान्याचे पदार्थ तयार करुन नेवेद्य दाखयता. गोरवांक, तशेंच शेजाऱ्यांक गोड अन्न पदार्थांचेय वांटप करतात. गांवांतले सगळे शेतकार लोक एकठांय येवन व्हडा प्रमाण भौशिक पांवड्यार हो सण म्हळ्यार ‘नवान्न’ पुनवेचो उत्सव मनयतात.
रमेश सावयकार
9637748974
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
