गांधी हत्येचो अमृत महोत्सव!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मोहनदास करमचंद गांधी नांवाच्या महात्म्याचे हत्येक जानेवारी म्हयन्याचे 30 तारखेक पंच्चात्तर वर्सां पुराय जालीं. पंच्चात्तरीच्या जिविताक अमृत महोत्सव मानतात. जिविताचो आसता तसोच मरणाचोय अमृत महोत्सव आसूं येता हें ह्या काळांत महात्म्यान आमकां दाखोवन दिलां. फाटलीं पंच्चात्तर वर्सां गांधी दरेकल्याक खंय ना खंय तरी पावला कणकणीं मेळत आसता. कोण ताची टिंगल उडयता, कोण ताचो द्वेश करता, कोण ताचे विशीं फटीचो प्रचार करता, पूण अशें आसलें तरी वत, पावस आंगार झेलीत तो भारतखंडाची सत्य, अहिंसेची परंपरा समर्थपणान फुडें व्हरप्यांक दिपस्थंभ कसो वाट दाखयत आसा.
गांधीजी भित्रो आशिल्लो, गांधीजी हिंदू द्वेश्टो आशिल्लो असो गांधीजींक विरोध करतल्यांचो सूर आसता. भारतान मोहनदास करमचंद गांधीजी जल्माक घालो जाल्यार दक्षीण आफ्रिकेन महात्मा गांधीजी जल्माक घालो अशें इतिहास मानता. दक्षीण आफ्रिकेंत पावल दवरून कांय खिणांतच पिटरमरिट्झबर्गच्या रेल्वे स्टेशनार महात्मा गांधीजींनी गोरे कातीच्या एका अहंकारी मनशाक आव्हान दिल्लें. मनीसकुळयेच्या इतिहासांत वंशभेदा आडच्या संघर्शांतली एक व्हड घडणूक म्हूण तिका मानपाक जाय. महात्मा गांधीजींनी एका नव्या राष्ट्रांत वचून थंयच्या मनशां-मनशां मदीं भेद करपी आनी उच्च निचतेक पोसवण दिवपी वेवस्थेक आव्हान दिवपाचें धाडस दाखयलां. ते खातीर तांचेर जाल्ल्या हल्ले तशेंच बंदखणींची तांणी केन्ना पर्वा केली ना. काळे कातीच्या मनशांक नितळसाणीचें म्हत्व पटोवन दितनाच ते वरवीं तांकां समाजांत प्रतिश्ठा मेळोवन दिवपाचो वावर तांणी केला. फकत धाडशी मनिसूच असलीं आव्हानां पेलपाक शकता.
दक्षीण आफ्रिकेंतल्यान सदचे खातीर भारतांत येतगीच आनी भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामांत स्वताक झोकून दिले उपरांत तांणी नीळ उत्पादकांच्या आंदोलनांत वांटो घेतलो. महात्मा गांधीजींचें भारतांतलें हें पयलें आंदोलन. महात्मा गांधीजींच्या आंदोलनांतल्या सहभागान नीळ उत्पादकांक पिडपी जमीनदार आनी ब्रिटीश अधिकारी तांचेर बेजारून आशिल्ले. तातूंतल्या एकल्यान तर गांधीजींक एकलो मेळत जाल्यार आपूण ताका गुळीच घालतलों म्हणपाची धमकी दिली. एके फांतोडेर गांधीजी कोणाक सांगनासतना आनी कोणाकच वांगडा घेनासतना त्या जमीनदाराच्या घरा गेले. दार वाजयलें, दार उगडपी तो जमीनदार गांधीजींक मुखार पळोवन अजापीत जालो. गांधीजींनी म्हणलें, “हांव तुमकां एकलो जाय आशिल्लों न्हय, हो पळय हांव आयलां. तुमी तुमचो संकल्प पुराय करात”. निशस्त्र गांधीजींचें हें धाडस शस्त्रांच्या नाड्यार घमेंड मिरोवपी त्या जमीनदाराक जाग्यार हाडपाक पुरो आशिल्लें. हो जमीनदार फुडें गांधीजींच्या आंदोलनाचो एक समर्थक जालो. गांधीजी आपल्या वावरान हजारांनी, लाखांनी लोकांक जोडीत गेले. आपल्या ध्येयाच्या प्रसार आनी प्रचारा खातीर आयचे सारखीं समाज माध्यमां नासून लेगीत संबंद भारतभर तशेंच संवसाराच्या खाची गोंयड्यांनी लोकांक प्रेरीत करीत मुखार वताले. आपल्या तत्वज्ञानान तांच्या संपर्कांत आयिल्ल्या दरेकल्याक प्रभावीत करीत गेले.
महात्मा गांधी सगल्यांत प्रखर हिंदुत्ववादी आशिल्ले. तांचें हिंदुत्व सर्वसमावेशक आशिल्लें. हिंदू धर्मांतल्या त्या काळावेल्या जाती वेवस्थेक तांचो विरोध आशिल्लो. एकदां तांच्या आश्रमांत एक दलीत जोडपें रावपाक आयलें. ताका आश्रमांत रावपाक दिवचें न्हय म्हूण गांधीजींचेर साबार जाणांनी चेपण हाडलें. तातूंत खासा कस्तुरबा आनी आश्रमाक अर्थीक आदार दिवप्याचोय आस्पाव आशिल्लो. पूण महात्मा गांधीजींनी कोणाचेंच आयकलें ना. ते आपल्या निर्णयाचेर ठाम रावले. ब्रिटिशांनी दलितां खातीर स्वतंत्र मतदारसंघ दिवपाचे थारायलें. बाबासाहेबांक सत्तेंत वांटेकार जावपाची ती संद अशें दिसलें, जाल्यार महात्मा गांधींक ती हिंदूं मदीं धोशी घालून आनीक एका नव्या राष्ट्राच्या निर्मितीची शक्यताय अशें दिसलें. हाचे आदीं बाळ गंगाधर टिळक आनी जिना हांचे मदीं जाल्ल्या लखनौ करारांत मुस्लिमांक स्वतंत्र मतदारसंघ दिवपाचें मान्य करप जाल्लें आनी तातूंत द्विराष्ट्रवादाचीं बियां रोवप जालीं. तशेंचशें दलीत मतदार संघांक लागुनूय जावंक शकता हे भिरांतीन गांधीजींनी ताका विरोध केलो. पूण उमेदवारीचे राखीवतेक तांचो अजिबात विरोध नाशिल्लो. कारण शुद्र जातीच्या प्रतिनिधींची संख्या संसदेंत वाडपाक जाय जाका लागून ते आपले उदरगतीचो मार्ग चलूंक शकतले अशें तांकां दिसतालें.
गांधीजींक स्वातंत्र्या उपरांत ह्या देशांतल्या शेतकामत्यांचें, कामगारांचें म्हणल्यारच कश्टकऱ्यांचें राज्य अपेक्षीत आशिल्लें. धर्म आनी वंश हाचे मुखार वचून मनीस म्हूण आमचें अस्तित्व आसा अशें तांकां दिसतालें. 1924 वर्सा बेळगांवच्या काँग्रेस अधिवेशनांत अध्यक्षपदावेल्यान मांडिल्ले स्वतंत्र भारताचे संकल्पनेंत अयोध्येच्या रामाक न्हय तर शेतांत घोळपी बळीरामाक तांणी प्राधान्य दिल्लें.
गांधीजींनी पाकिस्तानाक पंच्चावन्न कोटी दिवपाक सरकाराचेर चेपण हाडलें असो तांचे विरोधक तांचेर आरोप करतात. स्वातंत्र्या आदीं भारताची म्हूण स्थापन जाल्ल्या रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाची लेगीत फाळणीच्या निमतान वांटणी जाल्ली. ठेव रकमेची यथायोग्य वांटणी करप जाल्ली. पाकिस्तानाच्या वांट्याक गेल्ल्या एकूण रकमेंत 55 कोटी बाकी दिवपाचे शिल्लक उरिल्ले. पूण एकूण परिस्थितीच्या प्रभावांतल्यान हिंदुत्ववाद्यां वांगडाच सत्ताधारी वर्गांतल्या कांय जाणांकय हे उरिल्ले पयशे अजिबात दिवचे न्हय अशें दिसतालें. खरें तर आंतरराष्ट्रीय कायद्याक धरून आनी नव्यान निर्माण जावपी ह्या
देशाच्या आंतरराष्ट्रीय प्रतिश्टे खातीर अशें वागप चुकीचें आशिल्लें त्या वेळार गृहमंत्री आशिल्ल्या वल्ल्भभाय पटेलां कडेन महात्मा गांधीजींनी पाकिस्तानाचे हक्काचे पंचावन्न कोटी तांकां दिवपाची विनंती केली. हातूंत बेकायदेशीर आनी अनैतीक अशें कितें आशिल्लें? ‘हरिजन’ ह्या आपल्या सातोळ्यांत 10 फेब्रुवारी 1946च्या अंकांत गांधीजी म्हणटात, ‘आमी अहिंसेचो सोपूत घेतिल्ल्यान आमच्या अस्तुऱ्यांचे (तांचेर अत्याचार जाता आसतना) आमी रक्षण करूंक शकनात, अशें जर तुमी म्हणटा आसत जाल्यार हांव तुमकां माफ करूंक शकचों ना. अहिंसेचो उपेग भित्रेपणा कडच्यान वाटावपा खातीर धाल म्हूण केन्नाच करपाक जावचो ना. तें शुरांचें शस्त्र आसा. अशे तरेचे घडणुकेचे असहाय्य जावन गवाय जावचे परस हांव झुजत झुजत मरणाक सामकार वचन. खरो अहिंसक मनीस अशी अत्याचाराची गजाल सांगपा खातीर केन्नाच जितो रावचो ना. अशा वेळार गरज पडल्यार अहिंसक प्रतिकार करत असतना हांव मरण पत्करीन.’
गांधीजींक जिवेशीं मारपाचे साबार यत्न जाले. दुर्दैवान निमण्या यत्नांत ते यशस्वी थारले. विशेश म्हणल्यार हे सगले यत्न एका विशिश्ट गटानच सातत्यान केल्ले हें पुराव्यां सयत सिद्ध जालां. आपल्याचेर हल्लो करपी लोकांक गांधीजींनी सदांच मेकळे सोडल्यात. तांचेर केन्ना कागाळ लेगीत केल्ल्याच्यो देखी नात. कारण तांकां मरणाचो भंय दिसनाशिल्लो.
महात्मा गांधीजींचे सुभाषचंद्र बोस, बाबासाहेब आंबेडकर हांच्या सारख्यां कडेन आशिल्ले मतभेद तात्वीक स्वरुपाचे आशिल्ले. बाबासाहेब आसूं वा सुभाषबाबू, दोगांकय गांधी विशीं अपार श्रद्धा आशिल्ली. संवसारांत बदल येवंक जाय अशें दिसता आसत जाल्यार तो स्वता कडच्यान जावंक जाय अशें गांधीजी मानताले. आत्मनिर्भरता, निर्भिडता, स्वावलंबन, स्वाभिमान, नितळसाण अशे साबार मंत्र तांणी संवसाराक दिले. देखुनूच, जो मेरेन हे धर्तरेचेर मनीसधर्म आसा तो मेरेन गांधी जिवो उरतलो. म्हणुनूच आमी मनोवंक जाय गांधी हत्येचो अमृत महोत्सव!!
गांधीजी म्हणटाले, ‘संवसारांत गांधीजम म्हूण काय ना. म्हाका म्हजे फाटल्यान म्हजे भक्त तयार करपाचे नात’. गांधीजींनी आपल्या वावर आनी विचारांनी समाजाक उजवाडाची उजू दिका दाखोवपी अनुयायी तयार केल्यात. कुड्डे भक्त न्हय!

अनंत अग्नी
9422439903