निश्ठेचें फळ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भावंडांनो,
तुमी तुमचेर तुमच्या मायेस्त घरच्यांनीं केल्ल्या संस्कारा वरवी, मन लावन अभ्यास करतात. कारण तुमकां खूब शिकपाचें आसा. खूब शिकून तुमकां तुमच्या घरच्यांची सपनां पुराय करपाचीं आसातूच, खेरीत तुमकां ह्या संवसारांत ‘कोणतरी’ जावपाचें आसा. तुमच्या सपनां प्रमाणे तुमकां कोणतरी जावन ह्या संवसारांत तुमची अशी खाशेली सुवात निर्माण करचेली आसा. देशाचे उदरगतीक पालव दिवपाचो आसा. देखुनूच तुमी शाळा चुकयनासतना आदरणीय शिक्षकां कडल्यान शिकवण आनी फावो ते संस्कार मेळयत आसात. तुमकां तशीं वावुरतना पळयतना जिवाक खूब बरें दिसता. भावंडांनो, अशींच नम्र, गुणी सदांकाळ रावात आं. आनीक एक सांगूं भावंडांनो, तुमीं जशीं शाळेंत नम्र, गुणी, प्रामाणीक रावतात न्हय तशींच फुडारांतूय रावात आं. शिकून सवरून खंयींय नोकरेक, देशाचे सेवेक लागून, तुमच्यांतली लागणूक विसरनासतना प्रामाणीकपणान तुमचे वतीन आस्थापनांक सेवा दियत रावात. तातूंत तुमकां खूब खूब लाब जातले, म्हणल्यार तुमचेंच बरें जायत रावतलें. आपल्या कामा कडेन, सेवे कडेन प्रामाणीक रावल्यार कशें बरें घडटा हे संदर्भांत आयज एक काणी सांगतां. आयकात आं…
अप्रूप राजाच्या राज्याल्या दरबारांत विजय नांवाचो एक तरणाटो, काम मेळोवपा खातीर राजा सरी आयलो. बायल-भुरगें आशिल्ल्या विजया मुखार राज्यान अप्रूप राज्याचो ‘सुरक्षा रक्षक’ म्हण सेवा दिवपाक प्रस्ताव दवरलो. विजय खूब शिकिल्लो आसून लेगीत ताणें राज्याचो प्रस्ताव मानून घेतलो. मात ते खातीर आपणाक शंबर भांगरा पवनां पगार रुपान दिवचीं अशी मागणी ताणें राजा कडेन केली. राजानूय फांटी फुडें विचार करीनासतना फावो ते पगाराची मागणी मान्य केली. आनी विजय अप्रूप राज्याचो सुरक्षा रक्षत जावन राज्याचे शिमे वयल्या दरवट्यार सेवेंत रुजू जालो.
विजय नमळायेन मनां सावन राजाची सेवा करूंक लागलो. शिमेर वच्चे पयलीं तो सदांच राजाचें दर्शन घेवनूच वतालो. राजाकय विजयाची सेवा मानवूंक लागली. पूण राजाक एकूच दुबाव सदांच सतायतालो. तो म्हणल्यार, “विजय शंबर पवनां घेवन करता तरी कितें?” दुबाव पयस करपाक ताणें कांय गुप्तहेर विजयाचे पाळटेर दवरले. गुप्तहेरांनीं चवकशी करून विजयाची म्हायती मेळयली. तांणी राजाक रोखडेंच कळयलें, विजय पगारांतलीं पंचवीस पवनां गरीब दुबळ्या लोकांक भेटयता, पंचवीस पवनां विश्णू आनी म्हादेवाच्या तशेंच कुळदेवीच्या पुजे खातीर खर्च करता आनी उरिल्लीं पन्नास पवनां घर-कुटुंबाच्या खर्चा खातीर आपले घरकान्नी कडेन दिता. गुप्तहेरांली म्हायती आयकून राजा खोशी जालो. विजय आपलें काम प्रामाणीकपणान करता हें ताणें पळयलें. अदीं- मदीं राजा भेस बदलून राज्यांत रातच्या वेळार भोंवंडी करतालो. ते वेळार लेगीत गीम- पावसांत हवामानाची पर्वा करी नासतना विजय राखण करता हें ताणें पारखिलें. ताची प्रामाणीकपणा पळोवन राजाक ताका इनाम भेटोवचें अशें दिसतालें. पुणून पुराय खात्री जाले बगर तशें करप ताका पटलें ना. अशेच तरेन एक दीस रातची भोंवंडी करतना राजाक एके अस्तुरेच्या रडपाचो आवाज आयलो. ताणे बेगोबेग विजयाक ताचो सेद घेवंक फर्मायलें. विजयान कळाव केलो ना. तो ते अस्तुरेचो सोद घेयत घेयत एका तळ्या धडेर पावलो. विजयाक नकळटां बदलिल्लो राजाय ते तळ्या धडेर लिपत लिपत गेलो.
तळ्या धडेर एका रुखा मुळांत रडत बशिल्ली अस्तुरी विजयाचे नदरेंक पडली. ताणें तिची चवकशी केली आनी “कित्याक रडटा?” म्हणून विचारलें. ते अस्तुरेन विजयाक “राजाक बेगीनूच मरण येतलें म्हूण आपूण रडटां.” अशें सांगलें. तें आयकून विजयान ते अस्तुरेक म्हणलें, “आई म्हज्या राजाक मरण येवचें न्हय म्हूण हांव कशे तरेन तांची राखण करूं, ते विशीं म्हाका उपाय सांग. हांव सांगतां तें करपाक तयार आसां.”
विजयाचीं उतरां आयकून अस्तुरेन म्हणलें, “बाबा, तुजी राज्या वयली भक्ती पळोवन तुका सांगन दिसता, राजवाड्याच्या कोनशाक जें देवीचें देवूळ आसा थंय तुज्या भुरग्याचो बळी दिलो जाल्यार राजाचें मरण चुकतलें. तूं दिवशी तो बळी?”
ते अस्तुरेचीं उतरां आयकून विजय तसोच आपले घरा आयलो. राजा हें सगळें लिपून पळयतालो. विजय घरा आयलो, आपले घरकान्नीक उठयलें आनी अस्तुरेन सांगिल्ल्या उपाया संबंदी सांगलें. तें आयकून घरकान्नीन विजयाक सांगलें, “राजाचें मरण चुकता आसत जाल्यार तुमीच आमच्या बाबूक जागे करून सांगांत.” विजयान न्हिदिल्ल्या भुरग्याक उठोवन सगळी गजाल सांगली. भुरग्यान म्हणलें, “बाबा, म्हज्या बळी वरवी राजाचें मरण चुकता जाल्यार हांव बळी वचपाक तयार आसां. चल या आमी देवळांत. अशें म्हणून भुरगो विजया सांगातान देवळांत गेलो.” राजा हें सगळें लिपून पळयतालो.
देवळांत पावतकच भुरग्यान आवय- बापाय हुजीर देवा मुखार हात जोडून प्रार्थना केली, “हे देवी म्हज्या बलिदानान राजा आनी शंबर वर्सां जगूंक शकता जाल्यार म्हजो बळी स्विकारात.” ही प्रार्थना चालू आसतनाच विजयान तलवार वावडून भुरग्याचो बळी दिलो. भुरग्याचो बळी गेल्ल्यान आवयन थंयच जीव सोडलो. ती घडणूक पळोवन विजयान “आपलें कर्तव्य आपणें केलें आतां देवी तूं म्हज्या राजाक उपाट आयुश्य दी अशें म्हणत हातांतले तलवारीन आपलीय गोमटी उडोवन देवळांत आपलो जीव सोडलो.”
ही घडणूक लिपून पळयतल्या राजाच्या काळजाक लागली. आपल्या खातीर विजयान कसलोच विचार करी नासतना कुटुंबाचो आनी स्वताचो बळी दिलो हें पळोवन ताका खूब वायट दिसलें. ताणें धांवत देवळांत वचून देवीचे मुखार साश्टांग नमस्कार घालीत देवीक होरायलें. आनी म्हणलें, “हे देवी माये. तूं म्हजो बळी स्विकार कर आनी ह्या नम्र , प्रामाणीक विजयाक कुटुंबा सयत जिवो कर.” अशें म्हणून राजान तलवार हातांत घेवन आपली गोमटी कातरून उडोवंक वार केलो, पूण.. तेच वेळार देवी राजा मुखार परगट जाली. राज्याच्या धाडसाचेर संतुश्ट जावन तिणें विजयाक, भुरग्या- बायलेक परतून जिवीं केली. राजाच्या दोळ्यांत खोशेचीं दुकां आयलीं. विजय न्हिदेंतल्यान जागो जाल्ले वरी जालो. ताका कांयच कळ्ळें ना. तो बायल- भुरग्यांक घरा पावन परतो शिमेर आयलो आनी राखण करीत रावलो. राजान ताका साद घालून विचारलें, “कोण ती अस्तुरी रडटाली?” विजयान जाप दिली, “ती एक मायावी राक्षीण आशिल्ली. म्हाका पळोवन नाच्च जाली.” विजयाली उतरां आयकून राजाक अजाप जालें. कारण रातीं ताणें तें सगळें पळयल्लें.
दुसरे दिसा विजय शिमेर वचचे पयलीं राज्याच्या दर्शनाक गेलो. ते वेळार कांय वेळा खातीर राजान विजयाक दरबारांत आपले कुशींक आसनार बसयलो आनी रातचे वेळार घडिल्ली सगळी गजाल राजान आपल्या हेर मंत्र्यांक आनी प्रधानाक तशेंच दरबारांत जमिल्ल्या प्रजेक सांगली. प्रजेन आनी दरबारांतल्या मंत्र्यांनी विजयाचो जयजयकार केलो. खूब तोखणाय केली आनी राजान भोवमान करून विजयाक आपले वरींच सगळी सुख- समृद्धी वांट्याक दिली.
उल्हासभाई