कोंकणी शिक्षणीक संदर्भ पुस्तकां

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

य मुक्त जाल्या उपरांत 1962 वर्सा कोंकणी भास मुळाव्या शिक्षणाचें माध्यम जाली (भेंब्रे उदय. यादींचो कुरपणो. पान 85). 1991-92 ह्या शिक्षणीक वर्सा सावन ‘कोंकणी भाशेचें अध्यापन’ ह्या विशयाचो आसपाव गोवा विद्यापीठान अभ्यासक्रमांत केलो. तेन्ना सावन कोंकणीच्या अध्यापना संबंदान कोंकणी शिक्षकां खातीर साहित्याची गरज उप्रासली. ते दिकेन 1995 वर्सा प्रा. वसंत गोविंद लवंदे हांणी ‘कोंकणी भाशेचें अध्यापन’ ह्या पुस्तकांतल्यान पयलें पावल मारलें. हालींच म्हळ्यार 2022 वर्सा ह्या पुस्तकाची दुसरी आवृत्ती प्रकाशीत जाल्या. मजगतीं, 2015 वर्सा सौ. शरद प्रभू धारवटकार हांणी ‘कोंकणीचें अध्यापन’ ह्या आनीक एका शिक्षणीक संदर्भ ग्रंथाची भर घाली. दोनूय पुस्तकां गोवा कोंकणी अकादेमीन उजवाडायल्यांत. ह्या दोनूय पुस्तकांचो संक्षिप्त आपरोस हांगासर घेतिल्लो आसा.
‘कोंकणी भाशेचें अध्यापन’ हें पुस्तक प्रा. लवंदे हांणी कोंकणी शिक्षक, बी.एड्. महाविद्यालयांतले प्रशिक्षणार्थी आनी कोंकणीचें अध्यापन हो विशय शिकोवपी शिक्षकांक नदरे मुखार दवरून बरयलां. लेखकाचे मनोगता वांगडा गोवा कोंकणी अकादेमीच्या अध्यक्षाची आनी डॉ. काशिनाथ महाले हांची सुपुल्लीं प्रस्तावना लाबल्या. मलपृश्टाचेर लेखकाची संक्षिप्त वळख दिल्ली आसा. “पुस्तकाचें एक खाशेलपण म्हळ्यार पुस्तकांत फकत सिध्दान्तीक चर्चा ना, जाल्यार अध्यापनाच्या प्रात्यक्षीक पैलूंक तांणी खूब म्हत्व दिलां. … ह्या दोनूय गजालींचो आसपाव जाल्ले कारणान ह्या पुस्तकाची उपादेयताय वाडटली. अभ्यासक्रमाचें वर्सुकी नियोजन कशें करचें, घटक नियोजन कशें करचें, विंगड विंगड पाठाचे प्रकार कशे शिकोवचे, मुल्यांकन कशें करचें, निदानात्मक आनी उपचारी अध्यापन कशें करचें आदी विशयांचेर तांणी विस्तारान बरयलां.” (महाले, पान 5)
पुस्तकाच्या मांडावळीचेर नदर मारली जाल्यार एक गजाल रोखडीच नदरेक भरता ती म्हळ्यार हें पुस्तक खंयचोय विशय शिकोवपी शिक्षकाक एखाद्या विशयाचो अभ्यासक्रम सोंप्या रितीन विद्यार्थ्याक कसो शिकोवचो हाचें मार्गदर्शन दिता. कोंकणीच्या जाग्यार हेर खंयचोय विशय हेच तरेन शिकोवं येता. लेखक भास, भाशेचें म्हत्व, आवयभाशेचें महत्व आनी तिची अभ्यासक्रमांत सुवात अशा बुन्यादी विशयां सावन सुरवात करून स्वाध्याय, प्रस्न-पत्र, आनी निदानात्मक आनी उपचारी अध्यापनाचेर पावन पुस्तक सोपयता. सोप्या उतरांनी सांगचें जाल्यार एखादो विशय विद्यार्थ्याक शिकयतना पयलीं ताची बुन्याद तयार करप गरजेची. ही बुन्याद घट्ट जाल्या उपरांतच ताचेर विशय आनी विशयाक संबंदीत साबार पैलूंची वास्तु उबारूं येता. सगळ्यांत म्हत्वाचें ‘अभ्यासक्रमाचें वर्सुकी नियोजन’. शिक्षकाक मर्यादीत कालावधींत अभ्यासक्रम पुराय करपाक जाय – शाळेंतल्यो वेगवेगळ्यो कार्यावळी नदरे मुखार दवरून. अभ्यासक्रम म्हणटना फकत पाठ चिकित्सा न्हय तर ज्या उद्देशान ताचो आसपाव अभ्यासक्रमांत केला, तीं विद्यार्थ्यां मेरेन पावोवन साध्य जावंक जाय. ते खातीर उद्दिश्टां प्रमाण खंयचे विशयाक कितलें म्हत्व दिवचें हाचें नियोजन करप गरजेचें. गरज थंय तक्ते दिवन, नमुन्यां सयत विस्तारान चर्चा करून गद्य, पद्य, व्याकरण, निबंध लेखन, पत्र – लेखन, मुद्द्यांतल्यान काणी लेखन अशा पाठ नियोजनांचे नमुने दिल्यात. अखेरेक मुल्यमापनाच्या तंत्राचेर चर्चा केल्या.
लेखकान शालेय शिक्षकाक आनी बी.एड्. प्रशिक्षणार्थ्यांक नदरे मुखार दवरून पुस्तकाची रचना केल्या. शालेय वा उच्च माध्यमीक पावंड्यार शिकोवपाक बी.एड्. सक्तीचें, जाल्यार महाविद्यालयीन पावंड्यार शिकोवप्याक नॅट उत्तीर्ण जावप सक्तीचें. अशी एखादी व्यक्ती, जी बी.एड् करिना, पूण नॅट परिक्षेंत उत्तीर्ण जावन महाविद्यालयांत शिकयता, त्याय व्यक्तीक अभ्यासक्रम पुराय करपाचें मार्गदर्शन ह्या पुस्तकांतल्यान मेळटा. अशे तरेन महाविद्यालयांत शिकोवपी शिक्षकाकूय ह्या पुस्तकाचो फायदो जावं येता. नमुन्या पासत लेखकान पुस्तकांत आठवी यत्तेचो अभ्यासक्रम घेतला. पूण हेच तरेचें नियोजन हेर पावंड्यावयल्या अभ्यासक्रमा संबंदान करूं येता, हें वेगळे तरेन सांगपाची गरज ना. पुराय मांडावळींतले पयले णव पाठ आनी पाठ 28 – भास – शिक्षण आनी शिक्षणीक उपकरणां, हे पाठ म्हत्वाचे जाणवतात. पुस्तकाच्या शेवटाक आदारावळ दिवन लेखकान अवांतर वाचनाचे पर्याय आमचे मुखार दवरल्यात.
अठ्ठावीस वर्सां माध्यमीक शिक्षिका आनी उपरांत स वर्सां प्रशिक्षणार्थ्यांक अध्यापन आनी मार्गदर्शन करून सौ. शरद प्रभू धारवटकार हांणी जें ज्ञान मेळयलें तें तांणी आपणाल्या ‘कोंकणीचें अध्यापन’ पुस्तकांतल्यान आमचे मेरेन पावयलां. एखादो शिक्षक अभ्यासक्रमाचे पलतडी वचून विशया संबंदीत आशिल्लें ज्ञान विद्यार्थ्याक दिवन ताच्या ज्ञानांत भर घालता. ह्या पुस्तका फाटल्यान लेखकाची हीच भुमिका आसा. “खरें म्हणल्यार शिक्षकाचें कर्तव्य अशें आसचें, खंयचेय पातळेर वा स्तरार कसल्याय विशयाचें अध्यापन करतना जमा केल्ली अणभवाची आनी ज्ञानाची भुती विद्यार्थ्यां मेरेन पावोवपाचो यत्न करपाक जाय.” (प्रस्तावना, पान 05)
लेखिका ह्या पुस्तकांत भाशा विकासाची प्रक्रिया सांगून आयकप, उलोवप, वाचप आनी बरोवप ह्या म्हत्वच्या भाशीक कसबांचेर उजवाड घालता. हीं कसबां विद्यार्थ्याक शिक्षण पुराय करतना (आनी उपरांतय) जितलीं गरजेचीं, तितलींच शिक्षकांक विद्यादान करतना सक्तीचीं. जरी लेखिकेन तीं विद्यार्थ्यांक नदरे मुखार दवरून मांडल्यांत, तरी आसतना भाशेचें अध्ययन आनी अध्यापन करतल्यांक तीं म्हत्वाचीं आसात. उपरांत भाशीक अभ्यासांत गरजेच्या ‘व्याकरणा’चेर चर्चा केल्या. हें व्याकरण बुन्यादी स्वरुपाचें आसून लेगीत विद्यार्थ्याक ताच्या फुडल्या शिक्षणांत म्हत्वाचें आसता. भाशीक कसबां आनी व्याकरण हे शिक्षणाचे नदरेन भाशा विकासाचे प्रक्रियेंतले म्हत्वाचे घटक. त्या नदरेन स्वतंत्र पाठांच्या माध्यमांतल्यान लेखिकेन प्रत्येक घटकाचें विस्तृत विवेचन केलां. सातवे अध्यायांत अध्यापनांत वापरपाक मेळटात त्या साबार साधन – साहित्याचेर उजवाड घाला. निमाणो अध्याय अध्यापनांतल्या कांय सामान्य पूण म्हत्वाच्या संकल्पानांचे फरक अधोरेखीत करता. हो पुराय अध्याय तक्त्याच्या रुपान आसून शिक्षक तशेंच विद्यार्थ्यांक समजुपाक उपयुक्त आनी सोपो आसा. प्रत्येक अध्यायाचे शेवटाक मुल्यमापनाच्या हेतून स्वाध्याय दिल्लो आसा, जातूंतले प्रस्न विद्यार्थी वा शिकपी मजकूर तोंडपाठ करून न्हय तर साबार संकल्पना समजून घेवन, आपल्या स्वतंत्र विचारांच्या म्हालवज्यार सोडोवंक शकतात.
प्रा. वसंत लवंदे लिखीत ‘कोंकणी भाशेचें अध्यापन’ आनी सौ. शरद धारवटकार लिखीत ‘कोंकणीचें अध्यापन’ ह्या दोनूय पुस्तकांचो उद्देश एकच – भाशेचें पद्दतशीर अध्ययन आनी अध्यापन. आयच्या काळांत नव्या शिक्षणीक धोरणा अंतर्गतचो नवो अभ्यासक्रम शिक्षक तशेंच विद्यार्थ्यांक आव्हानात्मक आसा. कोंकणी विद्यार्थ्यांक, बी.एड् आनी एम.एड्. च्या प्रशिक्षणार्थ्यांक, गोंयच्या माध्यमीक, उच्च माध्यमीक, महाविद्यालयीन तशेंच विद्यापीठ पावंड्यार शिकोवपी शिक्षकांक तशेंच कोंकणी भास शिकपाची वा सामान्यपणान खंयचोय विशय शिकोवपाची इत्सा आशिल्ल्यांक हीं दोनूय पुस्तकां मार्गदर्शक थारतलीं हातूंत दुबा ना.