देश राग ः कश्टकरी समाजाची परिभाशा

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

ह्या दळांत आनी सशस्त्र क्रांतीत वांटो घेवपी हे चडशे शेतकार, नुस्तेकार, अदिवासी, धनगर आनी हेर कश्टकरी लोक आशिल्ले.

नामनेचे समाजवादी फुडारी राम मनोहर लोहियान गोंयांत येवन पुर्तुगेज वसाहतवाद आनी सालाझाराच्या राजवटी विरोधांत सत्याग्रह केलो. ताच्या उपरांत गोंयच्या सुटके झुजातलो निर्णायक टप्पो सुरू जालो. 18 जून 1946 ते 19 डिसेंबर 1961 ह्या काळखंडात म्हत्वाच्यो घडणुको गोंयच्या इतिहासांत घडल्यो. त्यो म्हणल्यार फक्त तारीख जावन उरूंक फावनात. हे चळवळींत सत्याग्रह आनी सशस्त्र क्रांती हे दोन मार्ग आशिल्ले जाल्यार तांची मोख एकूच आशिल्ली, गोंय भुंयेची मुक्ती आनी भारतीय संघराज्यांत गोंयचें विलीनीकरण. मयतें- अस्नोडेंचे मापारी आनी ओशेल- शिवोलेचे आगरवाडेकार हांचे मामा- भाच्याचे संबंध. म्हणल्यार मामालें चली भाच्याचें लग्न. ही परंपरा तांची आयचे पिळगे मेरेन चालू आसा. ह्या काळखंडात बाळा राया मापारी, रोहिदास मापारी, सुलोचना मापारी, यशवंत आगरवाडेकार, तुकाराम आगरवाडेकार आनी वासुदेव आगरवाडेकार हांची नोंदणी भारत सरकारान अधिकृत स्वातंत्र सैनीक म्हण केली आसत तरीय ह्या कुटूंबाच्या कितलेश्याच सदस्यांचो मुक्ती झुजांत प्रत्यक्ष आनी अप्रत्यक्ष वांटो आशिल्लो. बाळा मापारी, रोहिदास मापारी आनी यशवंत आगरवाडेकार हे चळवळींत हुतात्मे जाले. एकाच कुटूंबातल्यान तीग जाणांनी आपल्या जीवाची आहुती ह्या मुक्ती संग्रांमात दिली. 

शेती आनी वावराचीं कामां करपी भोवजन समाजांतल्या ह्या कुटुंबांतल्या मनशांक देशा खातीर झगडपाची प्रेरणा खंयच्यान आयली? तांच्या खातीर देशाची परिभाशा कितें? ह्या प्रस्नांचो थाव देश राग नाटक घेता. बाळा राया मापारी हो सत्याग्रही आशिल्लो. चले जाव चळवळींत वांटो घेवपी गांवस गुरूजींचो तो विद्यार्थी. उपरांत बाळान शस्त्र हातांन घेतलें. सुभाषचंद्र बोस हांच्या आझाद हिंद सेनेची प्रेरणा घेवन आझाद गोमंतक दळाची थापणूक जाली. दळाच्या वांगड्यांनी पुलिस स्टेशनां फोडप, शस्त्रां लुटप, बाँब तयार करून पुर्तुगेज साम्राजाक घाम काडिल्लो. पुर्तुगेज गुप्तचर आनी खासा पुलीस दळ PIDE हांका सक्रीय जावचें पडलें.

ह्या दळांत आनी सशस्त्र क्रांतीत वांटो घेवपी हे चडशे शेतकार, नुस्तेकार, अदिवासी, धनगर आनी हेर कश्टकरी लोक आशिल्ले. दुर्दैवान इतिहासान जे रितीन तांची दखल घेवपाक जाय आशिल्ली ते रितीन घेतिल्ली दिसना. खंयच्याच पुस्तकांत ह्या घडणुकांचें सलग्न अशें दस्तावेजीकरण ना. शिवोलेंत पीठ आशिल्ले जिवन मुक्ती महाराज हे भोवजन समाजा खातीर म्हत्वाचें माध्यम आशिल्ले. मापारी-आगारवाडेकार कुटुंब हें जिवन मुक्ती महाराजाच्या विचारांत प्रभावीत जाल्लें. 

जसो भारतीय स्वतंत्र चळवळींत शेतकार- कामगारांचो इतिहास नोंद आसा, तशी नोंद करपांत गोंयचो इतिहास विसरला. देखून, देश राग ह्या नाटकांत ह्या शोशीत पिडीत आनी कश्टकरी समाजाची देशाची परिभाशा मांडटा. पिरायेच्या 26 व्या वर्साक हुतात्मो जावपी बाळा राया मापारी ज्या कश्टकरी श्रमीक समाजांतल्यान आयलो तो समाज हें नाटक उबो करपाचो यत्न करता. 

19 डिसेंबर 1961 दिसा प्रधानमंत्री पं. जवाहरलाल नेहरू हाणीं आपल्या संबोधनांत बाळा राया मापारीच्या बलिदानाचो गौरवपुर्वक उल्लेख केल्लो. सशस्त्र क्रांती करपी नारायण नायक, विश्वनाथ लवंदे, प्रभाकर सिनारी, सुखा शिरोडकार, बापू गांवस, बाळा देसाय, शारदा सावयकार हांचे सारक्या साबार सुटके झुजाऱ्यांनी भारत सरकाराक गोंयात लश्करी हस्तक्षेप म्हणल्यार आॅपरेशन विजय करपाक प्रवृत्त केलें. 

–

कला अकादेमी, गोंय संस्थेची कोंकणी नाट्य सर्त ही राज्याच्या नाट्य चळवळीतलें सर्वोच्च प्रमाण. अंदू ही सर्त आपलें भांगरा उत्सवी वर्स मनयता. ह्या नाट्य चळवळीक अभिवादन करून परिक्रमा नॉलेज टर्मीनसाचे उमेदीचे वांगडी देश राग हें नाटक सादर करतात. जादूयी वास्तववाद आनी कलेक्टीव सौंदर्यशास्त्रांत केल्लो हो आगळो वेगळो प्रयोग. 100 वयर कलाकार ह्या नाटकांत आसात. आदले मंत्री आनी प्रियोळचे आमदार गोविंद गावडे हे बाळा मापारीची भुमीका साकारतले. 

लेखक- युगांक नायक, दिग्दर्शक – श्रीकांत गावडे, नेपथ्य- सुशांत तारी, संगीत- तुषार कामत, उपेंद्र साळगांवकार हांचें आसा. प्रयोग आयज 29 आॅक्टोबराक सांजे सात वरांचेर फोंडेंच्या राजीव गांधी कलामंदिरांत जातलो.