सत्य तोचि धर्म

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

चिंतन – 55

तुकाराम महाराज म्हणटात– ‘सत्य तोचि धर्म.’ ही ओळ वाचतना म्हज्या मनांत एक विचार झळकलो – आमी उलयतात त्या धर्म- अधर्माचो खरो सार वेगळो न्हय, तर फकत सत्य जियेवप होच धर्म. उरिल्लीं पुजा, व्रत, नेम, आचरण हीं सगळीं दुय्यम. आमच्या जिवितांत सत्य कितलें म्हत्वाचें तें आमी दिसपट्ट्या अणभवांतल्यान शिकतात.

एक फावटीं शाळेंत एक सर्त आशिल्ली– ‘सत्य सांगल्यार कितें जाता?’ सगळ्या भुरग्यांनी व्हडले व्हडले विचार उक्तायले. पूण एका ल्हान भुरग्यान एक सामकी सादी जाप दिली – ‘सत सांगल्यार रातच्या वेळार बरी झेम पडटा.’

सगळे हांसले, पूण हो भुरग्यान खरें उलयला हें शिक्षकाक कळ्ळें. कितलेय हुशार आसले तरी फट उलयतना मनाच्या कोनशाक कितेंतरी तोंपता.

हाची आनीक एक देख याद जाता. मुंबयच्या एका दादागिरी करपी रिक्षाकाराची काणी. तो सदांच चड भाडें घेतालो. एकदां एका प्रवाशान ताका विचारलें – ‘तुका बरी न्हीद पडटा?’ रिक्षावाल्याक धक्को बसलो. पयशां खातीर तो जगतालो तें फट जिवीत ताका भितरल्यान खावपाक लागलें. त्या दिसा सावन ताची वागणूक सुदारली.

सत्याक शक्त आसता. आमच्या समाजांतलीं व्हड व्हड चळवळीं लेगीत ह्या सत्याचेर उब्यो रावल्यो. आमी दर दिसा खूब आयकतात – गांधीजीचें “सत्याग्रह.” पूण सत्याग्रह हो फकत एक चळवळ न्हय, तर सत्या कडेन प्रामाणीक रावपाचो सोपूत. सत्याचेर उबो रावपी मनीस सादो दिसूं येता, पूण तो दोंगरा इतलो बळिश्ट आसता.

आमच्या जिवितांतय अशा ल्हान सत्याग्रहांची गरज आसा. दुकानांत चड मेळिल्ले पयशे परत करप, आपली चूक मान्य करप, कोणाक तरी फाटल्यान गाळी संवचे परस खरी तोखणाय करप – हाकाच तर सत्य जियेवप म्हणटात.

आयच्या धांवपळींत लोक म्हणटात–‘थोडें फट चलता, जियेवंक जाय जाल्यार तशें करचें पडटा.’ पूण खरें म्हणल्यार फटीच्या बुन्यादीचेर बांदिल्लें जिवीत सदांच हालता. सत्य मात्शें कठीण दिसूं येता, सुरवेक लुकसाण जातलें, पूण निमाणें तें आमकां खरो स्नमान, खरो विस्वास आनी खरी शांती दिता.

तुकाराम महाराजान सांगिल्ले प्रमाण– ‘सत्य म्हणल्यार धर्म’ – तेन्ना तांणी फकत तत्वगिन्यान शिकयलें ना, पूण जियेवपाची वाट दाखयली. कारण निमाणो धर्म देवळांनी मेळना, तो आमच्या दरेका प्रामाणीक उतरांत, कर्मांत आनी नितळ अंत:करणांत मेळटा.

– ह भ प देवदत्त दिगंबर परुळेकर