भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कुळाव्यांनी रातोरात एक बसका घेतली आनी देवा कडेन मार्ग दाखोवचो म्हूण विनवणी केली. तेच रातीक देवाचो दृश्टांत जालो.
अंत्रूज म्हाल तसो सैमान नटलेलो. माड- माडयो, काजू, आंबे, भिंड्डां… झरे, व्हाळांच्या खळखळाटान सोबलेलो. ह्याच म्हालांतलो एक गांव म्हणल्यार मंगेशी. प्रियोळ वाठारांतलो हो ल्हान गांव एक ल्हान वाडोच म्हणल्यार जाता. देवावेल्यानूच ह्या गांवांक मंगेशी नांव पडलें. देव मंगेशाचे भक्त जगभर आसात. बाटाबाटीच्या वणव्यान देव मंगेशाकूय सोडलो ना. भक्तांनी रातयां देवाक स्थलांतर करून प्रियोळा हाडलो. मंगेशाचें मूळ देवूळ साश्टी म्हालांतल्या कुठ्ठाळी ह्या गांवांतले. गांवचें आदलें नांव कुशस्थळी. कुशस्थळ अघनाशिनी न्हंयेच्या तिरार वसलेलो ल्हान गांव. आतांचे जुवारी न्हंयेचें आदलें नांव अघनाशिनी. पुर्तुगेज राजवटकेंत कुशस्थळीचें कुठ्ठाळी जालें.
बाटाबाटीच्या वेळार देवाचीं देवळां मोडीत, आमकां बाटयत म्हूण लोकांच्या पोटांत भिरांतीचो गुळो आयिल्लो, तरी आसताना देवाक आनी संस्कृती बाटोंवक ना दिवपाचो लोकांचो निर्धार आसलो. कुळाव्यांनी रातोरात एक बसका घेतली आनी देवा कडेन मार्ग दाखोवचो म्हूण विनवणी केली. तेच रातीक देवाचो दृश्टांत जालो. एका कुळाव्याच्या सपनांत येवन देवान सांगलें, ‘हांव सगळ्याक आसा. दुबावूच ना. जरी तुमकां म्हज्या थळांतल्या ह्या शिवलिंगाचें रक्षण करूंक जाय जाल्यार तें बेगोबेग शिमे भायर व्हरात. तुमकां जाय ते वटेन वचात. वतना ज्या जाग्यार तुमकां हें लींग जड लागतलें तेन्ना थंयच दवरून म्हजी स्थापणूक करात.’
सकाळीं हें कळटकच कुळावी एकठांय जाले आनी लींग आनी देवळांतलीं हेर कांय प्रतिकां झोळयेंत घेवन रातीं व्हड्यान कुठ्ठाळे सोडून मडकय पावले. अंत्रूज म्हालांत आदिलशाहाच्या राजवटके सकल एक हिंदू सरदार थंय कारभार पळयतालो. मडकय थावन चलत ते प्रियोळ पावले. प्रियोळा पावताच झोळी जड लागली आनी कुळावी थंयच रावले. थंयच देव रावपाक सोदता म्हूण संकेत मेळ्ळे उपरांत देव मंगेशा सयत बाकी सगळ्या वांगडां हाडलेल्या देवांक थंय स्थापन केले. ह्या जाग्यार पयलीं गणपतीचें देवूळ आसलें म्हूण प्रियोळकार ह्या वाड्याक गणपतीवाडो अशें म्हणटाले. देव मंगेशाक हो जागो आवडलो. गणपतीवाड्यार श्रीमंगेश पावलो. बापूय आनी पुताच्या ह्या वाड्याक मंगेशी हें नांव मेळ्ळें. सुमार चारशे वर्सां सावन देव मंगेश मंगेशीचो जाला. 1560 – 70 मजगतीं देवळांत मंगेशाची स्थापना जाली. उपरांत देवळाची पुनर्बांदणी आनी जायते बदल जायत गेले. आयच्या दिसा अंत्रुजेंतलें देव मंगेशाचें देवूळ आनी देवळाचो आवार सगळ्यांत सोबीत आनी नदरेंत भरतलो असो आसा.
देवळांत वर्सूयभर जायत्यो धर्मीक कार्यावळी जाता. रामनम, अक्षयतृतीया, दर सोमार आनी श्रावणांतले सोमार मोठ्या दबाज्यान हांगा मनयतात. कारण मंगेश हें म्हादेवाचें रुप. देवळा सयत देवळा वाठारांतलो पाटो होय विद्यूत रोशणायेन सुशोभीत करतात.
अंत्रूज म्हालांत जायत्या देवळांनी नवरातींनी मखरोत्सव जाता. हो कला, भक्ती आनी संगिताचो त्रिवेणी संगम. सगळ्या देवळांनी सुंदर मखरांनी देवांक बसयतात. हातूंत देव श्रीमंगेशाचें मखर खुबूच सुंदर. बारीक कलाकुसरीन कोरांतिल्लें मखर आकर्शक दिसता. तें पळोवपाक लोक खुबूच गर्दी करतात. नवरातींच्या सगळ्या दिसांनी देवळांत कसली ना कसली देवकार्यां आनी खाशेल्यो पुजा बांदतात. घटाची स्थापना ह्या देवळांत जायना. फकत मखरोत्सव करतात. किर्तनां आसतात. नंदी, घोडो, गेंडो, सांबर, हरण, हत्ती, शींव, वाग सारकिल्ल्या वाहनांचेर देवाक बसोवन मखरांत धोलाच्या, घांटींच्या तालार धोलयतात. निमण्या दीस वाग हें वाहन आसता.
अंदू धा राती आयलेल्यान मदले रातीक दुसरें वाहन आसूं येता. सुमार पावूण वर देवाक मखरांत धोलायतात. देवाचे मुर्तीक दर दिसा वाहना बरोबर वेगळो- वेगळो श्रृंगार करतात. नमी दिसा देवाक जाण्ट्या शंकराचो अवतार करून मखरांत बसयतात. रुद्राक्षाच्यो माळो, रुंडमाळो, डमरू, त्रिशूळ, भस्म सारोवन, व्हांवती गंगा आनी देवाचे एके कुशीक ल्हान पार्वतीची मुर्त आसता. वेगळोच श्रृंगार करून देव मखरांत धोलपाक बसता. मखरांचो निमणो दीस आसलल्यान देव आतां वानप्रस्थान करता अशें म्हणटात. मखरोत्सव सोंपले उपरांत प्रसाद, सांगणें आनी म्हाप्रसाद जाता. धोल, ताशे, कासाळीं एके विशिश्ट पद्धती वाजयतात आनी त्या तालार मखरांत विराजीत जाल्या मखराक धोलयतात. राती पांच घराब्यांक वाटलेल्यो आसता. पयले चार दीस एका घराब्याक, बाकीचे राती पांच घराब्यांक.
दसऱ्या दिसा देवळांत धर्मीक विधी जाले उपरांत सांजेर देव शीम हुंपपाक वता. ह्या दिसा देवळाचो वाठार दिव्यांनी भरतात. अब्दागिरां, सत्री, म्हाजन, वाद्यां बरोबर घेवन ही पालखी सोने लुटपाक वता. ही कार्यावळ जाले उपरांत देव परत देवळांत येता. मागीर गाराणें आसता. म्हाजन, बारा गावडे, सेवेकरी, देवळाचे कार्यकरी मंडळ हांगां हाजीर आसता. गाराण्या उपरांत देवाक दयेचो प्रसाद लायतात. उपरांत किर्तन. मागीर वाद्यां, अब्दागिरां घेवन देवाची पालखेंत मिरवणूक काडटात. निमणी म्हाआरती जाता, प्रसाद वांटले उपरांत दसऱ्याचो उत्सव सोंपता.
(संदर्भ- ‘असा आहे श्री मंगेश’- श्री. शा. सुखठणकार, देवभूमी गोमंतक- विनायक धुमे, दिसाळ्यांची पुरवणी, शेलैश अभिशेकी.)
प्रीता परब
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
