भांगरभूंय | प्रतिनिधी
ताच्या अभिनयांत एक खाशेली गंभीरताय आशिल्ली, पूण त्याच वेळार तातूंतल्यान मनीसपण, सादेंपण आनी उबदारपण जाणवतालें.
चवथीच्या दीसा सगले कडेन उमेदीचें वातावरण आसताना मराठी रंगभूंये वयलो म्हालगडो अभिनेतो बाळ कर्वे भायर पडिल्ल्याची खबर सोशल मिडियाचेर व्हायरल जाली. खरें म्हणल्यार दुसऱ्या दिसाच्या अंका खातीर तांचेर लेख बरोवपाचें थारायिल्लें, पूण आदींच सोशल मिडियाचेर ही खबर आयली. ती खरी आसा काय ना, ताची खात्री करुंन घेतले उपरांत बाळ कर्वे हांकां आर्गां ओंपपी हो लेख बरोवंक घेतलो.
मराठी रंगभूंय, दूरदर्शन, सिनेमा ह्या तिनूय मळार अभिनयाची छाप सोडपी बाळ कर्वे हांचो जल्म 25 ऑगस्ट 1939 दिसा पुण्या जालो. तांचें खरें नांव बालकृष्ण. पूण घरचीं ताका ‘बाळ’ म्हणपाक लागले उपरांत हेंच नांव रूढ जालें. भुरगेपणा सावन ताका वाचन, अभिनय कलेची आवड आशिल्ली. सिव्हिल इंजिनियरिंगांतली पदवी मेळयल्या उपरांत मुंबय नगरपालिकेंत अभियंतो म्हूण बत्तीस वर्सां नोकरी केली.चड जबाबदारेची नोकरी करपी मनीस कले खातीर कसो वेळ दिवंक शकता असो प्रस्न उप्रासता न्हय? पूण इत्साशक्त आसल्यार कितेंय शक्य करपाक मेळटा हें बाळ कर्वेन दोनूय मळां मदीं संतुळा सादून सिद्ध केलां.
कामाक लागून तो मुंबयच्या पार्ले एका नात्यांतल्या मनशा वांगडा रावतालो. सुमंत वरगांवकर हेच इमारतींत रावताले. तांचो नाट्यशास्त्रा कडेन संबंद. नाटकाच्या मोगाक लागून तांची इश्टागत जाली आनी एकठांय येवन तांणी ‘किलबिल बालरंगमंच’ नांवाची एक संस्था स्थापून बालनाट्यां माचयेर हाडपाक सुरवात केली. कॉलेज काळा सावन कर्वेक अभिनयाची आवड आशिल्ली. नोकरी करतना ती वाडली. मुंबय आयले उपरांत मराठी रंगमाचयेर प्रायोगिक नाटकांत अभिनय करपाची इत्सा प्रबळ जाली.
दिग्दर्शक विजया मेहता ही बाळ कर्वेची गुरू. अभिनेतो माधव वाटवे हो विले पार्ले सहकारी आवास सोसायटींत रावतालो. साहित्य संघात ‘नाट्यकाराच्या शोधात सहा पात्रे ’ ह्या नाटकाचो प्रयोग आशिल्लो. वाटवे कर्वेक प्रयोगाक घेवन गेलो. थंय ‘रंगायन’चे जायते कलाकार आशिल्ले. उपरांत कर्वेन ‘रंगायना’त प्रवेश केलो. विजय तेंडुलकाराचें ‘लोभ नसावा ही विनंती ” ह्या रंगायनाच्या नाटकाक राज्य नाटक सर्तींत इनामूय मेळ्ळें. रंगायनाच्या ‘अजब न्याय वर्तुळाचा’ ह्या नाटकाचे जर्मनीत प्रयोग जाल्ले. ते भोंवडेंत कर्वेन माचये वयल्या संचाची जापसालदारकी घेतल्ली. ताणें विमानांत व्हरपाक मेळपी एक संच तयार केल्लो. फुडें ‘शांतता कोर्ट चालू आहे ’, ‘बॅरिस्टर’ ह्या नाटकांनीय ताणें पर्यायी कलाकार म्हणून काम केलें.
‘संध्याछाया ’ हें पयलें वेवसायीक नाटक साहित्य संघान तयार केल्लें आनी तातूंत विजय मेहता आनी माधव वाटवे मुखेल भुमिकेंत आशिल्लीं. बाळ कर्वेक ल्हानशी भुमिका दिल्ली, पूण ताणें भुमिकेंत रंग भरले आनी हांगाच्यान ताच्या नाट्य अभिनयाची सुरवात जाली.
फुडें ताणें ‘अजब न्याय वर्तुळाचा’, ‘कुसुम मनोहर लेले’, ‘मनोमनी’, ‘रथचक्र’, ‘सूर्याची पिल्ले’, ‘संध्याछाया’ आई रिटायर होते (ह्या नाटकातले भूमिकेखातीर बाळ कर्वेक महाराष्ट्र सरकाराचो ‘सर्वोत्कृष्ट अभिनेता’ पुरस्कार मेळ्ळो.) आम्ही लटिके ना बोलू,तांदुळ निवडता निवडता, मनोमनी, रथचक्र, लोभ नसावा ही विनंती (राज्य नाट्य सर्तीचें नाटक) अशा साबार नाटकांनीय प्रभावी अभिनय करून प्रेक्षकांच्या काळजांत सुवात मेळयली. ताच्या अभिनयांत एक खाशेली गंभीरताय आशिल्ली, पूण त्याच वेळार तातूंतल्यान मनीसपण, सादेंपण आनी उबदारपण जाणवतालें.
सत्तराच्या दशकांत मुंबय दूरदर्शन हें एक म्हत्वाचें मनोरंजनाचें माध्यम आशिल्लें. दूरदर्शनचेर माळांचें पर्व सुरु जावंक नाशिल्लें. चिमणराव- गुंड्याभाऊ’ ही पयली मराठी टीव्ही माळ. याकूब सईद आनी विजया जोगळेकर हांची ही संकल्पना आशिल्ली. गुंड्याभाऊचे भुमिके खातीर शरद तळवलकराचें नांव सुचयिल्लें, पूण त्या वेळार तो चित्रपटांत व्यस्त आशिल्ल्यान ताणें कर्वेचें नांव सुचयलें. 1979 वर्सा ‘चिमणराव- गुंड्याभाऊ’ ही माळ प्रदर्शीत जाली आनी गुंड्याभाऊचे भुमिकेक लागून बाळ कर्वे घरांघरांत पावलो. ताणें साकारिल्लें निरागसपण, हलको विनोद, यत्नविरयत हावभाव आयज लेगीत लोक विसरूंक नात. फुडें दूरदर्शनाचेर प्रसारीत जाल्ल्या गजानन जाहागीरदार दिग्दर्शित ‘स्वामी’ माळयेंत बाळ कर्वेचें ‘गंगोबा तात्या’ हें पात्र खूब गाजलें. ह्या खलनायक पात्रान वापरिल्लें “काय” हें उतर लोकप्रीय जालें. वीरेंद्र प्रधानाच्या आग्रहा खातीर ताणें ‘उंच माझा झोका’ ह्या सिरियलाच्या एकाच भागांत ‘गणेश शास्त्री’ ह्या वैद्यराजाची भुमिका केल्ली आनी ते ल्हान भुमिकेंत लेगीत ताणें आपली छाप सोडली. ‘प्रपंच’, ‘राधा ही बावरी’, ‘वहिनीसाहेब’, ‘महाश्वेता’ अशा माळांनी ताणें वेगवेगळीं पात्रां रंगयिल्ली. केन्ना गंभीर, केन्ना विनोदी, घरगुती भुमिका. ताच्या सैमीक अभिनयाक लागून प्रेक्षक ताका घरचोच वांगडी मानताले.
ताणें चित्रपट मळार पावल दवरलें आनी प्रभावी भुमिका केल्यो. पंदरा मराठी चित्रपट केल्यात. पयलो चित्रपट ‘जैत रे जैत’. हातूंत तागेली ल्हान भूमिका. ‘बन्याबापू’ सिनेमांत तो पडद्याचेर नायिके वांगडा बागेंत गायतना, नाच करतना दिसता. सरला येवलेकर ही तांगेली नायिका. ‘प्रीतीचं झुळझुळ पाणी वाऱ्याची मंजूळ गाणी ’ हें गीत आयज लेगीत लोकप्रीय आसा. बेळगांवच्या ‘पार्वती’ सिनेमा घरांत सेगीत चार म्हयने हो चित्रपट चल्लो. बेळगांवांत मराठी चित्रपटान केल्लो हो विक्रम. गोडी गुलाबी (1991), चटक चांदणी (1982), चांदोबा चांदोबा भागलास का, लपंडाव (1993), सुंदरा सातरकर अशा चित्रपटांनी भूमिका केल्यात. संवादांतलें सौम्यपण आनी तोंडार मुमुरखें हांसू हें ताचें खाशेलेपण. देखून प्रेक्षकांक बाळ कर्वे लक्षांत उरतालो. माचयेर वा कॅमऱ्या सामकार ताणें केन्नाच कृत्रीम, विसंगत हालचालींचो अतिरेक केलो ना. साद्या उतरांनी आनी यत्नविरयत हालचालींनी तो प्रेक्षकांक प्रभावित करतालो. सादेंपण, विनयशीलता, संयम आनी प्रामाणीकपण हे गूण ताच्या व्यक्तिमत्वांत जाणवताले.
लोकप्रीय आसून लेगीत बाळ कर्वे आपल्या मुळां कडेन आशिल्लो संबंद केन्नाच विसरलो ना. सहकारी कलाकारांक मजत, मार्गदर्शन करप हें ताचें खाशेलपण. मुबंय माटुंगांतल्या यशवंत नाट्यमंदिराची दुरुस्ती आनी परत बांदकाम सुरू जालें तेन्ना सगळें काम ताणें कसलीच अर्थीक मजत घेनासतना स्वखर्चान केलें.
महाराष्ट्र सरकारान ताका दोन फावटीं पुरस्कार दिला. 2018 वर्सा ‘झी नाट्य गौरव पुरस्कार’ ह्या नांवानय तांचो भोवमान केल्लो. 28 ऑगस्ट 2025 दिसा, पिरायेच्या पंचाणवाव्या वर्सा बाळ कर्वे हाका मुंबय मरण आयलें. चिमणराव माळेंतलो ताचो सहनट दिलीप प्रभावळकारान ताची याद करून, “तो म्हजो जेश्ठ भागीदार आशिल्लो” अशा भावनीक उतरांनी आर्गां ओपलीं. बाळ कर्वेचें योगदान जायत्या तरांनी म्हत्वाचें आसा. ‘गुंड्याभाऊ ’ ह्या पात्राक लागून ताका अज्रंवरपण मेळ्ळें.
चित्रपटांत सहायक भुमिका करून लेगीत ताणें आपली छाप सोडली. प्रामाणीकपण आनी सादेपणाची देख दिली. ताच्या मरणान मराठी कलामळार एक रिकामेपण निर्माण जालां. पूण, नाटक आनी माळेंतल्यान प्रेक्षकांच्या मनांत ताणें निर्माण केल्ली सुवात सदां खातीर उरतली.
—————————————–
सुदिन वि. कुर्डीकार.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
