अनन्यः कोंकणी शिक्षकां खातीर एक आशादीप

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कोंकणी भाशेक, एक स्वतंत्र भास म्हण आपलें अस्तित्व सिद्ध करपा खातीर जायतो संघर्श करचो पडलो. तिच्या धुवां-पुतांनी जायत्या कश्टांनी जैताची एक एक घुडी जिखून हाडून तिच्या देवळाच्या माथ्यार लायली. जाका लागून ती आज हेर भारतीय भाशांचे पंगतीक ताठमानेन बसल्या.
1976 वर्सा साहित्य अकादेमीन कोंकणी भास ही एक स्वतंत्र भास म्हण दिल्ली मान्यताय, 4 फेब्रुवारी 1987 दिसा कोंकणी भाशेक गोंयचे राजभाशेचो मेळिल्लो पाट, 1992 वर्सा भारताच्या संविधानाच्या आठवे वळेरेंत कोंकणी भाशेचो जाल्लो आस्पाव, ह्यो कांय तातुंतल्यो म्हत्वाच्यो जैताच्यो घडणुको . ह्या घडणुकां मदीं 2022 वर्सा आनीक एका जैताची भर पडली ती म्हणजे गोवा कोंकणी अकादेमी प्रकाशीत आनी तत्कालार डॉ. जयंती नायक संपादीत ‘ अनन्य ‘ हे साहित्य पत्रिकेचो यु.जी.सी.च्या कॅर लिस्टांत जाल्लो आस्पाव. .
यु.जी.सी. कॅर लिस्टांत कोंकणीचें एक नेमाळें आस्पावीत जावप ही गजाल, साहित्य अकादेमीची मान्यता मेळिल्ले इतकीच म्हत्वाची आसा. कारण अनन्या आदीं खंयचेंच नेमाळें, मासीक वा पत्रिका ह्या कॅर लिस्टांत पावली नाशिल्ली. कोंकणी नेमाळीं सुरू जाल्यार सुमार 135 वर्सा वयर काळ जालो. एडवर्ड ब्रून द सौज हांणी ‘ उंदेतेचें साळक ‘ हें पयलें वयलें कोंकणी नेमाळें 1889 वर्सा पुण्यांतल्यान सुरू केलें, जें रोमी लिपींत आशिल्लें. ते नंतर आतां मेरेन एक एक करून देवनागरी, रोमी, कन्नड, मल्ल्याळम आनी अरबी ह्या पांच कोंकणीच्या लिपयांनी म्हणून शंभर वयर कोंकणी नेमाळीं आयलीं. कांय सुरू जावन रोकडींच बंद पडलीं, कांय बरोच काळ चलून मागीर बंद जालीं ही जरी गजाल आसली तरी आज गोंय, कर्नाटक, केरळ आनी महाराष्ट्र ह्या चार राज्यांनी प्रिंट आनी डिटिडल ह्या दोनय रुपांत म्हण सुमार तीस वयर कोंकणी नेमाळीं उजवाडाक येतात. हांतल्या ‘ अनन्य ‘ ह्या नेमाळ्याचो यु.जी.सी. न 2022 वर्सा आपल्या कॅर लिस्टांत आस्पाव केलो ही भोव म्हत्वाची गजाल. हो आस्पाव म्हणजे, उच्च शिक्षण शिकोवपी जातूंत महाविद्यालयीन आऩी उच्च माध्यमीक कोंकणी शिक्षकांचो आस्पाव आसा, तांचे खातीर एक आशादीप कसो . उच्च शिक्षणांतल्या प्राध्यापकांक तांचे नेमणुके खातीर, बढते खातीर वा हेर तरेच्या नोकरेंतल्या प्रोत्साहना खातीर तांचे संशोधनपर प्रबंध-लेखन यु.जी.सीच्या कॅर लिस्टांत आस्पाविल्ले, ISSN नंबर आशिल्ले पत्रिकेंत ते छापून येवप गरजेचें आसता. हेर भाशां खातीर तश्यो राज्य, राष्ट्रीय वा आंतरराष्ट्रीय पावंड्यांच्यो सोद वा साहित्य पत्रिका आसात, पूण कोंकणी खातीर राष्ट्रीय वा आंतरराष्ट्रीय सोडाच पूण राज्य थरावेलीय पत्रिका नाशिल्ली. तांची ही अडचण अनन्याच्या आस्पावान पयस जाली. अनन्याक ISSN नंबर मेळ्ळिल्लो ना तरी यु.जी.सी.न कोंकणी भाशेची अडचण लक्षांत घेवन आनी कोंकणी शिक्षकांचो फुडार चिंतून ताचो आस्पाव केलो.
खरें तर अनन्य यु.जी.सी. कॅर लिस्टांत पाविल्ल्याचो कोंकणी शिक्षक आनी मोगींनी आनंदोत्सव साजरो करूंक जाय आशिल्लो पूण तशें घडलेंना. कोंकणी लेखक-कार्यकर्त्यांकय हे गजालीचें व्हडलेशें म्हत्व दिसलेंना. खासा कोंकणी अकादेमीनय हे गजालीची व्हडलीशी दखल घेतली ना. कोंकणी भाशेंतली एक पत्रिका यु.जी.सी.च्या कॅर लिस्टांत पावता ही कोंकणीची व्हडली उपलब्धी हें कोणेंच लक्षांतच घेतलेंना. वयल्यान एका दोगांनी तर आपली नसाय जाहीरपणान व्यक्त केली. स्वताक मार्क्स समजुवपी एका अतिविव्दवान तरणाट्यान तर अनन्य यु.जी.सी.कॅर लिस्टांतल्यान रोकडोच भायर पडटलो अशी तेच दिसा सोशल मिडियाचेर भविश्यवाणी केली.
अनन्य यु.जी.सी.च्या कॅर लिस्टांत पावलो, तो सहज बशिल्ले कडेन न्ही. म्हजे म्हायती प्रमाण दोन दुरदर्शी आनी कोंकणीचो आनी कोंकणी शिक्षकांचो हुस्को आशिल्ल्या व्यक्तींच्या प्रयत्नांक लागून तें घडूंक पावलें. हातुंतली एक व्यक्ती म्हणल्यार आजचे गोंय सरकाराचे कार्यक्षम आयएएस अधिकारी आनी त्यावेळावेले उच्च शिक्षण संचालनालयाचे संचालक भौ. प्रसाद लोलयेंकार आऩी दुसरी- कोंकणींतले जेश्ठ प्रध्यापक, समिक्षक, गोवा कोंकणी अकादेमीचे माजी उपाध्यक्ष आनी सद्द्याचे विद्या प्रबोधिनी शिक्षण संस्थेचे प्राचार्य भौ. डॉ. भूषण भावे. तांच्या यत्नांनी अनन्य यु.जी.सी. च्या कॅर लिस्टांत पावलो.
अकादेमीक सुरवेक हाची कल्पनाय नाशिल्ली. म्हाका एका दिसा यु.जी.सी.तल्यान फोन आयलो, अनन्याचे आतांमेरेनचे सगळे अंक धाड म्हण. तशेंच तांची डिजिटल कॉपी अकादमीच्या वेबसायटीर आसा काय म्हण विचारलें. हांवें रोकडीच कार्यालयीन प्रक्रिया करून अंक धाडले, तशेंच ज्या अंकांची डिजिटल कॉपी अपलोड करनासतना उरिल्ली, तिवय बेगीबेगीन केली. हे नंतर दोन-तीन म्हयने गेले. म्हजे निवृत्तीचे दीस लागीं पाविल्ले. 31 ऑगस्ट 2022 दिसा अकादेमीचे सेवेंतल्यान हांव मुक्त जावपाचें आशिल्लें. त्याच म्हयन्यांत 20 ऑगस्टाचे कोंकणी राष्ट्रमान्यताय दिसाचे कार्यावळींक मुखेल सोयरे म्हण डॉ. भूषण भावे हांकां आमंत्रीत केल्ले. तांणी येतनाच म्हजें आनी अकादेमीचें खूब अभिनंदन केलें, तशेंच आपल्या भाशणांत तांणी अकादेमीक आवाहन केलें की अनन्य यु.जी.सी. कॅर लिस्टांत पावलो कारण ताचो तितको दर्जो आसा आनी तो दर्जो जयंतीन सांबळून दवरला, तेन्ना आपूण अकादेमीकडेन मागता की जयंती अकादेमींतले सेवेंतल्यान निवृत्त जालें तरी अनन्य ताचेकडेन दवरचो.
गोवा कोंकणी अकादेमीन अनन्य ही साहित्य पत्रिका 2014 वर्सा सुरू केली. खरें तर अकादेमीच्या स्थापने सावनच अकादेमीची एक दर्जेदार साहित्य पत्रिका आसची असो विचार मुखार येतालो. भौ. पुंडलीक नायक हांच्या अध्यक्षपदाच्या तिसऱ्या कार्यकाळांत तो विचार सत्यांत अवतरलो. त्यावेळार डॉ. भूषण भावे अकादेमीचे उपाध्यक्ष आशिल्ले. साबार मंडळान पत्रिका सुरू करूंक थारावणी केल्ली आनी संपादक निवडपाचो अधिकार अध्यक्षांक दिल्लो. हांव त्या वेळार अकदेमींत संशोधन सहाय्यक म्हण वावर करतालें. लोकवेदाच्या संशोधना बरोबरच अकादेमींत प्रशसकीय कामां, अणकार, पुस्तकांचें संपादन-छापणावळीचेर देखरेख…अशीं जायतीं भौआयामी कामां म्हज्या वांट्याक येतालीं आनी कसल्याय कामाक ना म्हणप ना, हे म्हजे वृत्तीक धरून हांव तीं करतालें. एका दिसा कार्यालयीन वेळांत म्हाका अध्यक्षांनी आपल्या कॅबिनांत आपोवन सांगलें की तुज्या सदच्या कामाभायर एक चडावत काम आमी तुजेर सोंपोवपाचें थारायलां. अकादेमीच्या नव्यान येवपी साहित्य पत्रिकेचें संपादक म्हण तुवें जबाबदारी घेवंक जाय. उपाध्यक्ष डॉ. भूषण भावेय थंय आशिल्ले. ताणेंय री वोडली. आयकून हांव थोडें गोंदळ्ळें. कारण म्हाका संपादनाचो तसो खूब उणें अणभव आशिल्लो. कोंकणी भाशा मंडळाचे तीन टर्माक वावुरपी मंडळाचे वांगडी आसतना हांवें वट्ट चार ‘ कोंकणी’ दिवाळी अंकाचें कार्यकारी संपादक म्हण काम केल्लें, तशेंच दामोदर प्रकाशनान उजवाडायिल्ल्या ‘ लामणदिवो ’ ह्या दिवाळी अंकांचेंय (दोन) हांव कार्यकारी संपादक आशिल्लें. पूण पुर्णपणान संपादक म्हण काम करपाचो अणभव नाशिल्लो. जबाबदारी स्विकारूंक हांव फाटीं-फुडें येता तें पळोवन अध्यक्षांनी म्हणलें, “ म्हाका खात्री आसा, तूं हें काम करपाक समर्थ आसा. हांव आनी उपाध्यक्ष आसात तुका मार्गदर्शन करूंक.”
अध्यक्ष-उपाध्यक्षांच्य मागदर्शना खाला पयलो अंक तयार जालो. ह्या अंकाचें नांव ‘ अनन्य’ हेंवय म्हजे कल्पकतेंतलें. अंक आकर्शक जाल्लो, ताची सगळ्यांत चड खोशी पुंडलीकबाबाक जाली. 4 मार्च 2015 दिसा पयल्या अंकाचें लोकार्पण जालें. गोंय , केरळ, कर्नाटक, महाराष्ट्र सगळ्या वाठारांतल्य वाचक- लेखकांनी अनन्याची तोखणाय केली आनी फुडें बरो प्रतिसादय दिलो.
अनन्याचें काम हें म्हजेखातीर चडावत काम, कसल्याय चडावत मोबदल्या शिवाय तें हांव करतालें. चडशें काम हांव घरा व्हरूनच करतालें. कारण अकादेमींत कामाक फावो तो एकांत मेळनाशिल्लो. अंकाखातीर अकादेमीकडेन फावो ते यंत्रणेचो उणाव आशिल्लो. साहित्य मागोवप, निवड करप, संपादन करप, छापणावळ करप, हाचेबरोबर अंक लेखकांक-मानेस्तांक पावल्यात काय ना हें पळोवप, आदी काम म्हज्या रुटीन कामावांगडा म्हाका करचें पडटालें. तरी म्हाका मनापासून उपाट समाधान भोगतालें. आठ वर्सांत सोळा अंक हांवें संपादन केले. (3 जोडअंक) गडगंज, दर्जेदार, आकर्शक मुखपृश्ठ आशिल्ले. दर अंकांत एका जेश्ठ लेखकाची मुलाखत, स्मृतीशेश, कविता, कथा, नाटक, निबंध, अणकार, समिक्षा, संशोधनपर लेख-प्रबंध, पुस्तक समिक्षा-परिक्षण, लोकवेद अशेतरेचो साहित्याचो खजिनोच तातूंत भरिल्लो.
सृश्टीचो नेम आसा, जंय सुरवात आसा, थंय अंतय आसा. 33 वर्सांचे अकादेमींतले म्हजे सेवे उपरांत 2022 तल्या ऑगस्टांत म्हजी निवृत्ती जाली. ते आदीं सतत तीन म्हयने हांवें अकादेमीच्या तत्कालीन अध्यक्ष, उपाध्यक्ष आनी सचिवांक, म्हाका अनन्याचें काम करपाचो नव्यान आदेश काडचो म्हण विनयलें. तशें लिखीतय दिलें, कारण आदलो आदेश म्हाका म्हज्या हुद्द्याचेर काडिल्लो. हांव त्या हुद्द्या वयल्यान निवृत्त जाता म्हण्टकच म्हाका वेगळो आदेश काडपाची गरज आशिल्ली.
निवृत्ती नंतरय अदींमदी फोन करूनय हांव विचारतालें. एक-दोनदां अकादेमींत वचून प्रत्यक्ष मेळूनय सांगलें. पूण म्हाका स्पश्ट जाप मेळ्ळिना. मागीर मात म्हजो स्वाभिमान जागो जालो. हांवें तांचे कडेन संपर्क सादपाचें बंद केलें. हे मजगती म्हाका इन्स्टिटयूट मिनेझिस ब्रागांझाचो ‘ गोवापुरी ‘ अंकाचें संपादन करपाचो प्रस्ताव आयलो आनी खूब विचाराअंती हांवें तो स्विकारलो. फाटली सुमार अडेज वर्सां हांव गोवापुरीचें संपादन करतां. इतकें आसलें तरी अनन्याचो मोग आनी हुस्को म्हज्या काळजांतल्यान वचना, म्हण हो लेख बरोवपाचो प्रपंच. मजगती यु.जी.सी. कडल्यान म्हाका अनन्या संबंधी इमेल्स येताल्यो, अनन्याक ISSN नंबर बेगीन घेयात म्हण सुचोवपी. त्यो सगळ्यो हांवें अकादेमीक फॉरवर्ड केल्यात,
अनन्याचो फाटल्या सुमार देड वर्सा सावन एकूय अंक आयिल्लो ना. निमणो अंक – तोवय जोड, मार्च 2023 त उजवाडाक आयिलो. अकादेमीच्या तत्कालीन प्रभारी अध्यक्षांचे ताचेर संपादक म्हण नांव आशिल्लें. तो अंक पळोवन हांव बरेंच विरूस जालें कारण संपादकाचो अणभवी हात ताचेर फिरलो ना हें स्पश्ट जाणवतालें.
म्हाका एक भंय पडला, अशेतरेन अनन्यांत खंड पडलो तर यु.जी.सी. ताका केर लिस्टांतल्यान डिलीट करीत म्हण. तशें जाल्यार आमचे सारखे खपनखायरे आमीच. आमच्या शिक्षकांचो आशादीप आमी आमच्या हातान पालयतले.
गो. को. अकादेमीची नवी समिती घडल्या…घडटा. नवी कार्यकारणी रोकडीच घडटली. अकादेमीचे सद्द्याचे अध्यक्ष स्वता प्राध्यापक आसात. अनन्य वा एका यु.जी.सी. मान्य संशोधन-साहित्य पत्रिकेचें महत्व तांकां हांवें सांगपाची गरज ना. आस्त आसा ते बेगीनात बेगीन अनन्याचे दुखणें जाग्यार घालतले म्हण.

डॉ. जयंती नायक