भांगरभूंय | प्रतिनिधी
भाद्रपद मावाळटेर आनी आश्वीन ल्हागतेर आसतानांच आमच्याकडलीं सगळीं सर्दीं भातां पिकांन लंग जायत. तसांच माघ ल्हागलो की वायंगाणीं भातां पिकान भंगरावरी दिसांक ल्हागत. तीन ते चार म्हयन्यांची मसागत करून एकदां भात मळणींच्या खळ्यार येयसर शेतकारांच्या जीवांत – जीव उरा नसलो. सगळ्यांकच दूगदूग जाय. सर्गेस्त लक्ष्मी गांवस, माजी आई केन्नाय म्हणा “ ल्हागतीत उतरो तर अन खायना कुत्रो ” उतरो ल्हागल्यो जाल्यार भात फुकट गेलांच म्हणान समाजपाचां. एकदा बरेबशेन पिकालाल्यो शेळी जांव वायंगणां कातरून खळ्यार येयेलीं की मीगेर केन्ना जाय तेन्ना भात मळ. हुस्को नसलो.
भातां पिकच्या पयलीं गावांतले सगळेच शेतकार भाव आपल्या कोयतुलांक दात्रां घालून हाडीत. कोयतुलांक दात्रां घालूंक आमच्या गावांतलो मेस्त लक्ष्मण चारीचो बापूय बाळकृष्ण च्यारीच्या शाळेंत घे गर्दी पडा. सगळ्यांचीं भातां वांगडाच पिकत. दामगो, काळो बेळो, तांबडो बेळो, चुडियां, तायचीन, डोंगरां भात अश्यो ह्यो भाताच्यो जाती. वाड्यावयले सगळेजण आयज माजां जाल्यार फाल्यां तुजां असां करून एकामेकाचां भात कापीत. ह्यां भात कापणीचां काम सुमार म्हयनोभर तरी चला. भात कापून आडवां घालीत. कुंडग्यांनी हारीन घातललीं आडवां बगूंक बरीं दिसत. सुकलाल्या कवळांच्यो कवळ्यो करून तेंचीं कुंभयाच्या दोरयेन पेंडकां भानान मीगेर खळ्यार हाडून तं दाळीत.
आमच्या वाड्यार माजो चुलतो म्हादेव दादा, बाबलाचो दाय, दिपकाचो काका कास्तांत पेंडकां भानत. दादान भानलालां पेंडूक तुकां मदीं सुटांक नशीब नसलां. इतक्यां तो घट भाना. दादान भानलालां पेंडूक तुकां जायां थूंय घेवन चल. थोडेजाण पेंडकां आरत्यो आनी परत्यो कवळ्यो घालून भानत. दादाच्या पेंडकाक एकेच वाटेन कवळ्यो, पूण पेंडूक सामक्यां शॅर्थ.
थोडे भातकार शेळींतच आपलां मळणीचां खळां करीत जाल्यार थोडे आपल्या घराकडेन. थोडे शेतकार आपल्या मळणीच्या खळ्यार भट जेवयत. मळणीचां खळां जूयं करीत थूंय भाताचां कुचाल करीत. शेळींतलीं पेंडकां कुचाल दाळीत. कुचाल दाळूंक एकटो ऱ्हवा. कुचाला पोंदा चुट्टां बरी दाळीत. भाताच्या पेंडकांचां कुचाल. एके शेळीचीं दोन ते तीन सुद्धा कुचालां दाळीत. जितक्यां भात चड तितकीं कुचालां चड. कुचाल दाळाप ही एक कला. तं कोणाकय दाळूंक जमानसलां. कुचाल सामक्यां ताप माल्ल्यावरी दाळूंक जायां आसलां. तं चुकलां जाल्यार कोसळ्ळांच.
शेळींतलां भात सगळां खळ्यार येयलां की मीगेर बीयाक दवरूंक जायां तं भात पायांनी मळीत. पायांनी मळ्ळालां भात सामक्यां बियांक शॅर्थ. पायांनी मळटाना आमचीं भुरग्यांच्या पायांचीं सालदीं येयत. जाण्टे बरे मळीत. थोडेजण पायांनी मळटाना कोंड्याचे दांडयेक धरून मळीत. थोडे घरांतले पडयेच्या खुटयाळाक धरून मळीत. थोडे भाताचो सल्लो मारीत. थोडे लाटयांनी भात बडयत.
पायांनी मळटाना पायांक भाताचीं कुसां कुच करून तोंपत. पायांपोंदा कवळ्यो घेवपाच्यो आनी मळपाचां… खरां मजा येय. आमी थोडे भुरगे पणसाचे शॅकेचे आशेन मळूंक जाय.
भाताची मळणीं घालताना खरी मजा येय. मळणीच्या खळ्या भोंवतडी सगळ्यांचीं भाताचीं कुचालां. देवळां कशीं बरी सोबान दिसत. शिंवल्ल्यावरी. खळ्यार एक – एक म्हयनो मळणीं जाय. खळ्याक बरां शेण काडीत. खळ्यार मदीं सावरीचोच मळणीचो खांबो. बरो घट पुरीत. तेंकां कुंभयाच्या दोरांची बरी दावण करीत. दावणीक बेताचो येडो. ते दावणीक पांच ते सात बैल ना जाल्यार रेडे भानपाखातीर दायीं. ह्या एकाच दावणीक पांच तरी बैलांक भानांक मेळत.
मळणी सुरू जाली की एकलो कुचालावयरसून कवळां खळ्यार उडय. एकलो खळ्यार त्यो कवळ्यो खळांभर पसराय. धोपारभर भात घातलां की मीगेर मळणीं सुरू जाली. मळणी आमी पोराट्यांनीच आमूडपाची. आमी वाड्यावयले पोराटे सगळे शॅक आनी बिस्कूटेचे आशेक ल्हागान वरांचीं वरां मळणीं हामडीं. दनपरां तीनांक सुरू जाल्ली मळणीं रातीं णव ते धा मेरेन चला.
चल…अ,, चल… अ… ही… ही… ही… ही… असां म्हणान हातींत लिंगडीची खाटी घेवन मळणी हामूडची पडा. वरांचीं वरां फकत चल… बा… ही.. ही.. ही.. ही.. असांच. बैल बाबडे चलत. मोने कशे. हाती पायांक खाज येय. पूण काय करतलय. बिस्कूट, च्या, पणसाची शॅक, तोरी, कुळीट, चवळ्यो, हुड्डांचो आनी चण्यांचो रोस मेळा म्हणान हो सगळो मळणी हामूडपाचो येटघांट करी आमी. थोड्यांच्या खळ्यार मळणीं जाली की सागोती मेळा. जे मळणेक सागोती मेळटली ती मळणी आमी सामकीच नेटान हामडी. शिट्ट्यो मारून – मारून बाबड्या बैलांच्या फाटीर वळ येयत.
मळणी सोडली की मीगेर जेवपाचां आनी मळणी मटकूळेन सैल करपाची. मळणी फाफुटटाना नाकाशेवट जाय. भाताची घूस नाकां – तोंडांत जाय. मटकूळेन गवात फाफुडटाना हात म्होडान येयत. मळणीं सोपतूकच दोन वरां तरी पेर काडटाना काबार जावंक जाय. कमार म्होडान येय. पूण खळ्यार पेर जमलालो बगतूकच जीव सामको धादोशी जाय. मळणी फाफडूंक धा लोक सुद्धा कमी पडत. फाफडून जाली की खळ्यार पेर जमा जालो की तेजेर अमृताचां फळ दवरीत. मीगेर शेवान येय खूंय. मळणीचां गवात हारीन उडयत. तेची मीगेर कुडी करीत. ही कुडी तशीच कोणाकय जमा नसली. भाताचां कुचालाक मदीं खूंट ना. गवताचे कुडयेक मदीं एक वासली. त्या वासलेच्या आदाराचेरच कुडी देवळाचो कळस कसो उबी ऱ्हवा. आतां आमच्या खळ्यार बैलांची मळणी गेली आनी ट्रॅक्टर मळणी सुरू जाली. तेतून भाताच्या गोट्याची आनी गवताचीय नाशाडी जाली. आतां मळणीच्या खळ्या वयली ही…री…ही…री…आयकांक येयत काय….!
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
