मनांत दाटून येतात इस्कोलांतल्यो यादी..!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आमी इस्कोलांत शिकताले त्या तेंपा वयल्यो कितल्योश्योच यादी मनांत परत- परत येतात. त्या दिसांच्यो त्यो गजाली म्हणल्यार मनाक खोस दिवपी. उगडास आयलो की दिसता परत एकदां ल्हान जावचें आनी ते दीस अणभवचे. पूण, आतां ते दीस गेले. उल्ल्यात त्यो फक्त यादी. 

हांव आनी म्हजो भाव प्रकाश दिवचलच्या श्री शांतादुर्गा हायस्कुलांत शिकताले. हांव धावेक जाल्यार प्रकाश आठवेक. बापोल भाव राजन म्हज्या फाटल्यान एक वर्स म्हणल्यार णवेंत शिकतालो. राजन आनी बाळू नांयगिणी सावन दिवचले येताले. आमी चौगूय जाण वाठादेव कडल्यान पेडा कडेन एक जावन दिवचले खबरी मारीत इस्कोलाक चलत वताले. 

इस्कोलांतल्या खूबश्या खबरेंची सदांच उजळणी जाताली. माने सरांचो विशय म्हणल्यार व्हडा उमेदीन उलोवपा सारको. प्रकाश तर माने सरांच्यो खबरी भरपूर मसालो घालून रंगयतालो. दर एका सणाक इस्कोलाक सुटी दिवप जमनासले. देखून आमचे पै हेडमास्तर इंटरवाल जावन दोन पिरीयेड ऑफ दिवन इस्कोल सोडटाले. त्या खातीर ते माने सरांचो सल्लो घेताले. “काय हो माने सर, इंटरव्हलला शाळा सोडूं या का?” हेडमास्तर पै सर माने सरांक विचारताले. त्या वेळार तांची जाप थारिल्ली आसली. ते म्हणटाले, “नको नको, इंटरव्हाल झाल्या नंतर एक पिरियेड घेऊन शाळा सोडूंया.”

इंटरवालाक हेडमास्तर पै सर आनी माने सर ऑफिसांत एकठांय बसून च्या आनी बटाटवाडो खाताले. माने सर मोटे हुशार. इंटरवालाक इस्कोल सोडले जाल्यार च्या आनी बटाटवाडो मेळचो ना देखून फक्त दोनूच पिरियेड फ्री दिवपाचो सल्लो हेडमास्तराक दिताले. ही घडणूक तशी सादीच पूण प्रकाश ती बरी रंगोवन सांगतालो. आमकांय बटाटवाडो म्हणलो की जिबेक उदक सुट्टालें. पूण आमचीं बोलसां सदांच रिकामीं आसतालीं. 

दिवाळेची सुटी पडटाली. ते सुटयेच्या पयल्या दिसा इस्कोलांतल्यान घरा येतना व्हड खोस जाताली. फाल्यां सावन सुटी मेळटली म्हणून. आमी ‘आयस्फ्रोड’ घेवन तो खायत घरा येताले. 

माने सर तशे सगळ्याच विद्यार्थ्यांक आवडटाले कित्याक तर भुरग्यांनी कितेंय सांगले की आयकताले. एका भुरग्यान शेजारचो भुरगो कागदाचें गिरगिरें करता म्हणून कागाळ केली. “सर, हा गिरगिरे करतो”. “करू रे, त्याचे होईल फिरफीरे”. माने सरांचीं हीं उतरां हेरांनी आयकलीं आनी क्लासांत भुरग्यांनी हांसून हांसून सराक नाका करून सोडलें. 

माने सर वक्ल लायताले. ताचो फायदोय भुरगीं घेतालीं. तिमाही परिक्षा जाल्यो की तपाशिल्ले पेपर भुरग्यां कडेन दिताले. कांय तवनास भुरगे माने सरा कडेन वचून, “सर, मला ह्या उत्तराला मार्क दिले नाही” अशे सांगताले. माने सर रोखडोच एक ना जाल्यार दोन मार्क दिवन मोकळो जातालो. विद्यार्थ्यांक खोस जाताली. देखून माने सरांक व्हड ‘मान’ मेळटालो. 

इस्कोलाचें सुपरवायजर म्हणून अवदी सर आसले. शिस्तीचे एकदम कडक. सगळे विद्यार्थी तांकां थरकांप भियेताले. पूण ती भिरांत म्हणल्यार आदरयुक्त आसली. फ्री पिरेडाक क्लासा भायर वचपाचो धीर कोणांकूच नासलो. अवदी सरांची चाल म्हणल्यार तशीच ‘एटीत चलताले’ अशें म्हणचें पडटलें. 

‘अवदी सर आयले हां’ अशें एकट्यान कोणूय म्हणलें की सगळो क्लास ‘पीन ड्रोप सायलंट’. ते फिजिक्स आनीक कॅमेस्ट्री शिकयताले. फिजिक्स तर तांचो शिकोवपांत कोण हात धरूं शकनाशिल्लो. हेडमास्तर पै सराक जीं भुरगीं भियेनासलीं तीं लेगीत अवदी सराक भियेतालीं. तांची एक खासियत आसली. भुरग्यांनी बरें शिकचें. तांणी दिल्लो होमवर्क जण एकलो याद दवरून कसतालोच. तांच्या विशयांत एस. एस. सी परिक्षेंत 97-98 लेगीत मार्क विद्यार्थ्यांनी घेतिल्ले. गणीत म्हणल्यार बीजगणीत आनी भुमिती हे विशयूय शिकयताले. तांणी शिकयल्ले विज्ञानांतले ‘थेरम’ आयुनूय म्हाका पाठ आसात. 

केरळचे देवासिया सर आमकां भुगोल आनी इतिहास शिकयताले. तांणी केन्नाच पुस्तक म्हणटा तें क्लासांत हाडूंक ना! हातांत चॉक आनी डस्टर घेवन क्लासांत येताले. एक हात टेबलाक धरून शिकयत रावताले. गरज पडटा तेन्ना बोर्डार बरयताले. सगळ्यो इतिहासांतल्यो घडणुको, त्या वर्सा सकट तोंडपाठ! देवासिया सर शांत स्वभावाचे. भुरगीं तांच्या पिरेडाक क्लासान बोवाळ करी नासली. 

आमकां एस. एस. सीक ते स्पेशल ज्योग्राफी (भुगोल) शिकयताले. सगळ्या राज्यांतलीं वनां, हवामान, पावसाची सरासरी, दोंगोर, न्हंयो, पिकावळी सगळें तोंडपाठ. खंयच्याय न्हंयची लांबी, तिचो प्रवास कसो जाता कितेंय प्रस्न केन्ना विचारल्यार तांकां पुस्तकाची गरज पडनासली. देवासिया सर कितें करता? आतां खंय रावता? म्हज्या मुंबय रावपी भाव प्रकाशान म्हाका विच्चाल्लें. ‘देवासिया सर इज नो मोर’ अशें हांवें म्हणलें तेन्ना प्रकाशाचे दोळे दुख्खान भरून आयले. 

‘थॉमस’ सरांक कोणूच विसरूंक शकना. काळी ना जाल्यार पाचवी पॅण्ट आनी धवो फूल शर्ट हो तांचो पोशाख. वय जावंक नाशिल्लें पूण खाड पिकिल्लें. आठवी ते अकरावी यत्तांक गणीत शिकयताले. हातांत बूक नासतालो. भुमितींतले सगळे ‘थेरम’ शब्दान शब्द तोंडपाठ आसले. गणिता सारको कठीण विशय सामको सोंपो करून शिकोवपाची तांची कला तुस्त करपा सारकी. कोणूच विद्यार्थी थॉमस सराक नांव दिवंक शकलो ना. क्लासांत केन्नाच बोवाळ ना. 

दुसरे आनीक एक सर आसले ते म्हणल्यार हिंदी शिकोवपी निकोलस सर. मंद गतींत, शांत स्वरांत शिकयताले. उलयतना दातांची कवळी मदीं मदीं हालताली. ताका लागून शब्दांचे उच्चार ऐस पयस जाताले. ‘ये ज्यो शब्द है ना रे, वो ठीक से ध्यानमें रखो’ हीं तांचीं शिकयतनाचीं खासा उतरां. ‘ये ज्यो’ हे शब्द दर एका वाक्या फाटल्यान आसतालेच. क्लासांत बोवाळ जालो की ते आपलो आवाजूय वाडयताले. 

इस्कोलांतले ते दीस. सरांच्या आनी क्लास वांगडी हांच्या उगडासाच्या गजालींनी रंगिल्ले. त्यो मजेशीर घडणुको, सर आनी टिचरी हांच्यो शिकवणीच्यो यादी, क्लास वांगड्या सयत केल्ली मस्ती… हांचो उगडास मनांत पारिजातकाच्या फुला सारको ताचो टवटवीत जावन फुलून बहरून येता. घराच्या मुखार आंगणांत पारिजातकाच्या फुलांचो सडो पडटा तस्सो….!

यादींतले दीस 

रमेश सावयकार