भांगरभूंय | प्रतिनिधी
लोकवेदीर लोकमानसाक एक सुवात आसा. गोंय भुंयेर अश्यो कांय प्रथा, परंपरा, रिती आसात ज्यो थळाव्या लोकांनी मानून घेतल्यात. पिळग्यान पिळग्यो ह्यो परंपरा ते फुडें व्हरतात. लोक संस्कृतायेंत मान्यताय आशिल्ल्यो ह्यो चाली-रिती खूब विस्वासान लोक पाळटात. त्यो मुखार व्हरतात. तातूंतलीच एक समाजांत रुजू जाल्ली प्रथा म्हणल्यार ‘भार’.
भार म्हणल्यार मनीस कुडींत अमानवी वा दैवी शक्तीचो जाल्लो संचार. ती शक्त मनीस कुडींत प्रवेश करता अशें लोक मानतात. भार येतकीर कूड खुदता, नाचता, धांवता. भारतांत खास करून गांवगिऱ्या वाठारांनी ही अशी भार येवपाची प्रथा आसा. चड करून दक्षीण भारतांत आनी पुर्वे कडेन कांय वाठारांनी ही अवसर वा भार येवपाची परंपरा चलता. खास करून गोंयांत दैवी संस्कृतायेंत हे गजालीक असादारण अशें म्हत्व आसा. परंपरागत चलत आयिल्ले हे प्रथेक आयचे विज्ञानीक नदरेंतल्यान पळयतना आडखळीचें जावं येता. पूण हे गजालीक शास्त्रीय आदार आसा हेंवूय तितलेंच खरें. आमचो जाणटो लोकवेद, जाणट्यां पासून आमकां गाविल्ली ती एक शक्त अशे हे प्रथेक मानतात. प्रकृती भितर आयजूय एक दैवी तत्व आसा हाचीच ती एक जाणविकाय आमकां तातूंतल्यान जाता.
आमच्या जाणट्यांक गाविल्ली ही पोरणी गिरेस्तकाय. आयचें जग शास्त्र वा विज्ञान हांच्या दवरण्यार दरेक गजालीक दवरून तपासून पळोवपी. जंय दरेक गजाल शास्त्रीय पद्दतीन तपासतात. पूण ज्यो गजाली विज्ञानीक दवरण्यार थीर बसतात त्योच आयच्या जगांत तिगतात. बाकीच्यो काळाचे सर्तींत फाटी पडटात आनी शेणटात. तर लोकवेदीचेर असादारण अशें म्हत्व आशिल्ल्या ह्या ‘भार येवप’ हे दैवी संकल्पनेकूय एक थीर अशी शास्त्रीय बाजू आसा. लोकमानसशास्त्रांत खोलायेन अभ्यास केल्यार हे गजालीक आदार करपी तें फाटलें शास्त्र आमकां समजूंक शकता. मेळिल्लो अणभव आनी तांणी घेतिल्ल्या अनुभुतींच्या आदारान हे गजालीक समाज मानसांत मान्यताय आनी स्वीकृती मेळोवन दिता. इतलेंच न्हय जाल्यार योग साधनेच्या बळारूय ह्या प्रथां विशीं जाप सोदूं येता.
पूण एक मात आसा. जो मेरेन समाज हीत आनी लोकांचें कल्याण करपाच्या हेतांतल्यान, एक प्रथा म्हूण अंधश्रद्धे पासून वेगळावन ह्यो चाली-रिती सुरू आसात तो मेरेन तांचे विशीं आदर आसा. पूण कांय श्रद्धेचे बाबतींत कुड्डेपणां करपी लोक, लोकांच्या विस्वासाचो आनी भावार्थाचो गैरवापर करून ह्यो गजाली करतात तेन्ना त्यो दैवी संस्कृताय वा त्यो गजाली आमचे लोकवेदीच्या दवरण्यार मातूय थीर बसनात हें विशीं मुद्दाम स्पश्ट करप समा जाता. ज्यो मुळाव्यो भार येवपाच्यो प्रथा आसात तांकां समाजांत मान्यताय आसात. आनी लोकांचे श्रद्धेचो तो एक पवित्र विशय थारता. जातूंत समाजकल्याणाचोच हेत दडिल्लो आसता.
मनीस आनी प्रकृतींतली दैवी शक्त हांचे मदलो संबंद ह्या भारांतल्यान कळटा. मनशा भितर दैव शक्त संचारल्या उपरांत ताका फाटल्या फुडल्याचो सगलो आठव जाता. अवसर भारार कूड मनशा कडेन संवाद सादता. मनीस खंय चुकला माकला जाल्यार ताका मार्ग दाखोवपाचें कार्य करता. तेच वरी जशें प्रसाद पाकळी घेवन अडीअडचणी सोडवपाची रीत आसा तशेंच गोंयच्या दैवी संस्कृताये भितर खंयसरूय अडलो नडलो जाल्यार अवसर भारार देवाक विचारतात. मागीर भार आयिल्ली कूड त्यो अडचणी सोडोवपाक मार्ग दाखयता. एके तरेची उपचार पद्दती म्हणुनूय ही गजाल मानतात.
भार येवपी एक विशिश्ट व्यक्तीच आसता. जाका कूड, खामी वा मोड अशें म्हणटात. ही कूड गांवच्या धा जाणांनी वा बाराजाण वांगड्यांनी देवाची प्रसाद पाकळी घेवन सगल्यांच्या एकमतान वेंचून काडिल्ली आसता. ही कूड उबी जातली जाल्यार म्हयनोभर आदीं सवळें पाळचें पडटा, पावित्र्यतायेचे नेम पाळचे पडटा. उपरांतूच कुडीर भार येता. गोंयच्या देवळांनी भार चडसो दसऱ्याक, जात्रेक येता. मागीर भारार कूड बरें वायटाक जाप फोडटा. गांवच्यो शिमो दाळटा. गांवाक आनी भाविकांक कौल दिता. अंत्रूज म्हालांत रवळनाथ भूतनाथांचीं देव थळां आसात. थंयसर दसऱ्याक वा कांय थरावीक वेळार त्या त्या देवाचो भार येता आनी मागीर भारार ती कूड कापडाच्या घोसान बांदिल्लें देवाचें तरंग खांदार घेवन हातांत बेतकाठ घेवन नाचता. मनशा कडेन उलयता. गांवांत कितेंय ग्राम वेवस्थेंत वयर सकयल जाल्ले आसल्यार ही कूड भारार ते गजाली विशीं सांगता. देव देवस्की करताना कितेंय चुकला जाल्यार तें दाखोवन दिता. भावीक लोक आपलें बरें जावचें म्हूण सांगणें करतात. तें सांगणें आयकून घेवन भार आयिल्ली कूड तांच्या प्रस्नांक जाप दिता. आनी तांकां कौल प्रसाद दिवन वर्सांची राखण दिता.
भार हो कुळाच्या पुरसाचो त्या त्या कुळांतल्याच मनशाचेर येता. आदीं जाणट्यां सावन हें तत्व तें तें कुळांतले कुडीक गाविल्ले आसा. तरीय आयच्या समाजांत मनशान केल्ल्या भश्टपणाक लागून वा हेर कसल्याय मनशाचे चुकीक लागून पयलींचे तुळेन आतां हे भार येवप कांय कडेन बंद पडिल्ल्याचे कळटा. कारण तें तत्व थंय उरूंक ना अशें जाणटे सांगतात. हे भार येवप बऱ्याचें. पूण कांय वेळार वायट कलम एकाद्र्याचे कुडीर आसता तेन्ना रवळनाथ, भूतनाथ ह्या सारकें दैवी भार तें वायट कलम ते कुडींतल्यान काडटा. गांवांगांवांत हे भार तरातरांनी येतात. गोंयांत कांय कडेन देवींचोय भार येता. जात्रेक देवीचो कळस माथ्यार घेवपी मोडाचेर भार येता. मोडाक होरायता आनी मागीर शेंस मारतगीर मोड भारार नाचता.
रवळनाथाचो भार येवपी कूड नवरात्रांत सोवळे-ओवळे पाळटा. तो पुराय शुद्धकारांत आसता. ताणें देवळांतूच न्हिदप उठप. णवूय रातीं देवळांतूच ताचो राबितो. णवूय माळो घालून जाल्या उपरांत दसमीक कूड पुडवे न्हेसून तयार जाता. तरंग न्हेसयले उपरांत तें थारावीक थळार उबें करतात. कूड तें घेवन उबी रावता. सगलें बारां वांगडी मेळून शेंस मारतात. अशे तरेन कुडीर भार येता. भार येता तेन्ना कूड देवाच्या भारांत आसता. भार निवळ्ळ्या उपरांत कुडीक तीर्थ दितकीर कूड थीर जाता.
देवाचो भार येवप ही लोकवेदीर लोकांचो भावार्थ आनी श्रद्धेचो विशय आशिल्ली एक दैवी संकल्पना. जाणट्यां कडल्यान गाविल्लें तें एक तत्व अशें भावीक मानतात. मानसशास्त्रीय अभ्यास हे गजालीक जाप सोदपाक समर्थ आसा. पूण हो एक श्रद्धेचो विशय. कांय वेळार मनशाक हे गजालीचें अजाप दिसूं येता. पूण लोकमानसांत मान्यताय गाविल्ल्यो ह्यो चाली-रिती आयजूय चालू आसात, निव्वळ भावार्थान आनी श्रद्धा भावनेन.
गौरांग वासंती गोकुळदास नायक
8975081363
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.