आमकां जाय कोंकणी राजभाशे सयत कोंकणी भवन
भांगरभूंय | प्रतिनिधी
हालींच कोंकणी भाशा मंडळाचो 60 वो वर्धापन दीस (हिरक महोत्सव) दबाजान मनयलो. मुख्यमंत्री डॉ. प्रमोद सावंत मुखेल सोयरे म्हूण आनी साहित्यीक प्रो. डॉ. अश्वनी कुमार मानाचे सोयरे म्हूण हाजीर आशिल्ले. मंडळाची अध्यक्ष अन्वेषाबाय सिंगबाळ हिणें येवकार दितनाच मंडळ आनी कोंकणी संबंदांतले काळजाचे उमाळे खणखणीत उतरांनी मुख्यमंत्र्यां मुखार प्रातिनिधीक रुपांत मांडले. डॉ. सावंत हांणीय ह्या वर्सा दुसरे फावट कोंकणीच्या महोत्सवांनी मुख्यमंत्री आनी राजभास मंत्री म्हूणय कोंकणी कडले – राजभास कोंकणी कडले – लागणुकेची भुमिका उमेदीन मांडपाची संद घेतली. मालवणांत मे म्हयन्यांत जाल्ल्या अ. भा. कोंकणी परिशदेच्या 32 व्या अधिवेशनाच्या उक्तावण सुवाळ्यांत कोंकणी संबंदांतली अशेच तरेची आपुलकायेची भुमिका मांडून तांणी दर्यादेगेवेलें सैमीक वातावरण अशेंच फुलयिल्लें! तेन्ना परिशदेच्या माटवांत उमेदीचीं ल्हारां काळजाक तेंकिल्लीं आनी आतां मंडळाच्या सभाघरांत तेन्नाच्या आश्वासनाचीं उतरां ‘वचना’ जावपाच्या मार्गान आमचे कडेन पावपाक लागल्यांत म्हणपाची आस्त चंवरतना दिसताली!
अन्वेषाबाय सिंगबाळ हिचें कोंकणी भवनाचें आनी राजभास अंमलबजावणेचें नेटाचें मागणेक प्रतिसाद दितना मंडळान केल्ल्या बर्या वावराची दखल घेतिल्ले खातीर, भाशा मंडळाक अर्थीक अनुदान दिवपाचें उतर दिल्ले खातीर आनी विशेश म्हणल्यार मंडळा सयत कोंकणीच्या सगळ्या संस्थां खातीर कोंकणी भवन बांदून दिवपाचें ‘उतर’ दिल्ले खातीर मुख्यमंत्री सावंत हांकां काळजांतल्यान परबीं भेटोवया. मात्त तांच्या ‘उत्तरा’चेर पुराय भरवंसो दवरुनूय जाल्यार कोंकणी संबंदांतल्या प्राधान्यक्रमांच्या अजून मेरेन चालीक लागूंक नाशिल्ल्या आनी चालीक लावपाची गरज सामकी गरज आशिल्ल्या वावराचें कशें कितें तें तांकां विचारुया!
हरशींय जाल्यार कितलीशींच सरकारां आयलीं, गेलीं, आयलीं तरी मुळाव्या शाळांच्या शिक्षण माध्यमाचो प्रस्न सुटावो जायना. 2020 चे नवें शिक्षण धोरण लागू करून तो प्रस्न ‘अळंग’ सुटावो करपाची संद सरकाराच्यान घेवं येताली. पूण मुळांत गोंयचे उदरगतींत भास, साहित्य, संस्कृतायेची सुवात खंय आसा, कितलीशी आसा? ते खातीरच्यो शासनाच्यो – प्रशासनाच्यो उपाय येवजण्यो चालीक लागल्यात? कोंकणी राजभास कायदो 35 वर्सां उपरांतूय पुरायेन कित्याक चालीक लागना? जे कोंकणीक लागून आमकां घटक राज्य मेळ्ळें, तें मेळ्ळें म्हूण पुराय नागरिकतायचें, अधिकारांचें सरकार मेळ्ळें ते कोंकणीक ‘राजभास’ म्हूण मानून घेवपाची मानसीकताय आमचे मदल्या कांय जाणां मदीं कित्याक तयार जायना? कोंकणी राजभाशेची अंमलबजावणी जाल्यार ज्यांकां सोयी- सवलतींचो लाब मेळपाचो तांकां पयस दवरून कोणाक कसलो फायदो काय? ही आळसाय, निश्क्रियताय काय बेपर्वाय?
म्हजे म्हायते प्रमाण अन्वेषाबाय सिंगबाळ आनी पदाधिकार्यांनी विधानसभेचे वेंचणुकेची प्रक्रिया चलतनाच गोंयच्या सगळ्या राजकी पक्ष- पदाधिकार्यांक आनी विशेश करून राज्याचे शासक मुख्यमंत्री प्रमोद सावंत हांकां ‘कोंकणी खातीरचो जाहीरनामो, राजभाशेची अंमलबजावणी करपाची मागणी’ लेखी स्वरुपांत दिल्ली. त्या जाहीरनाम्याचें आनी राजभाशेची अंमलबजावणी करपाचे मागणेचें फुडें (आज मेरेन) कितें जालें? एकदम ‘क्रांती’ न्हय जाल्यार ‘उत्क्रांती’ तरी जावपाक जाय आशिल्ली. मात नदरेंत भर सारकें कितें तरी जाल्ल्याचें दिश्टी पडना!
मालवण अधिवेशनांत ‘गोंय सरकारी प्रशासन आनी केंद्रीय आस्थापनांनी कोंकणी भाशेचो वापरः स्थिती आनी कृती’ विशयाचेर एक परिसंवाद जाल्लो. हांवें तातूंत एक पेपर सादर केल्लो. परिशदे वरवीं अधिवेशनाचो नियाळ संबंदीत प्रशासनाक पावला आसतलो अशें हांव धरून चलतां! जाल्यारूय हातूंतलें कितेंय प्रत्यक्षांत घडलां म्हणपाचें धाडस हांव करना! देखून, कोंकणी राजभास कायदो चालीक लावपा संबंदान ताबडतोब कितें करपाक जाय ह्या संबंदांतले जाणकारां कडेन चर्चा करून काडिल्ले कांय म्हत्वाचे मुद्दे मांडूंक सोदतां.
- 4 फेब्रुवारी 1987 दिसा गोवा दमण आनी दीव विधानसभेन कोंकणी राजभाशेचें बील मंजूर केले उपरांत फुडले कायदेशीक सोपस्कार करून गोंयच्या राजपत्रांत उजवाडियल्लो हो द गोवा, दमण अँड दिव ऑफिशीयल लँगवेज एक्ट, 1987 (एक्ट नं 5 ऑफ 1987)
- देवनागरी लिपयेंतली कोंकणी भास ही गोंयची राजभास.
- फकत पांच कलमांचो हो राजभास कायदो अधिसुचोवण्यो काडून चालीक लावपाचो. (कायद्याचो तपशील सांगप हो ह्या लेखाचो उद्देश नाशिल्ल्यान फकत कांय मुद्दे मांडल्यात.)
- मात फावो तितल्यो अधिसुचोवण्यो प्रशासनान काडिल्ल्यो नात आनी ज्यो काडल्यात त्यो चालीक लावपाची यंत्रणां बळिश्ट केल्ली ना.
- राजभाशा संचालनालयाचें ‘नागरिपाचें अधिकाप-पत्र’ आसा. तातूंत राजभास प्रशिक्षण येवजणे 2008 आसा, ‘भासा पुरस्कार योजना’ आसा. मात्त ‘भाशा पुरस्कार योजना’ सोडल्यार ‘राजभास प्रशिक्षण येवजण 2008’ चलता अशें दिसना आनी जांणी प्रशिक्षण घेतिल्लें तें तांणी कार्यालयांनी चालीक लायलां वा तांचे कडल्यान संबंदित अधिकार्यांनी तें चालीक लावन घेतलां अशें दिसना!
- ‘नागरिकांचें अधिकार-पत्र’ मदें राजभाशा संचालनालयाचें ध्येय आनी मोख सांगल्या. पूण ताच्या तपशिलांत वचनासतना वट्ट 14 तपशिलां मदले तीन तपशील म्हाका एकदम म्हत्वाचे आनी गरजेचे तशेंच नेमान चालीक लावपाचे कशे दिसतात. देखीक 9. वेगवेगळ्या सरकारी खात्यांनी गरज आसतना तेन्ना दिसपट्ट्या प्रशासकी पत्रवेव्हारांत राजभाशेचो वापर करपा खातीर राजभाशा संचालनालयाचो केंद्रक प्राधिकरण (nodal authority) म्हणून वावर. 10. राजभास तशेंच भारतीय संविधानाच्या आठव्या परिशिश्टांत दिल्ल्या भाशेच्या वेव्हारा खातीर राजभाशा संचालनालय भारत सरकाराचें केंद्रक अधिकरण (nodal agency) 11. सगलीं सरकारी संकेतथळां (websites) भोवभाशीक (कोंकणी, मराठी, इंग्लीश आनी हेर) करप… मात कोंकणी राजभास कायदो पुरायेन चालीक लायले उपरांत गरज पडटली तितलें मनीसबळ आमचे कडेन तयार आसतनाय गोंयचें शासन ‘राजकी इत्साशक्त’ उक्तायना, वापरांत हाडना आनी शासनाक वेळावेळार जागोवपाची, मार्गदर्शन करपाची ‘बुदवंतकाय’ तशेंच ‘धमक’ आशिल्ले प्रशासक राजभाशा संचालनालयांत नेमप जायना अशें खंतीन म्हणचेंच पडटा!
- आतां मेरेनच्या पुराय कोंकणी चळवळीचे क्रियाशील साक्षीदार आनी चळवळीचे फुडारी अॅड. उदयबाब भेंब्रे हांचो ‘कोंकणी राजभास’ मळावेलो आनी संबंदीत संचालनालयां संबंदांतलो वावर जितलो व्हडलो आसा, तितलीच निरशेणी आनी शीण लेगीत व्हडलो आसा! अस्मिताय प्रतिष्ठानान तयार केल्ली उतरां कोठी, राजभाशा संचालनालया खातीर केल्ली प्रशासकी उतरावळ, गोंय विधानसभेच्या कोंकणींतल्या कामकाजा खातीर कोंकणीचे जाणकार साहित्यीक नागेशबाब करमलींच्या पालवान तयार केल्ली उतरावळ आनी दिगंबरबाब कामत मुख्यमंत्री आसतना प्रशासकी उतरावळ तयार करपाच्या वावरा वांगडाच कोंकणी राजभास कायदो कशे रितीन चालीक लावपा जाय, ताचो तांचे उपसमितीन पुराय तपशीला सयत राजभाशा संचालनालयाक दिल्लो नियाळ हो उदयबाबाचो व्हडलो वावर! मात्त ते सांगतात ते प्रमाण जांच्यो अधिसुचोवण्यो राजभास संचालनालयान काडल्यात तांची अंमलबजावणी केली आनी जे संबंदांतल्यो अधिसुचोवण्यो काडपाच्यो आसात, त्यो काडून तांची अंमलबजावणी केली जाल्यारूय कितलेशेंच काम आतां मेरेन जावपाचें. पूण तशें जाल्लें ना. कारण, वावर करपाची इत्साशक्तच ना! ही उदयबाबांची निरशेणी आनी शीण! आनी तें शें प्रतिशें खरेंय आसा.
- ‘राज-भास काय धजा-भास?’ माथाळ्याची ‘सुनापरान्त’ दिसाळ्यांत छापून आयिल्ल्या लेखांची एक पुस्तिका जेश्ठ पत्रकार संदेश प्रभुदेसाय हांणी 2005 वर्सा उजवाडायिल्ली. तातुंतल्या ‘राजभाशेचे अंमलबजावणेक जाय 10 कलमी कार्यावळ’ लेखांतल्यो दोन कार्यावळी म्हाका आयजूय म्हत्वाच्यो आनी गरजेच्यो दिसतात. तांच्या म्हणण्या प्रमाण प्रशासकी पांवड्यार राजभाशेची अंमलबजावणी आनी कोंकणी भाशेची उदरगत करचे खातीर वावर अश्या दोन म्हत्वपूर्ण गजालीं खातीर संचालनालयाक दोन म्हत्वपूर्ण विभाग करचे पडटले. पयल्या विभागा खातीर भाशातज्ञ आशिल्ली आनी प्रशासकी अणभव आशिल्ली व्यक्ती उपसंचालक म्हूण नेमची पडटली जाल्यार दुसर्या विभागा खातीर विद्यापिठाच्या रिडराच्या दर्ज्याची व्यक्ती उपसंचालक म्हूण नेमची पडटली. (भाशातज्ञ आशिल्ले विद्वान प्रशासक ‘संचालक’ पदा खातीर आसतलेच).
हेर राज्यांतल्या राजभास अंमलबजावणेचें काम मतींत घेवन तयार केल्ल्या डॉ. काशिनाथ महाले समिती अहवालांत सुचयल्लो वावर मतींत घेवन भाशा तज्ञ, कोश रचना, शास्त्रतज्ञ, कायदोतज्ञ, अर्थतज्ञ, संगणक तज्ञ अशा सगल्या गरजेच्या मळांवेल्या बुदवंत लोकांचे सल्लागार मंडळ नव्यान घडोवचें पडटलें. भाशेचे उदरगतीच्या कामां खातीर जाय आशिल्लें मनीसबळ तयार करप, ई- संपर्क आनी इंटरनेटाचेर कोंकणी वापरचे खातीर मुळाव्यो सोयी आदि विशय लेगीत हे कार्यावळींत आसपावतात. (अर्थांत भाशा मंडळाचे आदले अध्यक्ष चेतन आचार्य हांणी फुडाकार घेवन गुगलाचे गोंयकार अधिकारी संजीत हेगडे देसाय वरवीं गुगलाचेर कोंकणी वावराक आरंब केला.)
मुख्यमंत्री सावंत हांणी जाहीर केल्लें ‘कोंकणी भवन’ सगळ्या कोंकणी संस्था सयत कोंकणी भाशा मंडळाक मेळटलेंच अशें धरून चलया. मात कोंकणी राजभाशेचो विशय गंभीरतायेन लावन धरया. कारण आमकां जाय कोंकणी राजभाशे सयत कोंकणी भवन.
कमलाकर दत्ताराम म्हाळशी
8411085764
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
