भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सार हें विशाल सिनाय खांडेपारकार हांचें समिक्षा लेखांचें पुस्तक. अभिसार ह्या समिक्षा लेख संग्रहा उपरांत रोखडेंच आयिल्लें पुस्तक. सार म्हणल्यार अर्क वा आपरोस. पुस्तकाचो, तांतल्या कथानकाचो आपरोस आनी ताचेर केल्लें भाश्य. खंयच्याय लेखक कवीन आपणाल्या पुस्तकांत कितें सांगलां तें संक्षिप्त रुपान वाचप्यां मुखार हाडप तेच वांगडा तातूंत खंय उणेपण आसा, कितें चुकलां, आनीक कितें आस्पावं येतालें वा कितें उणें करूंक जातालें, कित्याची गरज नासली तें सांगप आनी गरज थंय बडी मारप म्हणल्यार समिक्षा. एकेतरेन पुस्तकाची केल्ली मोलावणी. ते नदरेन पुस्तकाक दिल्लें सार हें नांव सार्थ म्हणचें पडटलें. पूण जशें नांव दिलां तशें पुस्तक जालां व्हय? हातूंत आयिल्ल्या पुस्तकांची सारकी बरी मोलावणी जाल्या व्हय? काय बेठेच फारार फार जाल्यात?
तशी पुस्तकाची मोलावणी करप सोपें न्हय. जायते फावट लेखक हे मोलावणेक लागून दुखावता आनी समिक्षकाचो दुस्मान जावन बसता. आमकां सगळ्यांक सोबीत फुलां जाय, पूण तांचे कांटे नाका आसतात. आमची चूक कोणेय दाखयल्ली आमकां नाका. आमकां फकत तुस्त आवडटा. मात्शी कोणेय चूक दाखयली जाल्यार आमी रोखडेच दुखावतात आनी चूक दाखयतल्याचेर फार जोखतात. पुराय बरपांत तोखणाय केल्या पूण एकाद्री चूक नदरेक हाडली तर घे बोवाळ. कांय जाण तर फकत चूक दाखयतल्याक जाप विचारून वोगी रावनात तर गांवभर ताची जायरात करतात. ताणें म्हाका अशें म्हणलें, तो म्हजेर जळटा, असलेंच कितेंतरी सांगतात. कांय जाण तर ‘तो म्हगेलो सोयरो मरे आनी ताणें म्हजेर अशें बरोवप?’ म्हणपाचोय शीण काडटात. हातूंत व्हड व्हड पुरस्कार फावो जाल्लेय आसतात. बाबा हाणें आपणाली चूक दाखोवन दिल्या ती आपूण सुदारतलों अशें ना. चूक
दाखोवपी आपणालो दुस्मान हीच भावना.
पूण सारकी बरी समिक्षा करतलो जाल्यार समिक्षकाक हें सगळें आयकून घेवचेंच पडटा. ताका लेखक – कवीचो राग सोंसचोच पडटा. नासल्यार तो समिक्षक जावंक पावना. तसो सार ह्या लेखसंग्रहांतल्या आपणाल्या समिक्षात्मक लेखांनी विशाल कोणाक दुखोवंक सोदिना. तशी विशालाची बरोवपाची एक वेगळी धाटणी वा शैली आसा. तुमी वाचात आनी ताचो जायतो अर्थ काडात अशेंच कितेंतरी दिसता. तो ह्या पुस्तकांनी कितें आसा तें नकसूद उतरांनी सांगचेलो यत्न करता. तशें पळोवंक गेल्यार तो आपणालें अशें कांयच सांगिना म्हणल्यार जाता. कोणे कितें म्हणलां वा खंयच्या विचारवंतान खंय कितें दवरलां तें सांगून तो मुखार वता.
देख म्हणून सांगचेंच जाल्यार ‘सुमती’ एक शोकांतिका, आदीं आनी आयजूय हाची समिक्षा पळोवंया. ही नवलिका खंयच्या वर्सा उजवाडाक आयली आनी ती कोणे उजवाडायली तें सांगून तो मुखार कादंबरी ह्या साहित्य प्रकाराचें स्वरूप कशें आसता तें सांगता. कादंबरी कित्याक म्हणटात तें सांगतना बाणभट्टाच्या कादंबरी ग्रथांतल्यान कादंबरी उतर आयलां म्हणपाचें सांगता. सुमतीक एकेकडेन नवलिका म्हणटनाच ती लघुकथा म्हणूंक जावचिना म्हणपाचेंय तो बरयता. कित्याक तर लेखिका स्वाती कर्वे हिच्या मतान जी कथात्म कलाकृती मानवी जिणेंतल्या व्यक्तिगत पांवड्यार अदीक विकासाक पावता तशेंच ती एक सुत्राच्या मजतीन समुह जिणेचें चित्रण करता. आपल्या मर्यादीत विकासांत एका स्वतंत्र जिणेचें, संघर्शाचें भान हाडून दिता. कादंबरी तंत्रान विकसीत जावन मर्यादीत अवकाशान सोंपता. तीच लघु कादंबरी. म्हणजेच स्वाती कर्वे मानतात म्हणून ही कादंबरी.
उपरांत भालचंद्र नेमाडे कादंबरीच्या स्वरुपा विशीं कितें सांगतात तें तो सांगता. नेमाडे म्हणटात, कादंबरीचीं भाशीक रुपां कादंबरीच्या संहितेंतल्यान भाशीक रुपांच्या परस्पर संबंधांतल्यान निर्माण जायत रावतात. आतां समिक्षक म्हणून स्वता विशाल कितें सांगूक सोदता तें कशें कळपाचें? कथानकांत कितें आसा तें सारकें आसा काय तातूंत कितेंय उणेपण आसा हें समिक्षकान सांगूक नाका आसलें? एक शोकांतिका, काल आनी आजूय हें शिर्शक वाचतकूच वाचकाच्या मनांत एक उत्सुकता निर्माण जाता. पूण पुराय लेख वाचतकूच हांतलें कांयच मेळना काय दिसता. कादंबरीचो काळ सांगतनाच लेखकान खंयचे परिस्थितींत पुस्तक बरयलें आनी उजवाडाक हाडलें तें भरसून वाचतल्याचो घुस्पागोंदळ करून उडयता.
सारांत एकूण सतरा पुस्तकांचेर बरयल्ले समिक्षा लेख आस्पावल्यात. दर एका लेखाक सुंदर शिर्शक दिलां. देखीक, ‘कल्पनेक बागोवन, इतिहासाक बादा ना हाडपी व्हडलें घर’, ‘अक्षतां: संवेदनशील कवितांचो झेलो’, अश्लीलताय-सौंदर्यताय आनी ध वर्डस: मुक्त्त चिंतन…’ केन्नाय तरी येतली म्हजी म्हजीय अशी: अमृतवेळ’, ‘निबंदांच्या अळंकारांचो राजन: बाब मायरन’, ‘फूल गो बाये फूल गो फुला’, ‘मंगळुरच्या काव्य मळ्यांनी चंवरता: नवे रगताचो चंवर’, ‘चैत्र: विचारांची एक नवी सुरवात’, ‘गोंयची भूंय: आमोरी फाती’, ‘गुंजो: अस्वस्थ मनाचे उमाळे सादयतना’. शिर्शक वाचुनूच अधाशावरी कोणूय लेख वाचूंक घेतलोच. हातूंत पुस्तकाची हयन्हयशी वळख मेळटलीय पूण शिर्शक वाचतकूच जी उमळशीक निर्माण जाता ते प्रमाण लेख वाचतकूच मनाक समाधान मेळना.
विशालचे समिक्षा लेख वाचतकूच ताणे पुस्तकांचो सारको बरो अभ्यास करिनासतनाच फारार फार मारिल्ले वरी दिसता. समिक्षकान फकत पुस्तक वाचलें म्हणून जायना तर ताचो सारको बरो अभ्यास करप गरजेचें आनी पुस्तकाचो सार काडटना आपलेंय मत मांडप गरजेचें काय दिसता. आंबट गोड सारान कुडीक वा मनाक त्रास जावंक जायना. तो बरो पचूंक जाय. विशालान आपणाली वेगळी शैली सांबाळटनाच तातूंत सुदारणा घडोवन हाडचेली गरज आसा. विशालाच्या मुखावेल्या लेखांनी आमकां तें पळोवंक मेळचें हीच इत्सा.
अभयकुमार वेलिंगकार
9423884687
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
