भांगरभूंय | प्रतिनिधी
हिंदूचे खूब सण आसात. दर एका म्हयन्यांत येवपी सण म्हळ्यार हिंदू लोकां मदीं आनंद आनी उमेदीचें वातावरण तयार करता. सणा-परबे फाटल्यो प्रथा-परंपरा इतल्यो मुळां घेवन मनांत रुजल्यात की तांचें झाड नव्या नव्या विचारांची पालवी घेवन फुलता. सगळ्या सणा-उत्सवां फाटल्यान वैदीक, उपनिषदां, पुराणां तशेंच इतिहासीक आदार आसा. शास्त्र कितें सांगता ह्या कडेन मनीस लक्ष दिना. उमेद, उर्बा, खोस आनी भक्ती भावा सयत सण मनयता. समाजीक पांवड्यार सण मनोवपाक तरणाटे एकठांय येवन शास्त्रांक उणी स्वाद दिवप आनी उत्सव म्हणून भौशीक पांवड्यार मनोवपाचो नवो प्रवाह नदरेन येता.
पयर सरस्वती पुजनाच्या उत्सवाचेर हांवें बरयल्ल्या लेखा संबंदान एका वाचकान फोन करून तोखणाय केली. शास्त्रीय आदारा सयत लेख माहिती दिवपी आसलो. तुमी लेखन चालूच दवरात. तरणाटे पिळगेक आमी आवय – बापूय संस्कार करपांत उणे पडटात. आमच्याच धर्माचो आमकां विसर पडत चल्ला. हे फाटभुंयेचेर आमची संस्कृती, इतिहास आनी शास्त्र कितलें म्हत्वाचें आसा हें नवे पिळगेक कळपाची गरज आसा अशें मत ह्या वाचकान उलयतना पर्गटायलें.
हे घडणूक वा गजाली वयल्यान म्हाका आदल्या तेंपार ज्यो सण-परबो जाताल्यो तांचो उगडास आयलो. मनोरंजनाक सकयली स्वाद आनी शास्त्रीय विधीक मुखेल स्वाद दिवून लोक सण परब मनयताले.
फाटल्या सप्तकांत नवरात्रां जालीं. आदीशक्ती देवी म्हळ्यार दुर्गा देवीचो हो उत्सव. महाकाली, महालक्ष्मी, महासरस्वती ह्या त्रिदेवीचीं रुपां घेवन दुर्गा देवीन दैत्य/राक्षसांचो नाश करून मनशांची –देवादिकांची ह्या काळांत मुक्तताय केली. देखून दुर्गा देवीच्या णव दिसांच्या उत्सवाचें म्हत्व खुबूच आसा. प्रभू रामा, भगवान श्रीकृष्ण हांणी दुर्गा देवीचें व्रत करून आराधना, पुजा केली. ती प्रसन्न जावन त्या बळाचेर रामाक रावणाक मारपांत जैत मेळ्ळें. तशेंच श्रीकृष्णाक महाभारताच्या युद्धांत पांडवांचो विजय जावपाक मदत जाली. हो इतिहासीक आदार घेतलो, पुराणांत दुर्गादेवीच्या पराक्रमाचो इतिहास पळयलो जाल्यार तिची कृपा जावची देखून शास्त्रानुसार विधी करप चड म्हत्वाचें. णव दीस णव रंगांच्यो साडयो न्हेसवप, तसल्याच रंगांच्यो साडयो बायलांनी त्या णव दिसांनी न्हेसप हे गजालींक शास्त्रीय आदार ना. फकत हौस म्हणून ही प्रथा आता घट्ट जायत चल्ल्या.
नवरात्र, दसरो जालो की आश्वीन म्हयन्यांतली पुनव ‘कोजागरी पुनव’ ह्या नांवान मनयतात. कोजागर व्रत करचें, इंद्रदेव, एरावत, शिव- पार्वती, लक्ष्मी नारायण, चंद्र हांचें पुजन करचें, लक्ष्मीक फोवांचो नैवद्य दाखोवचो, चंद्राक आटीव दुदाचो नैवेद्य दिवचो, रातभर जागरण करचें अशी धर्मीक विधी शास्त्रांत सांगला. ताका चड म्हत्व आसा. शरद रुतू सुरू जाता आनी मंगलमय वातावरण सरभोंवतणी आसता. देखून हे पुनवेक ‘शरद पुनव’ म्हणटात. शेतकरी वर्ग नवे धान्य पिकोवन घरांत आयले म्हणून हे पुनवेक ‘नवान्न पुनव’ ह्या नांवान गाय, वासरूं, पाडो हांची पुजा करून मनयतात.
हालींच्या दिसांनी धर्मीक विधी उण्यो जाल्या. आनी लोक सण- परब हो एक मनोरंजनाचो उत्सव म्हणून मनयतात. कोजागरी पुनवेची म्हाका याद येता ती आमच्या घरा आमचो चुलतो मधुकाका, हांव, प्रकाश, गांवचे सवंगडी सदुतात्या, दासू काका हांच्या सयत आमचे आजयेच्या पालवान मनयल्ली कोजागरी पुनव.
आजी म्हणपाक लागली, हांव लक्ष्मीची पुजा करून तिका नैवेद्य दाखयतां. तुमी रातीं जागरण करात. चंद्राचें दर्शन घेयात. हांव दूद आटोवन ताचो नैवेद्य चंद्राच्या पुजन केल्ले प्रतिमेक दाखयतां. आमी मनयल्ली ती पयली कोजागरी पुनव. आमी भावंडां केन्ना एकदां फोव आनी दूद पियेवपाक मेळटलें हाची वाट पळयतालीं. आजयेन फर्मान सोडलें रातचीं बारां जावपाक जाय, चंद्र सारको दिसपाक जाय. ताचें दर्शन जाले बगर नैवेद्य- खाद्य पदार्थ खावप ना!
निमणे आमी ‘अंताक्षरी’ची कार्यावळ सुरू केली. मदींच कंटाळो आयलो देखून दासुकाका, कालिदास हांकां गाणें म्हणपाचो नेटान आग्रह केलो. कालिदासान आपल्या सुरेल-सुमधूर आवाजांत “वेगवेगळी फुलें उमलली रचून त्यांचे झेले” हें भावगीत म्हणलें. दासु काकान तानो मारीत नाट्यगीत गायलें. आनी उरिल्लो वेळ थट्टा- मस्कर्यो, विनोद करीत घालयलो. मागीर सगळ्यांनी खाद्यपदार्थांचेर ताव मारलो. आटीव दूद दोन -दोन ग्लास मारले. आमच्या घरा म्हशी- गायी त्या तेंपार खूब. दूद, धंय, ताक, लोणी, तूप जाय तितले खा. रातच्या देड- दोनाक कार्यावळ सोंपली.
मागीरच्या कांय वर्सांनी हांव, म्हजे भाव, कालिदास आनी इश्टांनी गांवच्या शाळे लागसार कोजागरी पुनव मनयली. दासुकाका मुंबय गेलो, सदु तात्या फोंड्या रावपाक गेले आनी कोजागरी मनोवपांत खंड पडलो. आमी कॉलेज शिक्षणांत बिझी उरले. दासुकाका मुंबयच्यान गांवांत घरा रावपाक आयलो. ताणें ब्रह्मवृंदाक एकठांय करून कोजागरी मनोवपाचें थारायलें. दर एका वर्सा एका कुटुंबान जापसालदारकी घेवपाची. वर्गणी काडून चार-पांच वर्सां वेवस्थीत कोजागरी मनयली. पूण कितें जावपाक लागलें मध्यंतराक खावप जालें की पळ काडपीच चड लोक आसताले. शाळेंत वचपी भुरग्यांक इनामां भेटोवप तरेकवार सर्ती घेवप अश्यो कांय बर्यो गजाली जाल्यो. पूण मागीर कांय जणांनी आंग काडून घेतिल्ल्यान तेन्ना सावन ‘कोजागरी पुनव’ मनोवपाची कार्यावळ बंदच आसा.
आमी आमच्या घरा मात्र लक्ष्मी देवीची पुजा, तिका नैवेद्य, आराध्य दैवता सयत खाद्यपदार्थ आटीव दूद, फोव अशा पदार्थांचो नैवेद्य अर्पण करता. मध्यराती मेरेन जागरण करता. व्हड दबाजो ना. पूण धर्मीक विधी जाताच. गांवांतल्या तरणाट्यांनी एक- दोन वर्सां गांव पांवड्याचेर कोजागरी मनयली. पूण तेंय आतां घडना. मात्र दांडिया, गरबा अश्यो लोकनाचाच्यो कार्यावळी पळोवपाक तरणाटे पयस पयसच्यान मोटारी बी घेवन धांवतात.
आमचो हिंदू धर्म व्हडलो. आमची संस्कृती व्हडली. हाचो स्वाभिमान, गर्व आमकां आसा. तो फकत परगटावन दाखोवपाक. देव- धर्म- भक्ती ह्यो लोकां मदीं समाजांत मिरोवपाच्यो गजाली जाल्यात. दैवत्व, भक्ती हीं बरीं कर्मां आसात. बरीं कर्मां करून ते ब्रह्मांक अर्पण करप ही खरी भक्ती. कसलीच फळाची आशा दवरची न्हय. कर्मयोगांतल्यान भक्ती योगा मेरेन पावं येता. ताचे खातीर मनशान मनीसपणान दुसर्या मनशां वांगडा वागचें, बरेंपण दवरून सगळ्यांक शांतीकाय, समाधान, सूख मेळचें अशी देवा कडेन प्रार्थना करप हाका खूब म्हत्व आसा. हिंदूंनी सणां उत्सवा फाटल्यान आशिल्ल्या ह्या मुळाव्या शास्त्राक आपणावचें आनी जिवन जगचें!
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
