भांगरभूंय | प्रतिनिधी
पयलीं आमच्या जाण्ट्यांचां सकाळीं चारांकच उजवाडा. ह्यावटेन चुलींत लाकडां साल्लीं, त्यावटेन लाकडांनी जिबोळी धल्ली की कामावळीक सुरुवात जाय. एकेकाच्या घरांतल्यांक जायो तितक्यो, ढीगभर भाकरी भाजपा खातीर, म्हणयेर बसत. मांडीत नासण्याचां जांव तांदळाचां पीठ कालोवपाचां काम सुरू जाय. वरांचीं वरां. लाटफळ्याचेर हातीन फटाफटा माणसो कश्यो भाकरी धापटीत. फटाफटा करीत. लाटण्याशिवाय. भाकरी मापायल्ल्यावरी एक सारख्यो. आतां लाटणीं येयलींत. तरीय गोल जातीतच म्हणान सांगा नजो. ह्यो भाकरी तयाचेरच भाजीत. कोळशांचेर शेकयत. फातरीर वाटलाल्या तांदळांच्या कणयांचे भिड्याचेर चळ…चळ… करून गवान, पोळे काडीत. आजूनय तो आवाज तस्सो कानांत चळ…चळ…करता. भिडाचीं तीं तेन्नाचीं भिडींच येगळीं. आतांच्या भिड्यांचेर धा गवान काडले जाल्यार चार कोंत्तत. दोन जळटत. दोन चिटकान धरतत. पोळे काडटना भिड्याक केळीच्या दणाऱ्यान तेल ल्हायत. आतां कांद्याक हीर तोंपतत आनी तेल ल्हायतत. गवान – पोळे काडून जाले की भिडां बरां तेल ल्हावन अकरकून दवरीत. न जाल्यार दुसरेफावट गवान गेलोच फुकट…
पितळेच्या तोंपांत पयलीं गोडाची भाकर ढेप कशी. ते भाकरेची रुच आजूनय जीबेर तशींच आसा. चुलीचेर ही भाकर भाजताना त्या तोपांत भाकरीक जायां तं सगळां घातलां की तेचेर केळीचे खोले आनी तेज्यावयर मीगेर पेटयल्लीं शेळकुणां, शेणीं दवरीत. लोळे दवरीत. पोंदची जळ्ळली भाकर कास्तांत ल्हागता. ती करापलली भाकरी सगळ्यांकच आवडा. गोडाची भाकरी भाजपाचो हो तोप थल्लालोच आसलो. गोडाची भाकरी तशी कोणाकय करुंकच जमाना. ती भाकरी करतना, भाकरीच्या तोपाक गोबराचां लिपान काडीत. वर्साक दोन – चार फावटी तरी भाकरी करीतच. त्यादिसा घरांत आनीक कसली भाकरी भाजी नसलीं. सोयऱ्या – धायऱ्यांक दिवन ती उरा. दीसभर येतो जातो तीच खाय म्हटल्या उपकारता.
वर्सान एक – दोन फावटी केन्नाय सोयरो येयलो जाल्यार घरांत सागोती करीत. तेन्ना सागोतेवांगडा खांवक तांदळाचें वडे भाजीत. भाजलाल्या मेथयांचो पीठो घालून वड्यांक पीठ मळीत. तेतून तेल घालून तांबडोलाल कोळसो घालीत आनी थोडो वगत तसोच पिठांत दवरीत. मीगेर गुळे करून हातीन भाकरी धापटीत आनी पेले, कोपां मारून वडे काडीत. तांब्याचे कायलेंत वडे भाजीत त्या वड्यांक कमीत – कमी, दोन – तीन तरी कोंड्याचे बारीक खाटयेन बिळके जायत. कोण्यांच्या तोकां केल्ल्या खाटयानी ते वडे परतीत – काडीत. आतां झाऱ्यान काडटत. वड्यांखातीर खास कोड्यांच्यो खाटयो करून दवरीत. ते वडे खूंय आनी आतांच्यो पुरयो खूंय.
चड करून पावसांत चुली कडेन भाजलाले हे वडे, गवान, गोडाची भाकर न जाल्यार खारीं, खावन उल्ली जाल्यार ती चुलीवयल्या उतवाचेर दवरीत. उतवाचेर दवल्लली भाकरी जांव कायीय तस्सां सुकान उरा आनी पाड जाय नसलां. पावसांत सगळ्या घरांच्या चुलीवयर उतव हे भानतच. तेजेर मीगेर तुज्यान मिरशांग्यो सुकोंवक उडयत, ना जाल्यार तुजीं चुलीकडलीं भानशीरीं. तसांच ह्या उतवाचेर मटान सुकयत. पयलीं गावांत भोंवडेक सावाद माल्लां की सगळ्यांक घऱानघर कोश्टी मेळा. ती कोश्टी मीगेर उतवाचेरच सुकयत. न जाल्यार उतवावयर धुंवरांक. तं बरां उरां. उतव हो कोण्यांच्या बेळांचो नं जाल्यार हेर कसल्याय खाटयांचो करीत आनी बरो दोऱ्यांनी न जाल्यार येलीन भानत.
पयलीं गावांतल्या शेळींनी काळो बेळो, तांबडो बेळो, निमगो, बलम, आयरेट सारख्यां भात पिकयत. ह्या भाताचे उकडे तांदूळ जायत. असल्या उकड्या तांदळाचां शीत ऱ्हानीत. मडकुलांनीच पयलीं तांदूळ शीजयत. मीगेर इंडालीनचीं भगुणीं , तोप येयले.
ऱ्हांनलालां शीत वाळणीचेर वाळीत. वाळपाखातीर सगळ्यांच्या चुलीकडेन तिकटां ह्यां आसलांच. तिकट्याचेर एक शिबां वाळूंक. शिब्यांच्या जाग्यार आतां येयणी येयल्योत. वाळणेपोंदा एक दोनो. पेज्जेक. पितळ नं जाल्यार काश्या – शिश्याच्या ताटल्यांनी न जाल्यार परातीनी पॅज जेयत. आतां पेज बाबडो कोणूय करता तो करता. पॅज म्हणजे निवळ…
ह्यो ताटल्यो, पराती, पितळ, तांब्याची आयदनां येंवचे पयलीं चुलीकडेन सगळीं आयदना हीं मातयेचींच वावरत. मातयेच्याच आयदानांचो वावर चुलीकडेन चड आसलो. ह्या आयदानांचो आवाज नं. गडबड नं. बडबड नं. सगळीं थंड. तेंतुल्लां पाणीय थंड. हीं मातयेचीं आयदनां वापरूंक सुरू करचे पयलीं तेतून वेग – वेगळीं पानां घालून तीं चुलीर भाजीत. म्हणान ऱ्हानललां ऱ्हानापय रुचीक बरां ल्हागा. जेवणां – खाणांक मातयेचो आनी त्या पानांचो सुरमटसो वास येय. तेकालागान मातयेच्या कद्यांतल्या, गोलयेंतल्या, बुडकुल्यांतल्या, कळशांतल्या पानयाची रुचच येगळी येय…
बारीक मडकूल, गोली, बुडकुलो, कुळणां, कळसो, मडक्यां, कदां, मडकी, तपली, गाडगी, गाडग्यां, पाणयाचो बुटूस ह्या सगळ्या आयदानांनीच सगळां रानीत. पाणी गोलयेंत, मडकेंत नं जाल्यार मडक्यांत तापयत. वेग – वेगळ्या आकाराच्या कुळण्यांनी तरेतरेचां ऱ्हानाप करीत. मातयेच्याच तयाचेर भाकरी भाजीत. त्यो भाकरी दवरुंकय मातयेचांच आयदान. पॅज पियांक मातयेचींच गुळमां आसलीं. बुटूसांत पाणी भरून तो बुटूस दोंगरार जे कामाक जायत ते व्हरत. कद्यापोंदा गवताचां निवना करीत आनी तेजेर कदां दवरीत. कद्यांतलां, कळशांतलां पाणी तर सामक्यां थंड ल्हागा. बुडकुल्यांनी धंय दवरीत तं झेल कसां थंड जाय.
ऱ्हानपाखातीर जायां आसलालां सगळां कातूंक, शिनूंक, बेसूंक, सोलूंक, तासूंक, फोडूंक, शेडांवक, चाचावांक, कल्लांवक, खरपूंक, तोंकनावंक, बेसावंक, बोचावंक आनी निवळांवक सगळ्याक आदोळी, कातना, कोयती, कोयतूल, पाळ, पाळटी, सुरो आनी आडकात्री हेंचोच वापर जाय. पणस शेडांवक, तासावंक, चाचावंक तसांच मटान बारीक करूंक पोंदा धरूंक म्हनकुटो, धडो वापरीत.
पयलींचीं आमचीं मातयेचीं घरां गेलीं आनी त्या घऱांबरोबर आमच्यो मातयेच्यो चुलीय गेल्यो. च्या – पाणी तापोवपाचां चुलींचां वायल गेलां. खुरांची, गुण्यांची चूल गेली. चुलीकडलीं उतरावळ गेली. चुलीकडलीं आयदना ननपयत जालीं. ही आमच्या चुलीकडल्या आयदनांची घरवय खूंयय चुकान जीती उल्ल्या…! बाकीचीं उल्लली यादींच्या सासकुलांत उल्ल्या ती फक्त कश्टाच्या अनुभवाची उतरावळ… केन्नाय जाण्ट्यांच्या तोंडांतल्यान आयकांक मेळटा…
गोपीनाथ विष्णू गांवस
7038579804
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
