परमळ, दरवळ

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

फुलां, फळां, झाडां, सैम सुगंध दितात. दित आसतात. आमी मनशांनी निदान प्रेमरोसाचो परमळ तरी दिवंक नाका?

वास, परमळ, गंध, सुगंध. नाक ह्या इंद्रियाक जावपी अनुभव. बरें, ह्या वासाच्यो नाना तरा. वा… आ हा हा हा, अशीं उतरां हुंगतनाच वा हुंगनासतना लेगीत दरवळा वयल्यान येवचीं आनी आहाहाऽऽ वा म्हूण धादोशी जावचें. हे उद्गार काळजांतल्यान येतात. जितली रसिकता अदीक तितलेच वासांचे अनुभव तीव्र.
फुलांचे वास विविध. भुरगेपणात शाळेंत वतालों. कुळागरांचे रांकेंतल्यान. नक्षत्राच्या वा अती सूक्ष्म सुदर्शनचक्राच्या आकाराच्या ओंवळांची रास पडिल्ली आसताली. ओलसर मातयेंत. मातयेचो वास आनी तातूंत नाक तृप्त करपी हो ओवळांचो सुगंध. कुळागरांच्या वळींतल्यान वतना एके वटेन लांबचेलांब शेतां आशिल्लीं. वेगवेगळ्या हंगामांत तांचो वास आंगभर सुखद शिरशिरी हाडटालो. गाड हळडुव्या चाफ्यांचो सुगंध कुळागरांत अचळय धोलत धोलत फांकारचो. कुळागराच्या एके वटेन उदकाची एक तळी आशिल्ली. ताची धड वा वंय म्हळ्यार हातो वा कवासो वनस्पत. हातो काडून फुलकार म्हाड्डोळा बाजारांत उबे रावन विकपाक व्हरताले. हात्याच्यो पाकळ्यो तातूंतली अळंग पिठो सोडपी बारीक टर्कीश उश्या भशेन आशिल्ली फुलाची रचना मोहक आसताली. तातूंतलो परमळ जीव सुखावपी. कृत्रिम परफ्युमाची तुळा ताचे कडेन जावं नजो. म्हाड्डोळच्या गंध, स्वर, दिव्यत्व हातूंत फुलांची पोसवण जाता. हो गांवूच फुलांच्या परमळांचो. अनंताच्या फुलांच्या कळयांच्यो हळयो हांवें हांगाच पळेल्यो. जायांचो परमळ म्हळ्यार कळस. ल्हवपीकपणान पातळपी यमन रागाच्या स्वरांसारको हो सुगंध. कसो आसा तूं शाण्या, अशी वासपूस केल्लेसारको नाकाक सांसपुपी. म्हाड्डोळा येवन जायांची पूजा म्हाळशेच्या देवळांत अणभवची, नाक तृप्त जातलें.
शिरगांवच्या देवी श्री लयराईक मोगऱ्यांच्यो फांतयो अर्पण करतात. जात्रे वेळार थंय वचचें. तुडुंब उदक जशें धरणांत भरिल्लें दिसता तशें मोगऱ्यांच्या सुगंधाच्या घमघमाटाच्या सागरांत आमी पेंवतात असो भास जावचो.
आजयेल्या पोरसांत गांवठीं कुजां खासा माटवार फुलतालीं त्या धव्याफुल्ल कुंजांचो वास सुखद. तिच्या पोरसांत शब्दुलीं, सदाफुली, आबोलीं, रतनआबोलीं, मोगरीं, गोकर्ण, पारजताचें झाड अशी मोट्टी फौज आशिल्ली. तांचे आपापले गंध आसताले. पारजताचो सडो भुंयेर पडटकच दिसाचेंच चान्नें जमनीर पावलां अशें दिसचें. हें पारजताचें झाड गोठ्याक तेंकून आशिल्लें. कुळागरांतल्या हळडुव्याच सुरंगांचो आनी तांच्या वळेसराचो वास आंगांआंगांत भिनून सुखाचो अणभव दिवपी. बिमलांचें, करमलांचें झाड, गुलाबी पोल्यांच्या जांबांचें झाड हांकांय एक वास येतालो.
पयलो पावस शिडशिडून मातयेक आफडिना फुडें जो सुगंध नाकाक तृप्त करता तेन्ना तो सुगंध कुपींत बंदिस्त करचो अशें आमच्यांतल्या बालमनाक दिसता.
हालींच एक पुस्तक वाचलें. फळांचेय वास खास. रसाळ पणस पिकतकच लागसल्ल्यान वचप्याक पणसांतल्या गऱ्यांच्या म्होंवाचो घमघमाट येता. चिंचो पिकूंक लागतकच वाऱ्या बरोबर हो चिंचेबोटांचो वास सरभोंवतणी वलयांकीत जावन प्रसारीत जायत रावता. स्कूटरीन वा चलत येत्या वत्याक एका खिणा खातीर लेगीत चिंच आपलें अस्तित्व ह्या वासांतल्यान दाखयता. आतां आंबे, काजू ह्या पिकांना चंवर येतलो. तांचो परमळ वाठारभर घमघमत रावतलो. सैमाच्या जादवाची सुलूस दाखोवन दितलो. आंतेर म्हणजेच रामफळ घरा वा झाडार पिकतकच ताका कस्टर्डाचो असो गंध येता की इंग्लीशींत कस्टर्ड एपल नांव कित्याक दिलें हें होलमता. काजू अर्थात मुट्टो आणि मानकुराद आंबो झाडार पिकतात आनी रस पूर्ण भरून सकयल स्रवपाक तयार जातकच फळ भुंयेर घालून घेवपाक तयार आसता त्या पक्वतेच्या खिणाक आंब्याचो आनी काजूचो जो परमळ वाठारभर पातळटा तो अणभवूच आगळोवेगळो.
घरांत रांदचेकुडींतले वास आगळे. अऩ्नपदार्थांतल्यान सुटपी वास आनी उपरांत खातकच अणभवतात ती रूच, सुवाद रसनेक तृप्त करतात. वेगवेगळ्या तरेचे फोव, उपमा, भाकरी, बटाट भाजी, हेर भाजी आनी हेर पदार्थांचो घमघम घरभर पसरता. खतखतें व्हडल्या तोपांत तयार जाता आसतना वेगवेगळ्यो पालेभाज्ज्यो, कंदमुळां हांचो संमिश्र एकवटीत वासाचो परिणाम नाकाक खावपा खातीर सज्ज जायात असो आदेशूच दिता. वासाळ दिखाळ ताज्या ताज्या तोरांचें लोणचेंय तयार जातनाच भकाऱ्यांक आपल्या वासानूच आकर्शित करता. धोणस, तवसळी, पातोळ्यो… सगळे पदार्थ आपापल्या कालेतीचे सुगंध दिवन आनंद दितात.
पावसांत ओल्या धुल्लाचो आऩी ओल्या मातयेचो घमघम सुट्टाच. खंय तरी घराच्या जनेलांतल्यान सुक्या बांगड्यांची किसमूर वा भाजिल्ल्या सुक्या बांगड्याची सुलूस नाकाक लागता. कितले सोबीत वास हे!
वनस्पती, रानां, पोरसांतलीं फुलझाडां हातूंतल्यान कितले सुगंध येतात हाका अंत ना. पावसांत तर किडी- किड्यांचे, जीव जंतूंचे सुटपी स्राव आनी द्राव, झाडांतल्यान पाझरपी स्राव हांचो संमिश्र परिणाम मनशाक तूं सैमीक रचनेचो, प्लास्टीक न्हय हाची याद करून दिता.
आमच्या भुरगेपणात केरोसीन आसतालें. ताकाच पेत्रोल म्हणटाले. रातच्या दिव्यांतलें हें इंधन. आमच्या घरा चोडणा भुसारी दुकानांत आजो गल्ल्यार बसतालो. गिरायक लोक येताले. मदीं कोणूय पेत्रोल विकत घेतालो. आजो ताका ताच्या बाटलेंतल्यान पेत्रोल दितालो. त्या वेळार सहजपणान कितलेशेच पेत्रोलाच्या गंधाचे कण हवेंत उडत आमच्या नाका कडेन खेळटाले. तो पेत्रोलाचो वास जाय जायसो दिसतालो.
सज्जनांच्या संगतीक रावशात जाल्यार चंदनाचो सुगंध येत रावतलो. दुर्जन मित्र आसत जाल्यार दुर्गुणांचो दर्प येवपाक लागतलो. आमच्यांत प्रेम भरून आसचें. उप्पट. काजू वा आंबो पिकतकच जसो रोसाचो आनी फळाचो सुगंध भोंवतण ताब्यांत घेता तशें हें मायेस्तपण भरून आसचें. लागींच्यान वचप्यांक ह्या अत्तराचे थेंबे आपणाचेर पडले अशें दिसचें.
मनीसपण, करूणा, दया ह्या रोसांनी जो भरिल्लो आसता, ताचो वास आनी सहवास जण एकल्याक जाय जायसो आसता. ग्रहण करप्याच्या काळजाच्यो नाका पुडयो मात नितळ निवळ जाय. त्यो चोंदिल्ल्यो आसूंक उपकारना. काळजाचें नाक मात निवळ जाय. फुलां, फळां, झाडां, सैम सुगंध दितात. दित आसतात. आमी मनशांनी निदान प्रेमरोसाचो परमळ तरी दिवंक नाका?

मुकेश थळी
फोंडें