चिखल कालो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भक्तगण अशें मानतात की ह्या दिसा तांचे वांगडा खेळपाक श्रीकृष्ण एका बालकाच्या रुपान येवन तांचे वांगडा आपल्यो बाललिला रंगयता. जांची भक्ती व्हड, ताच्या दोळ्यांक तो दिसता जावंये.

अाशाढी एकादस जाली काय गोंयकारांक एक उमेद दिवपी दीस उदेता तो म्हणल्यार माशेलांतलो चिखल कालो. फोंड्यां म्हालांतलो माशेल हो तसो खेडेगांव. सैमान नटिल्लो आनी खास म्हणल्यार हांगा आशिल्लें श्री देवकी कृष्णाचें देवूळ म्हणल्यार एक अप्रूप. कारण पुराय आशियांतलें हें एकमेव अशें देवूळ जंय श्रीकृष्ण आनी ताची आवय देवकी हांची मूर्त आसा. हरशी श्रीकृष्णाचीं जितलीं देवळां आसात तातूंत ताची एकोडी मूर्त वा राधा-कृष्ण अशी आसता. पूण ह्या देवळांत कृष्णाक धरून ती उबी आशिल्ली ताची आवय देवकी आसा.
ह्याच देवळाचो एक फामाद असो चिखल कालो. चिखल कालो हाचो शाब्दीक अर्थ म्हणजे चिखलांत वा मातयेंत लोळप. जाणकार लोकांच्या मता प्रमाण, ही परंपरा वा विधी देडशे वर्सां पोरणी. ह्या दिसा, पुराय गांवांतले लोक, जांव ते जाणटे वा नेणटे, गिरेस्त वा गरीब, सगळे जाण एकठांय येतात आनी श्रीकृष्णाचीं भजनां, नाम स्मरण आनी पदां म्हणीत चिखल कालो खेळटात.
श्रीकृष्ण ल्हान आसतना आपल्या सवंगड्या वांगडा न्हंये कांठार गोरवां चरोवपाक वतालो आनी थंय ते मातयेंत लोळून तरेतरेचे खेळ खेळटालो, ताचो हो घडये उगडास जावंये. तशेंच ह्या विशीं आनिकूय आख्यायिका आसात. भक्तगण अशें मानतात की ह्या दिसा तांचे वांगडा खेळपाक श्रीकृष्ण एका बालकाच्या रुपान येवन तांचे वांगडा आपल्यो बाललिला रंगयता. जांची भक्ती व्हड, ताच्या दोळ्यांक तो दिसता जावंये. तशेंच हे मातयेंत लोळ्ळे की खूब जाणांचे कातीचे रोग बरें जाल्यात असोय भाविकांचो समज आसा आनी उदाहरणांय आसात.
आनीक एक खास गजाल म्हणल्यार, ज्या जोडप्यांक भुरगीं जायनात, तीं ह्या दिसा ह्या देवळांत आंगवण करतात की भुरगें जालें की चिखल काल्याक येवन तुज्या पांया कडेन दवरतलीं. आदीं श्रीकृष्णाची सान मूर्त ते बायलेच्या पदरांत घालून मागणें मागपाची रीत आसली. पूण ती अजून आसा काय ना आनी कोविडाचे फाटभुंयेर ती रीत बंद केल्या काय, तें सारकें खबर ना.
आमचो भारत हो शेती प्रधान शेत. मातये कडेन, शेत आनी शेतकारां कडेन आमचें नातें खूब लागींचें आसा तशेंच मनशाचें शरीर मातयेचेंच. मनीस मेलो की मातयेभरवण जालो म्हणटात. देखून हें नातें जागोवपी आनी आमी जे मातयेंतल्यान जल्माक आयल्यात, थंयूच परत विलीन जातली हाचीय ही जाणविकाय आसुंये.
चिखल कालो मनोवचे आदीं देवळांत मुर्ती मुखार अखंड सप्ताह जाता. एक व्हड समई, अखंड तेवत दवरतात. भक्तगण चिखलांत देंवचे आदीं ह्या समईंतलें तेल सगळ्या आंगाक लायतात आनी “हरी विठ्ठल जय विठ्ठल, गोपाला गोपाला, देवकी नंदन गोपाला” असो गजर करीत देवळाचीं प्रदक्षणां काडून देवळांत येवन समई भोंवतणी फेर धरतात. उपरांत मैदानाचेर वचून अक्षरशा मातयेंत लोळून तरेतरेचे खेळ खेळटात. रस्सी खेच, कबड्डी, चक्रीखेळ, अशें खूब तरेचे खेळ खेळटात आनी शेवटाक जाता दही हंडी.
श्रीकृष्ण ल्हान आसतना आपल्या गोपांक घेवन गोपिकांच्या घरांत वचून धंय-ताक-लोणी चोरून खातालो. तेन्ना तो मानवी मनोरो करून म्हणजे आपल्या इश्टांक सकयल उबे दवरून तांचो माळो कसो करून तांच्या खांद्यार चडून हांडी फोडून लोणी खातालो. हो दही हंडीचो कार्यक्रम जालो की चिखल कालो सोंपता.
ह्या दिसा गांवांतले लोक श्रीकृष्णाचे आवडीच्या फोवाचे तरेतरेचें गोडशें तयार करतात. प्रसाद म्हण चुन्नाची पोळी म्हणजे सोय आनी गोड घालून केल्ली पोळी आनी पंचकात वांटतात. आरती जाली की हो प्रसाद वांटून “श्री देवकी कृष्ण महाराज की जय” च्या गजरांत भट सांगणें करता आनी उपरांत हो चिखल कालो सोंपता.
तर असो हो आगळो वेगळो चिखल कालो पळयतना आंगार भक्तीरसाचो शिरशिरो आयले बगर रावना आनी तो देवकी नंदन तुमचे आशिकुशीक वावुरता हाचो हमखास भास जाता.

राजश्री कामत
8806056757