खेटाखेट हुस्क्याची गजाल

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

खेटाखेटीच्यो भिरांकूळ घडणुको पळयत जाल्यार त्यो टाळपा खातीर देवूळ प्रशासनान गंभीरतायेन लक्ष घालपाची गरज आसा.

ओडिशांतल्या पुरी हांगासरल्या भगवान जगन्नाथ रथयात्रे वेळार आयतार 29 जून दिसा फांतोडेर साडेचार वरांचेर भावीक श्रीगुंडीच्या देवळा मुखार भगवान जगन्नाथ देवाचें दर्शन घेवपा खातीर व्हड संख्येन एकठांय जाल्ले. ह्याच वेळार अचकीत धक्काबुक्की जाली. अशे परिस्थितींत लोकांक कांयच समजना जालें आनी खेटाखेटीत स भाविकांक मरण आयलें जाल्यार 60 परस चड लोक गंभीर रितीन जाले. भगवान जगन्नाथ रथयात्रेक लाखांनी भावीक येतात. ताका लागून अशा घडणुकांचेर थळावें प्रशासन, राज्य सरकार आनी केंद्र सरकारान खर नदर दवरूंक जाय. दर वर्सा खंय ना खंय खेटाखेटीचे प्रकार दिसून येतात. हाका लागून जिवीतहानी लेगीत जाता. ताची पुनरावृत्ती आमकां पुरीच्या रथयात्रे वेळार दिसून आयली.
अशेच तरेची घडणूक आंध्र प्रदेशांतल्या नामनेच्या तिरुपती बालाजी देवळा कुशीक वैकुंठ द्वार दर्शनाच्या टोकन वितरण केंद्राचेर 8 जानेवारी 2025 दिसा खेटाखेट जाली आनी स जाणांक मरण आयलें. जाल्यार 40 परस चड लोक गंभीर जाले. टोकन वितरण केंद्र सकाळीं पांच वरांचेर उक्तें करपाचें नियोजन आशिल्लें. हे खातीर भाविकांनी रांग लावन सुमारा भायर गर्दी केल्ली. विवीध केंद्राचेर सुमार चार हजार परस चड भावीक रांगेंत उबे आशिल्ले आनी खेटाखेटीक लागून मोटो गोंदळ जालो आनी तातूंत एके बायलेक पयलीं मरण आयलें. उपरांत गंभीर जखमी जाल्ल्या पांच भाविकांक मरण आयलें. अशे तरेन स भाविकांक खेटाखेटीत आपलो जीव व्हगडावचो पडलो.
देशांत दर वर्सा खूबशे कडेन देवूळ वाठार, प्रवचन वाठार, किर्तन वाठार, गर्दीची सुवात, रेल्वे स्टेशन वा हेर कडेन खेटाखेटीचे प्रकार जातना दिसतात. हाका लागून व्हड प्रमाणांत मरण येवपाचे प्रकार घडटात. हाचें ताजें उदाहरण म्हणल्यार ओडिशांतल्या पुरी हांगासरल्या भगवान जगन्नाथ रथयात्रे मजगतीं श्रीगुंडीच्या देवूळ वाठारांत दिसून आयलें. खेटाखेटीचे प्रकार कित्याक जातात. हाका मुखेलपणान जापसालदार कोण हाचोय विचार आमी सर्वसामान्यांनी, देवूळ प्रशासनान आनी थळाव्या प्रशासनान करूंक जाय. कारण भाविकांनी गर्दी करप आनी देवूळ प्रशासनान ताचे कडेन आडनदर करप आनी ताचे भोग भाविकांनी भोगप अशी परिस्थिती आयज खेटाखेटीच्या प्रकारा वेल्यान दिसून येता. म्हणल्यार ‘आ बैल मुझे मार’ अशी परिस्थिती जाल्या.
भारतांत खेटाखेटीच्यो खुबश्यो भिरांकूळ घडणुको जाल्यात. हातूंत पांच मार्च 2010 दिसा उत्तर प्रदेशांतल्या प्रतापगड हांगासरल्या राम जानकी देवळांत जाल्ले खेटाखेटीत 63 जाणांक मरण आयिल्लें. भारतांत खुबशे कडेन उण्या आनी मुळाव्या सुविधांचे मर्यादेक लागून असुरक्षीतताय दिसून येता. खूबशे कडेन दुर्गम ग्रामीण वाठार, दोंगराळ प्रदेशांत, दोंगुल्ल्यांचेर वा योग्य मार्ग नाशिल्ल्या न्हंयच्या देगांचेर धर्मीक कार्यावळींचें आयोजन जाता. अशा सुवातांनी आशिल्ली खर देंवती, थळाची असमान भुंयरचणूक, अशीर मार्ग, एकेच कडेन भावीक एकठांय येवप ह्या कारणांक लागून धर्मीक कार्यावळींनी व्हड घात निर्माण जातात. तातूंतल्यान खेटाखेटीच्यो घडणुको घडटात. धर्मीक वा सामुहीक कार्यावळी घेतना वेवस्थापन हाचे कडेन आडनदर करता आनी दुर्दैवी घडणुको घडटात.
इंटरनॅशनल जर्नल ऑफ डिझास्टर रिस्क रिडक्शनान (आयजेडीआरआर) उजवाडायिल्ल्या 2013च्या अभ्यासांत अशें दिसून आयलें की भारतांतल्या 79 टक्के खेटाखेटीची सुवात धर्मीक मेळावे आनी तीर्थयात्रेची सुवात आसा. विकसीत देशांनी चडशी करून खेटाखेट स्टेडियम, संगीत कार्यावळी आनी नायट क्लबाचे सुवातेर जाता. पूण भारत आनी हेर विकसनशील देशांनी खेटाखेटीचे चडशे प्रकार धर्मीक थळांचेर घडटात अशें केरळांतल्या भूंय आनी आपत्ती वेवस्थापन संस्थेचे सहाय्यक प्राध्यापक फैसल टी. इलियास हांणी सांगलें.
4 जुलय 2024 दिसा उत्तर प्रदेशांतल्या हाथरस हांगा एका धर्मीक कार्यावळींत खेटाखेट जावन सुमार 27 जाणांक मरण आयिल्लें. 17 फेब्रुवारी 2024 दिसा उत्तर प्रदेशांतले मथुरेंत श्रीजी देवळांत होळी पयली जाल्ले कार्यावळी वेळार खेटाखेट जावन स भावीक बेशुद्ध पडले जाल्यार कांय जाण जखमी जाले. 24 डिसेंबर 2023 दिसा मथुरेंत बांके बिहारी देवळांत गर्दी जाल्ल्यान घुस्मटून दोन बायल भाविकांक मरण आयिल्लें. 1 जानेवारी 2022 दिसा जम्मू आनी कश्मीरांतल्या नामनेच्या माता वैष्णोदेवी देवळांत भाविकांचे सुमारा भायर गर्दीक लागून जाल्ले खेटाखेटीत 12 जाणांक मरण आयिल्लें. जाल्यार खूबशे जाण जखमी जाल्ले. 21 एप्रील 2019 दिसा तामिळनाडूच्या त्रिची हांगासरल्या देवूळ उत्सवांत खेटाखेट जावन सात भाविकांक मरण आयलें. 10 ऑगस्ट 2015 दिसा झारखंडांतल्या देवघर शारांतल्या एका देवळांत खेटाखेट जावन 11 जाणांक मरण आयलें आनी 50 जाण जखमी जाले. 14 सप्टेंबर 2014 दिसा आंध्र प्रदेशांतल्या राजमुंद्री हांगा ‘पुषकरम’ उत्सवाच्या उक्तावण दिसा भाविकांची व्हड गर्दी जमिल्ली. गोदावरी न्हंयचे देगेर एका मुखेल न्हावपाच्या थळार खेटाखेटीत 27 भाविकांक मरण आयलें आनी 20 भावीक जखमी जाले.
मध्य प्रदेशांतल्या सतना जिल्ह्यांतल्या एका देवळांत वावडी पातळायिल्ल्यान खेटाखेट जाली आनी धा जाणांक मरण आयलें जाल्यार 20 परस चड जाण जखमी जाले. 13 ऑक्टोबर 2013 दिसा मध्य प्रदेशांतल्या दातिया हांगासरल्या रतनगढ देवळा कुशीक खेटाखेटीत 89 जाणांक मरण आनी 100 परस चड जखमी जाले. 14 जानेवारी 2011 दिसा केरळांतल्या सबरीमाला देवळांत जाल्ले खेटाखेटीत 106 भाविकांक मरण आयलें जाल्यार 100 परस चड जाण जखमी जाले. 4 मार्च 2010 दिसा उत्तर प्रदेशांतल्या प्रतापगडच्या राम जानकी देवळांत जाल्ले खेटाखेटीत 63 जाणांक मरण आयलें. 30 सप्टेंबर 2008 दिसा राजस्थानांतल्या जोधपूर हांगासरल्या मेहरानगड किल्लो वाठारांत आशिल्ल्या चामुंडा देवी देवळांत खेटाखेट जावन 244 लोकांक घुस्मटून मरण आयलें. 3 ऑगस्ट 2006 दिसा हिमाचल प्रदेशांतल्या नैना देवी देवळांत जाल्ले खेटाखेटीत 150 भाविकांक मरण आयलें आनी 400 परस चड जखमी जाले.
ह्यो खेटाखेटीच्यो भिरांकूळ घडणुको पळयत जाल्यार त्यो टाळपा खातीर देवूळ प्रशासनान गंभीरतायेन लक्ष घालपाची गरज आसा. तेच प्रमाण सर्वसामान्य लोकांनी वा भाविकांनी गर्दीची गंभीरताय लक्षांत घेवन थंय आपणें वचप काय ना हाचो विचार करूनच वचूंक जाय. देवूळ वाठारांतल्याे वाडट्यो खेटाखेटीच्यो घडणुको पळयत जाल्यार देवूळ प्रशासनाचेर राज्य सरकारान आनी केंद्र सरकारान जातीन लक्ष दिवपाची गरज आसा आनी तांच्यो चुकी दाखोवन तांचेर कारवाय करून तातूंत सुदारणा करपाची आयज गरज आसा. देशांतलीं सगलीं देवळां हीं भारतीय संस्कृतायेच्या आस्थेचें प्रतीक आसा आनी देवूळ प्रशासन आनी सरकार हांचे मदीं तालमेल वेवस्थीत आसत जाल्यार अश्यो खेटाखेटीच्यो भिरांकूळ घडणुको सहजतायेन टाळूं येतात.

रमेश कृष्णराव लांजेवार
9921690779