भांगरभूंय | प्रतिनिधी
शिगम्याच्या तालार आतां गोंय उमेदीन नाचपाक लागलां. वता थंय साबार लोकनाचांतले उर्बेभरीत खीण अणभवपाक मेळटा. शिग्मयाची सादरीकरणाची सुरवात गोंयात दोन तरांनी जाता, एक आसा तो फाल्गून म्हयन्याच्या नमी पसून सुरू जाता आनी होळीचे पुनवेक सोंपता (धकलो शिगमो), दुसरो होळीचे पुनवे पसून सुरू तो गुडीपाडव्याक सोंपता (व्हडलो शिगमो). शिगम्याचे विंगड विंगड लोक नाच देवळाच्या आंगणांत नाजाल्यार मांड हे सुवातेर जाता.
मांड हो गांवगिऱ्या वाठारांतलो एक भोव धर्मीक वा पवित्र सुवात, तातूंत खंयच्याच देवाची कसलीच प्रतिमा नासता. ह्या सुवातींतल्यान आयज दरेक गांवची संस्कृताय, धर्मीकताय, अध्यात्मीकता, तशेंच अर्थीक आंग कशें आसप आनी कशें सांबाळप हो देख आस्पावपाक मेळटात. गोंयच्या दरेक गांवांनी मांड एक पवित्र सुवात आसा. करमळे हो फोंडें तालुक्यातलो ल्हानसो केरी गांवांतलो एक वाडो. ह्या वाड्यान आपल्या मातयेंतलो परंपरीक कलेचो खजिनो सांबाळून शिगमो वा जागोर ह्या लोक उत्सवांनी जिवीत दवरला.
ह्या वाड्यार मांड ह्या समितीची उत्पत्ती कशी जाली हाचे विशीं नेमकी म्हायती मेळना. मांड मांडकाराचा (मांड मुखेली) घराच्या आंगणांत आसा. सादारणपणान मांडाचेर सात, बारा वा धा लोकांची समिती आसता. करमळेचो मांडार धा जाणाचो मांड (10 वांगडी) आसा. मांड हो शब्द वेगळ्यावेगळ्या इतिहासकारांच्या मतान वेगळोवेगळो अर्थ दिलां. पूण ह्या वाड्या खातीर मांड म्हळ्यार सगळ्यांक मान दिवप तो जावं देव – दैवता, मनीस, वाद्यां, जागो, आदीं.
करमळेच्या वाड्यार शिगमो फाल्गून म्हयन्याचे नमी पसून सुरू जाता आनी होळयेच्या पुनवे दिसा सोंपता. शिगम्याची सुरवात मांडा वयल्यान जाता. 10 वांगडी आनी बाकीचे वाड्या वेले लोक एकठांय जावन पवित्र नाल्ल दवरून परंपरीक दिवो पेटोवन (दिवली) आनी ताचेर गंध फूल लावून तशेंच सगळ्या वांगड्यांक गंध फुल लावन, तुळशीक, परंपरीक गुडीयो, वाद्या लावून शिग्यमाची सुरवात नमन (देवांचे आवाहन) म्हणत करतात. मांडाचो शिग्यमाचो मेळ गांवांतल्या दर एका घरांच्या आंगणात वा कळ्यान वचून शिगमो खेळांत जे ताका ‘घरा खेळप’ थळाव्या भाशेंत म्हणटात. घरा खेळपाच्या वेळार कांय जती गायतात ती अशी आसातात
उड रे मोरा काळा निळा
उडुनी बसला मोर आंबोले घोणार
शेवत्या झाडांच्यो लांब ताळीयो
लांब ताळीयो शेवंती फुल्लो कोळ्यो
मेळ घरांतल्यान आंगणा खेळून वा जती म्हणून ताका तळी
(तांदूळ, नाल्ल) दिता. हें घरा खेळप फक्त त्या वाड्यार न्हय तर शेजारच्या गांवांतय 4-5 दीस चालू आसता. चतुर्देशी दिसा होळची पुनव लागतात तेन्ना मांड दवरून जेन्ना गडे पडटात तेन्ना शिगमोे सोंपता.
सुरवेक ह्या मांडाक कोर्फ्र पद्दत आसली (गरजेवंतांक व्याजाचेर
रीण म्हणून मेळटाले) पूण आतां पटी घेतात. वॉर्डाच्या दरेका कुटुंबांतल्यान सगळ्या चल्या कडल्यान एकठांय केल्लो कर दाखोवपी नोंद पुस्तक.
गांवच्या जिणेंत मांडाची भुमिका म्हत्वाची आसता. ही संस्था मनशाच्या आनी अलौकीक शक्तीच्या अद्भुत संबंदाचेर आदारिल्ली आसा. आयचे परिस्थितींत आमी कांय गजालींचेर विस्वास दवरतात जेन्ना आमचे कडेन पुरावे आसतात. ही संस्था सगळ्यांत अद्भुत उदाहरण दिता जंय आमी अलौकीक शक्तीं पळोवंक शकनात पूण आमच्या पूर्वजांनी ताचो अणभव घेतिल्लो आनी आदरान मान दिला. गोयंचा लोकसंस्कृतायेचो परमळ कल्पना करपासारको ना. आतां चालू आशिल्ल्या गोंयच्या लोकसंस्कृतायेची प्रामाणीकता तिगोवन दवरपाचें दरेकल्याकचे कर्तव्य आसा.
दिक्षा केरकार
[email protected]
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
