कोंकणी बागेंतलें परमळीत फूल – फादर फ्रेडी दा काॅस्ता

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पाद्री फ्रेडी अश्टतासी व्यक्तीमत्व आनी कोंकणी बागेंतलें परमळीत फूल, आयज तांचे जयंती निमतान विशेश लेख.

–

मोग तुजो तणा तणार

जमनीच्या कणा कणार

लकलकीत म्होर आसा

फुडाराच्या आमच्या धनार.

उजवाडाची येतलीं फुलां,

काळखांतल्या तुज्या तपाक

वात पेटोवन जोडटा हात,

आयज तुज्या उगडासाक…

सर्गेस्त कवी डॉ. मनोहरराय सरदेसाय हांचे कवितेंतली हीं उतरां ज्या नीज गोंयकाराक लागू पडटात अशें व्यक्तीमत्व म्हणल्यार पाद्री फ्रेडी डा कोस्ता.

पाद्री फ्रेडी हांचो जल्म साश्टींतल्या वार्कें ह्या सैमान नटिल्ल्या गांवांत जालो. 20 जुलय 1953 वर्सा. तांचें मुळावें शिक्षण गांवांतले फुल्गेन्सियो बी ह्या शिक्षका कडेन जालें. उपरांत गांवच्या ईस्कॉला प्रिमेरियांत ते गेले. जंय तांणी पुर्तुगेजींत ईन्सियाल, प्रिमेरिया क्लासींक आनी सेंगुदा क्लासीस केली. 19 डिसेंबर 1961 ह्या दिसा गोंयची सुटका जाली. उपरांत एका वर्सां भितर पुर्तुगेज शिकप बंद जाल्यान पाद्रीचें प्रिमेरियो ग्रांव आनी सेंगुदा ग्रांव एकाच वर्सा बराबर इल्ला दे राशोल, कपेलांत रावन पाद्री फेर्नांडीस हांच्या खाला जालें. (1963-64) उपरांत ते 1964 वर्सां जूनांत साळगांवचे सेमिनारींत भितर सरले. थंय स वर्सांचो कूर्स केलो. पयल्या वर्सां ताच्या पंगडांत 25 जाण आसले. तातूंत आतांचे आर्चबिशप फिलीप नेरी फेर्राव हांचो आस्पाव आसा. सेमिनारींत येवचे आदीं पाद्री फ्रेडीचें शिकप पुर्तुगेजींत जालें. जाल्यार तांचें सेमिनारींतलें शिकप इंग्लेज भाशेंतल्यान जाल्लें. भलायकेच्या बाबतींत साळगांवची सेमिनारी आपल्याक खूब बऱ्याक पडली म्हणपाचें पाद्री अभिमानान सांगताले. 16 वर्साचे पिरायेर 1970 वर्सां ते रायतुराच्या सेमिनारींत भितर सरले. तत्वगिज्ञानाचो कूर्स तांणी तीन वर्सां भितर केलो. जाल्यार देवशास्त्र चार वर्सांत सोंपयलो. सगळें शिकप बरे भशेन जाले उपरांत जिवीताची आपली 24 वर्सां भरचे आदींच एप्रीलाचे 24 वेर 1977 वर्सां तांकां यादनिकी माखणी फावो जाली.

पाद्री फ्रेडी आनी कोंकणी माची

पाद्री फ्रेडीक ल्हानपणा सावन कोंकणी माचयेचो मोग आसलो. साळगांवचे सेमिनारींत शिकतना मिशनरी अकादमी पासत तांणी नाटकुली बरयलीं. रायतुराच्या सेमिनारींत वतकूच, हो तांचो गुण नेटान फुल्लो. सुटयांनी वता तेन्ना पाद्र विगाराच्या जल्म दिसा, तेच परी लेजायंव मारियेचे परबे समयार ते आपले खास तियात्र बरोवन माचयेर हाडटाले. ह्या काळार तांणी फुडले तियात्र  बरयल्ले- देवाची ख्यास्त, सुजाना, ही म्हजी चूक आदीं. रायतुरचे सेमिनारींत सां विसेंट पावलुची संस्था आसा. हे संस्थेचे वांगडी सुमानाच्या- सुमानांत सेमिनारी भोंवतणी आशिल्ल्या दुबळ्यांक भेट दितात. वर्साक  एक फावटी ह्या दुबळ्या भाव भयणांक भेटयल्लो दबाजीक दीस आसता. पाद्री सेमिनारींत आसतना हे तियात्र तेच बरयताले. पोलकी सत्या, गुन्यांव कोणाचो?  आनी अनीत हो तियात्र खोर्जुवेच्या कपेलाच्या शताब्दी निमतान बरोच गाजलो.

1979 ते 1990 हे वर्सा मेरेन, धा वर्साच्या काळांत पाद्रीन माचयेची सेवा केली. नीज मोग जातोच, तांणी दशा, ऊठ गोंयकारा, घराबो, खातां पिता देव दिता, गोंयचो आवाज अशे तियात्र माचयेर हाडले.  हे तियात्र भारतां वांगडांच गल्फांत- दुबय, आबू- धाबी, कुवेट आनी बॅहरेन ह्या देशांनी खूब फामाद जाले. बाप्पा चकाटां मारता. बाप्पाचे साखळेंत हेर ताची नाटकुलीं, बाप्पा बॅहरेनांत वता, बाप्पाक सोर्त फुट्टा, बाप्पा मंत्री जाता. बाप्पा शाणो जाता. हीं सगळीं नाटकुलीं पाद्री फ्रेटीच्या मरणां उपरांत बाप्पाली नाडेपेन्ना नाव दिवन गोंय कोंकणी अकादमीन 2007 वर्सा पुस्तकाच्या रुपांत छापून हाडिल्लीं. पाद्रीन काणयां झेलो आनी मोगरेचो पोड हीं दोन पुस्तकां बरयिल्लीं. पाद्री जातकूच तांणी गरीब दुबळ्याची आवय मदर तेरेझा आनी सॅम पियो हीं पुस्तकां उजवाडाक हाडलीं. पाद्रीचें निमाणें पुस्तक म्हळ्यार ताच्या जिविताची कथा, जिविताची पन्नास वर्सा जें आपल्या 50 वाड दिसा समयार बरयलां.

नीज गोंयकार आनी खरो गंवळी

साबार खेपे पाद्री फ्रेडी पुर्तुगेज भाशेंत म्हणटालो- सॉ बॉम पास्टोर (हांव बरो गंवळी), पाद्रा फ्रेडी आपले आत्मकथेंत गंवळी वावरा विशां कितें सांगता तें चीत्त दिवन आयकुया: ‘हांवें तरेतरेचो वावर केला; धर्मीक, साहित्यीक, समाजीक आदीं, पूण हांवें म्हज्या पाद्रीपणाच्या किंवा गंवळी वावराक सदांच पयलो जागो दिला. दुसरो वावर करतना ह्या वावराचेर हांवें केन्नाच आडनदर केली ना. परतेच जाल्यार, हांवें एक गंवळी कसो तना- मनान वावर केला. जे फिगर्जेंत हांव गेलां थंय हांवें फकत फातरांच्या इर्गर्जो वा देवस्थानां बांदपाचो न्हय पूण लोकांची काळजां- मनाचीं मंदिरां बांदपाचो वावर जीव प्राण घालून केला. हांवें केल्ल्या वावराचें फळ मेळिल्लो पळोवन म्हजो जीव खूब धादोसला. पादविगार मान्टुएस गोम्स हांच्या मतान- धर्मप्रातांचे गंवळीक येवजणे प्रमाणें (1983,1990 आनी 2002 ) दरेक फिगर्जेंत ल्हान क्रिस्ती समुदाय आसूंक जाय. पाद्री फ्रेडीन जंय वता थंय असले समुदाय उबे केले. खेरीत भाशेन आपले निमाणें फिगर्जेंत शिरदोणां आपणूच खाशा चुकय नासतना समुदायेच्या जमातीक वचून, ते घट केले. आपल्या  वारांडातूय पयली पणजे आनी उपरांत गोवा वेल्हा गंवळीक भावपण वाडोवंक जायते उपाय घेतले. वावाराड्यांची जमात ताचे फिगर्जेंत जाताली, तेन्ना बरें जेवणूय आनी आपल्या फकाणां उदेशी सगळ्यांक तो उर्बेर दवरतालो.

पत्रकारिता मळांर वावर आनी गुलाब

गुलाबाचो पयलो अंक जानेराच्या 6 वेर 1983 वर्सा भायर सरलो. ही कार्यावळ पणजेच्या मेनेझीस ब्रागांझा संस्थेंत जाली. भलायकी संचालक डॉ. जेसिंतो इस्तेबॅरो हांणी ह्या पयल्या गुलाब अंकाचें प्रकाशन केलें. मुळांत गुलाब हें मासिक सुरू करूंक होम लायफ हें सांत पावलु सोसोयटीन इंग्लीशींत काडिल्ल्या मासिकान ताका स्फुर्त दिली. गुलाब हें फाटलीं 39 वर्सां चलता, रोमी लिपयेंतलें एक दर्जेदार मासिक म्हूण नांव जोडलां. तरणाटे बरोवप्यांक आपली कला फुलोवन हाडूंक गुलाब संदी आनी उत्तेजन दिता. लोकांनी रचिल्लें साहित्य समाजा सामकार येवचें म्हूण मोख आसता. गुलाब हें नेमाळें आदीं हातांतल्यान बरोवन वा टायप करून साळगांवचे सेमिनारींत सुरू जालें. 1983 वर्सा तें छापून आयलें. गुलाब सुरु जातकच त्याच वर्साच्या मार्चांत, दुसऱ्यांचो सांगतां घेवन, पणजे डॉन बॉस्को लागीं एका फ्लॅटांत गुलाब कचेरी सुरू केली. सुमार 4 वर्सांनी 1987 वर्सांच्या जूनांत मॅरी इम्मॅकुलेट विद्यालया लागसार व्हडली कचेरी उगडली. उक्तावण आदले आर्चबिशॉप राऊल गोन्साल्वीस हांणी केल्लें.  जून 2001 त ही कचेरी धेंपो टॉवरांत व्हेली. पाद्री फ्रेडीच्या मर्णा उपरांत ती कचेरी बंद जाली. आतां गुलाबाचें खास आपली कचेरी कोंब- मडगांवां विर्जीनकार भवनांत आसा. गुलाबा उपरांत पाद्रीन ‘गोंयचो आवाज’ हें दिसाळें जूनाचे 18 वेर 1989 वर्सां सुरू केलें. सुमार देड वर्स तें नेटान चल्लें. वाचप्यांचोय बरो तेंकोय मेळ्ळो, पूण जायरातीं फावो तितल्यो  मेळ्ळ्यो नात. देखून गोंयचो आवाज बंद पडलें. उपरांत तें सातोळें आनी पंद्राळें करून सुमार दोन वर्सा उजवाडायलें. तें आतां वर्सुकी पुस्तक कशें प्रकट जालें. आयज मेरेन तें अशेंच चलता. वर्साक एक फावट ‘गोंयचो आवाज’ भायर सरता.

न्यू एज प्रिन्टर्स छापखानो

1983 वर्सा पाद्री फ्रेडीन अधिकृतपणान गुलाब मासिकाक जल्म दिलो. एक फावट छापले उपरांत, कासा जे. डी. फेर्नांडीस छापखान्यांत छापूंक लागले. पूण जायत्यो आडखळी येत आशिल्ल्यो. ह्या पासत गुलाब छापखानो घालूंक पाद्रीन येवजिलें. पर्वरीच्या गुड्यार रोमीयो आल्मेदाच्या घरांत एक धाकटुलो छापखानो सुरू केलो. छापखान्यांचे काम कासा जे. डी. फेर्नांडीस छापखान्यांत जातालें. गोंयचो आवाज सुरू करतकूच तो गोमंतक छापखान्यांत छापूंक सुरू केलें. थोड्या काळा उपरांत आपलो स्वताचो छापखानो सांताक्रुज सुरू केलो. उपरांत वेर्णा उद्देग वसणुकेंत सुवात मेळटकूच छापखानो वेर्णा हाडलो. 17 मे 2004 वर्सा एका मोरेकारा अबसुयोगान पाद्री फ्रेडी सोंपलो. उपरांत पाद्रीच्या घराब्यान हो छापखानो डायसेशनाच्या ताब्यांत करपाचे प्रक्रिये कांय काळ लागतलो, हें मनांत धरून आनी चालू आशिल्लो छापखानो डायसेशनाच्या ताब्यांत करच्या हेतून थोडे काळ छापखानो चलयलो. हे तरेन 2005 वर्सा पाद्रीच्या घराब्यान छापखानो डायसेशनाच्या हातांत दिलो. ही सगळीं म्हायती कोंकणी बागेंतलें परमळींत फूल – पाद्री फ्रेडी लेखक मान्युएल गोम्स पुस्तकांत आसा. हें पुस्तक दाल्गाद कोंकणी अकादमीन उजवाडायला.

गोंय आनी कोंकणी भाशेचो मोग पाद्री फ्रेडी हांणी आपल्या निमाण्या खिणां मेरेन केलो. ते बुदवंत तर आशिल्लेच वांगडांच खूब कश्टकरी, निश्टावंत आनी प्रयोगशील व्यक्तीमत्व आशिल्ले. देखुनूच ते आपल्या जिवीतांत भोव मोलादीक आनी सांसणा खातीर उरपा सारको वावर करूंक पावले. ते एक आदर्श नीज गोंयकार आसले.

पाद्री फ्रेडीचो वावर कोंकणी समाज सदांच अभिमानान उगडास काडटलो…!

–

विशाल सिनाय खांडेपारकार

8080622370