वाटेवेल्या वागा, म्हाका येवन खा गा

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आपल्याक सान्नां मेळटलीं ह्या आशेन तिगेल्या शेजान्नीन बरो दाट नाल्ला रोस काडून, गोड, येळ बी घालून दवरलो. जेवणाचोय व्हडलो आक्त घेवन बसली ना. तीनसांज जाली तरी शेजान्नीलीं सान्नांय ना आनी पोळेय ना.

हे म्हणी फाटली काणी अशी… एक मनीस खंय रानांतल्यान वतालो. ताणें पयस एका वागाक पळयलो. खरेंपणी हाणें ओग्गी रावन चलत रावपाचो. हो देड शाणो. हो मोठ्या मोठ्यान आवाज करीत थंयच्यान वचपाक लागलो. वागाक आयली जाग आनी ताणें ह्या मनशाचेर घुरी घाली.
हे म्हणीचो अर्थ आपूण जावन संकटांक आमत्रंण दिवप. थोड्यांक मुद्दाम संकटांक आपोवणें दिवपाची संवंय आसता. तशीच ही गजाल. ‘चूड दाखोवन म्हारु घरांत हाडप’ ही ह्याच अर्थाची दुसरी म्हण. ‘मीठ लाया म्हाका खाया’ ही लेगीत ह्या अर्थाची दुसरी एक म्हण.
शेजान्नी भरवंश्यार सान्नांक रोस
हे म्हणी फाटली काणी अशी: एक बायल गांवांत पेरगांव घालत भोंवताली, हालीं सान्नां केलींच ना, ह्या आयताराक सान्नां करतली. तें शेजान्नीच्या कानार पडलें. तिका आपल्या घरांत बरेंss कितेंय शिजयल्यार शेजराच्या लोकांक दिवपाची संवय आसली. आपल्याक सान्नां मेळटलीं ह्या आशेन तिगेल्या शेजान्नीन बरो दाट नाल्ला रोस काडून, गोड, येळ बी घालून दवरलो. जेवणाचोय व्हडलो आक्त घेवन बसली ना. तीनसांज जाली तरी शेजान्नीलीं सान्नांय ना आनी पोळेय ना. पयलींच आक्त घेवन बसता तेन्ना ही ओपार मारतात. ‘शेजान्नी भरवंश्यार हीटांक रोस’ अशेंय म्हणतात.
घोवा- बायलेचें इशें आनी मदीं उलयता(पडलें) तें पिशें.
हे म्हणी फाटली काणी अशी… एकदां खंय एका घरांत राबितो करून आशिल्लीं घोव बायल व्हडा-व्हडान झगडपाक लागलीं. तांचे शेजरा रावपी एक दादलो तीं झगडीं सोडोवंक म्हण गेलो. तांची झगडीं सोडयतां म्हणसर हाका नाका पुरो जालें. कांय वेळान दोगांय एक जालीं आनी झगडीं सोडोवपाक आयिल्ल्या मनशाचेरुच झुडून गेलीं. ताका पापयाक खंयची झक मारली आनी हांच्या झगड्यांत पडलों अशें जालें.
घोव बायलां कितलींय झगडलीं जाल्यार दोगांय एक जातात आनी तांचे काकुळटेक येवन मदीं पडटा तो पिसो थारता. इशें म्हणल्यार झगडें.
हीट रोस एक जालो, दोणो वाऱ्यार
हीट म्हणल्यार तांदूळ आनी उडदांच्या आंबयल्ल्या पिठाचे चार खोल्यांच्या दोण्यांत वाफ़ेर उकडिल्लें मुठल्या येदें सांदन. नाल्लाच्या रोसा वांगडा खातात. खातनां हो दोणो भायर उडयतात आनी तांतलो हीट गोड रोसांत बुडोवन खातात. ज्या दोण्याच्या आदारान हीट तयार जालो ताचो उपेग सोंपलो म्हण ताका भायर उडयतात.
भाव भाव झगडले तरी ते मागीर एकठांय येतात. मदीं येता तो वाऱ्यार पडटा हें सांगपाक ही म्हण वापरतात. ‘काम जालें वैज मेलो’ असल्यांतलोय प्रकार हो.
कर्नाटक वाठारांत हिटाक खोट्टो म्हणटात. ‘खोट्टू नि रसु एकु, दोन्नो नि पत्रावळी वाऱ्यारी’ अशी म्हण त्या वाठारांत घोळटा
फोव ना कातली, सुको जागर
आश्वीन वा कार्तीक म्हयन्यांत रुपडीं घालून जागराचो खेळ करतात. त्या वेळार उशीकांड्याचे कुडके, फोव आनी कातली घालून केल्ली खिरापत वांटटात. ह्या प्रसादाक हरीजागर म्हणटात. फोव आनी कातली नासल्यार तो सुको जागर. खावंक कांय नासतना केल्लें जागरण म्हणल्यार सुको जागोर असो ताचो अर्थ.
आमी खूप फावटीं पळयतात आमच्या गावांत मंत्री बी येतात. मंत्री आपल्या गावांक कितें तरी सादन सुविधा दितलो म्हण गांवचे लोक गर्दी करतात. मंत्री वरभर भाशण करता पूण त्या गांवां खातीर कांयच नासता. मागीर ज़मिल्ले लोक म्हणटात “कितें रे! फोव ना कातली सुको जागर मरे हो!”
बाजारांत माल्लां आनी घरा सांगूंक नाका
हे म्हणी फाटली काणी अशी. एक मनशान खंय भर बाजारांत एके अस्तुरेचेर हात घालो. तिणे बोवाळ करना फ़ुडें लोकांनी हाका धरून बडयलो. हाका बरीच लज जाली. ते वगतार हाचे शेजारचेय लोक आशिल्ले. हो तांका हात जोडून विनंती करपाक लागलो, म्हाका माल्लां तें घरा कडेन मात सांगू नाकात. पूण भर बाजारांत माल्लां ती गजाल घराकडेन पावपाक वेळ जाय?
खूप वेळार अशें जाता. घरांतल्या मनशांचीं कर्तुबां भायल्या लोकांक आदीं कळटात आनी मागीर घरच्यां कडेन पावतात. तेन्ना ही ओपार मारतात.
ल्हान आसली, तर झिलाक करीन; व्हड आसली, तर म्हाका करीन
हे म्हणी फाटली काणी अशी: एका जाण्टे मनाशाची बायल मेल्ली. तागेलो पूत लग्नाचे पिरायेचो जाल्लो. तागेल्या पुताक एक सोयरीक सांगून आयिल्ली. ह्या भुरग्याचो बापूय चलयेक पळोवपाक म्हण वतालो. इतल्यान कोणें तरी म्हणलें चली तागेल्या पुता परस व्हड आसा. तेन्ना हो म्हणपाक लागलो चली जर पुता परस ल्हान आसत तर तिचें लग्न पुता कडेन लावन उडयतां आनी व्हडली आसत तरीय पळोवपाक हरकत ना हांवूच लग्न जातां तिचे कडेन.
अशे तरेचे स्वार्थी लोक ह्या संवसारांत आसात. दोनूय वटेन आपलो फायदो पळोवपी. तांकां लेखून ही ओपार मारतात.
आपलो कोयतो हातार बसल्यार नाल्लाक कित्याक गाळी?
एक मनीस खंय नाल्ल सोलतालो. पूण सोलता थंय ताचें लक्ष नासलें. सोलतां सोलतां ताचें लक्ष दुसरेकडेन गेलें आनी कोयतो बसलो हातार. मागीर घे! रगताचे व्हाळ व्हांवूंक लागले. कोणे तरी बाबड्यान म्हळें खंय असलीं जोखिमेचीं कामां करतना कामांचेर लक्ष दिवंक जाय. त्या उतराक हो मनीस म्हणपाक लागलो, म्हजें भरपूर लक्ष आशिल्लें पूण हो नाल्लच पाडपडिल्लो घट्ट आशिल्ल्यान हें घडलें. म्हजो तातूंत कांयच गुन्यांव नां.
जेन्ना एका मनशाच्या हातांतल्यान कसलीय चूक घडटा, घाळपणां जातात ताचो सगळो दोश दुसऱ्यांचेर घालून मेकळो जाता अशा मनशाक ही ओपार मारतात.
आनीकूय अश्यो कांय काणयो फ़ुडल्या अंकांत.

सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751