रानां वाठार वाडला काय…. ?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

रानांचो मोनजातीकूच न्हय, तर लोकांकूय फायदो जाता. मात, आमी रानांचे बाबतींत पडमूर जाल्यात. गोंयकारांक हें वेगळें सांगपाक नाका.

भारतांतलो रानां वाठार केंद्र आनी राज्यां उणो करपाक शकनात. आमी हें जावपाक दिवचे नात. तितलीच जमीन दिले बगर रानां वाठार बोडकावंक मेळचोना, अशें सर्वोच्च न्यायालयान म्हणलां. पर्यावरणाचे नदरेन ही थाकाय दिवपी गजाल. 2023 च्या रानां जपणूक कायद्याचे दुरुस्तेक आव्हान दिवपी याचिकांचेर सर्वोच्च न्यायालयान हो अंतरिम आदेश दिला. याचिकादारांच्या दाव्या प्रमाण “रान” हे व्याख्येंतल्यान 1.99 लाख चौखण किलोमिटर रानां वाठार भायर दवरला खंय!! हें दुरुस्ती विधेयक 2023 त संसदेंत संमत जाल्लें. आतां न्यायालयान आपलें मत उक्तावन तीन सप्तकांचे भितर सरकार स्थिती अहवाल सादर करपाक सांगलां. हालींच आदल्या 60 सरकारी अधिकाऱ्यांनी पर्यावरण, रानां आनी हवामान बदल मंत्रालयाच्या अहवाल तयार करपाचे पद्दतीचेर हरकत घेतल्या. देशांत रानां वाठार वाडिल्ल्याचो फटीचो आभास निर्माण केला, अशें तांचें म्हणणें. मंत्रालयाचें सचीव, राजदूत म्हूण काम केल्ले हे वरिश्ठ अधिकारी. तांणी केंद्राक तशें पत्रूच बरयलां. फुडल्या कांय दिसांनी हे विशींचें मळब आनीक दाट जाता काय कुपां विरघळटात, तें दिसतलेंच.
भारतीय रानां परिस्थिती अहवाला प्रमाण, 2021 चे तुळेंत 2023 त देशाचो रानां वाठार 25.17% वाडला. म्हणल्यार 8,27,357 चौखण किमी. हातूंत सगल्यांत चड वाड छत्तीसगढ, उत्तर प्रदेश, ओडिशा आनी राजस्थानांत जाल्या. सध्या सगल्यांत अटंगी रानां अनुक्रमान मध्य प्रदेश, अरुणाचल प्रदेश आनी महाराष्ट्रांत आसात. रानां वाडल्यांत अशें सगलेच म्हणटात. मात वयर उल्लेख केला त्या अधिकाऱ्यांचो आनी याचिकादारांचो हाचेर विस्वास ना. तांच्या मतान तीं उणीं जाल्यांत. सर्वोच्च न्यायालयाच्या 1996 च्या गोदावर्मन निकाला प्रमाण, वर्गीकरण आनी मालकी पळयनासतना रानांची राखण जावंक जाय. देखूनच न्यायालयांत सध्या ही केश चलता.
रानांचें, तातूंतल्या झाडांचें म्हत्व बऱ्याच जाणांक अजूनय खबर ना. झाडां आमकां लांकूड, वखदां, फळां, अन्न, सावळी दितात. उदकाची सांठवण करतात. मातयेची धूप जावंक दिना. नाजाल्यार उत्तराखंड, केरळा सारक्यो पालसणां कोसळपाच्यो घडणुको सगल्याकूच जावपाच्यो. वडाचो रुख हवेंतलो कार्बन डायोक्सायड ओडून घेता आनी आॅक्सिजन दिता. एक वड वर्साक सादारण 540 कील कार्बन आपले कुडींत घेता. कार्बन मनशाच्या पोटांत वचत जाल्यार ताका श्वासाचीं आनी हेर दुयेंसां जातात. वड सांवळी दिता, सरभोंवतण थंड दवरता. पिंपळ दीसभर आॅक्सिजन दिता. तितलो आनीक खंयचेंच झाड दिना. मात, लोकांनी वडा लागसार घरां बांदल्यांत. वड वाडटकच ताचीं मुळां घर, इमारत फोडून उडयतलीं म्हूण त्या मूळ निवासी वडाकूच ते कापतात वा दुसरे कडेन व्हरून लायतात. (तो थंय जगताच अशें ना.) रानांचो मोनजातिकूय फायदो जाता. मात आमी रानांचे बाबतींत पडमूर. गोंयकारांक हें वेगळें सांगपाक नाका. खंयच्याय शारा, उपनगरा लागसार उबे रावन स्वता भोंवतणी एक प्रदक्षिणा काडल्यार पाचवे दोंगर, झाडां, झिली, शेतां, रानां खंय गेलीं, तांची आयज कितें अवस्था जाल्या, तें स्वता प्रत्यक्ष पळोवंक मेळटलें. दरेकल्यान हो प्रयोग करचो. पिरायेची साठी हुपिल्ल्यांनी तांच्या भुरगेपणातले दोंगर, झाडां, शेतां, मळे, पोरसां दोळ्यां मुखार हाडचीं. तातूंतलीं कितलीं आयज उरल्यांत तें होलमून तांच्या दोळ्यांतल्यान घळ्ळ करून दुकां देंवतलीं.
एक झाड कापल्यार ताच्या जाग्यार दोन तें पांच झाडां रोवपाक जाय खंय. पूण, तें जाताच अशें ना. कांय झाडां वाडपाक उणींच पांच वर्सां लागतात. रोंप रोयलें काय ताची कुयदाद घेवची पडटा. कितले जाण ती घेतात? त्या 60 अधिकाऱ्यांच्या मतान, 156.41 चौ. किलोमिटर रानां वाठार वाडपाचो अदमास आनी आदले परस 1445.81 चौ. किमि वट्ट रानां आनी झाडां वाडल्यांत अशें म्हणप हातूंत घुस्पागोंदळ आसा. आमी झाडां कापपाचे बाबतींत संवसारांत दुसऱ्या क्रमांकाचेर आसात. फाटल्या 10 वर्सांच्या काळांत 10 लाख 49 हजार हॅक्टर जमनी वयलीं झाडां आमी ना केल्यांत. 2021 आनी 2023 मजगतीं 1488 चौ. किमि रानां ना जाल्यात, असो सरकारी डाटाच सांगता, म्हणल्यार रानां वाठार उणो जाला, वाडूंक ना, असो दावो ह्या अधिकाऱ्यांनी केला. रबर, ताड, आंबे, नाल्लाचे लागवडीचे जागे रानां वाठार म्हूण दाखयल्यात. उजो लागून, सैमीक संकश्टां येवन वा बांदकामां, शेतवडींक लागून रानां आटल्यांत, अशेंय तांचें मत.
उदरगती खातीर जावं वा आनीक कित्या खातीर, झाडां कापतात तेन्ना ताचो थेट परिणाम सगल्यांचेरूच जाता. आमकां गोंयकारांक हें बेसबरें खबर आसा. हाचे मुखार शक्य आसा थंय नवीं झाडां रोंवचीं पडटलीं, नाजाल्यार ताचो धपको सैम मनशाक दितलोच, हें सांगपाक पारखी नाकात.