भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आयजकाल लग्नां संबंदीत कुटुंब, सोयऱ्यां भितरुच उरल्यांत. पूण आदल्या तेंपार गांवांत कोणाचेंय लग्न आसप म्हणल्यार सगळ्या गांवभराची परब आसताली. गांवभर बोवाळ आसतालो. लग्नाची तयारी करताना गांवच्यो सगल्यो बायलो एकठांय जावन लग्नाच्या घरांत साबार तरांच्या कामाक हातभार लांवक येताल्यो. लग्नकार्याक भात कांडप, तांदूळ करप, ते वेंचप, मसालो करप, पापड- वडयो- लोणचें करप अशीं जायतीं कामां आसतालीं. आतां मेळटा तशें कितेंच तयार, रेडिमेड मेळनासलें. हें सगळें करप म्हणल्यार एका- दोगांचें काम नासलें. लागता तितले हात उणेच आसले. लग्नाच्या घरांत गांवचे लोक आपल्याच घरांतलें कार्य समजून हक्कान वावुरताले. एका घरांतल्या लग्नाचो सुवाळो म्हणजें आख्ख्या गांवचो सुवाळो आसतालो. लग्नाचो मांटोव घालप, (माडयेच्यो म्हेडी, माडाचीं मल्लां वापरून केल्लो मंडप), खळें करप (घराचें आंगण माती घालून बरें थोपटून सुकोवप आनी मागीर ताचेर शेण सारोवप)… सगळीं कामां गांवची बायलां, जांव दादले आपले सवडीन लग्नघरांत येवन करतालीं. गांवांत सगळे शेतकामती आसताले. कांय घरांनी साबार तरांचीं आवतां, उपकरणां आसतालीं. ताका लागून लग्न घरांत भात कांडपाक जांव पापडांची पिठी कांडपाक, मसालो कांडपाक आपआपलीं मुसळां आनी हेर कामाचीं आवतां घेवन ते लग्नघरांत येताले.
घरांतले बायलेचें आनी मुसळाचें एका प्रकारचें नातें आसलें. चार- पांच फुटांचो लाकडाचो गुळगुळीत दांडो आनी ताका सकयल लोखंडाची पट्टी लावन लाकडाचो भाग धांपून घेतालीं. भात कांडटना जांव हेर कितेंय कांडटना आपटून- आपटून मुसळाचें लाकडाचे कुडके वचना जावपाक ही पट्टी लायताले. घरांत बल्कांवांत वा हेर विस्कळशा जाग्यार शिसें वा पणशीच्या लाकडाचो खोलायिल्लो आनी गुळगुळीत केल्लो बरो रूंदसो कुडको जमनीत पुरलेलो आसतालो. हाका उखळ म्हणटाले. कांय लोकांगेर बल्कांवांत पाशाणी फातराचें वायन जमनींत पुरलेलें आसतालें. हे उखळीचो वा वायनाचो आकार बरे तरेन मुसळ बसूं शकता तितको खोलायल्लो आसतालो.
मुसळ घेवन भात कांडटना बायलां उतरार उतर खेळोवन गितां रचतालीं आनी गायतालीं. हातूंतल्यानूच लोकगितां तयार जातालीं. जायत्या लोकगितांची वा लोकसंगिताची रचणूक ह्या मुसळ आनी वायनाक लागून जाल्या. भात कांडपाच्या सुवाळ्याक घाणो भरप म्हणटाले. घाणो भरपाचो सुवाळो हळदी दिसा जातालो. हो सुवाळो जाले उपरांत दातें मांडपाचो सुवाळो जातालो…… आनी हींच धान्न्यां लग्नाच्या सगळ्या सुवाळ्यांनी वापरताले.
बदलत्या तंत्रज्ञान, विज्ञानांक लागून खुबशे बदल जावपाक लागले. लग्न समारंभ जांव हेर समारंभ खासगी जावपाक लागले. (आतां तर तातूंतल्या कांय सुवाळ्यांक गोंयचे मातयेचो वासूय नासता. थोडे तीन- तीन दीस फिल्मी लग्नां करतात.) तांदूळ तयार जावन बाजारांत विकत मेळपाक लागले. हेर सामानूय तशेंच बाजारांत वा आतां आॅनलायन विकत मेळपाक लागलें. नोकरे निमतान जांव शिक्षणाच्या निमतान लोक गांवा भायर सरपाक लागले. भात कांडपाचो सुंवाळो एक प्रतीक जावन उरलो, लग्न घरांत लग्नांत कामांत आदार करूंक येवपी मुसळां आनी बायलांचो आंकडो देंवलो. पांच आंकडो शुभ मानून हो आंकडो पांचाचेर येवन थारलो. वायनाचो जागो मानीच्या पातळ पट्ट्यांनी केल्ल्या येरवाण्यान (वल्लेन) घेतलो. पापड, वडयो करपाक वापरतल्या धान्न्याचो आंकडो पांचाचेर पांवलो. पापड करपाक लागपी उडिदाचे दाळीचो आस्पाव पांच धान्न्यांनी जाता. पापड मात घरांत जायच नात. खंयूय चुकून आडवाद आसत.
आदल्या तेंपार मुसळां घरां- घरांनी आसतालीं, लोक असल्या आवतांची जतनाय घेवन सांभाळ करताले. जशें जशें सगळें बाजरांत तयार मेळपाक लागलें तशें लोकांक असल्यो वस्तू सांबाळप जड जावपाक लागलें. त्यो वापरपूय उणें जालें, पूण कांय लोकांनी मुसळां आपलें दायज म्हूण सांबाळून दवरल्यांत. आतांच्या काळार लग्नांत आदले दिसा मुसळांती गरज पडटा म्हण पांच कसल्योय बडयो एकी कडेन बांदून पांच सवाशिणी बायलां वल्ल्यांनी पांच तरेंचें धान्य कांडतात. धान्य कांडपांचे एक नाटकी रुपांतर करतात. आनी मागीर धान्न्यां दात्याचेर दळटात. हळडीचें जेवण जाले उपरांत इल्लें- इल्लें त्या जेवणांत घालतात. आतां तर हळडीचें जेवण करून हाडून दिवपाची भायर व्यवस्था करतात. (केटरिंग) फक्त देवाक पान दाखोवपाच्या पुरतें घरांत रांदतात आनी तातूंत दळलेलें कड्डण इल्लें- इल्लें घालतात. कांडपाच्या सुवाळ्या पयलीं हळद, पिंजर, आंब्याचें पान बांदून मुसळांची पुजा जाताली आनी दांते मांडचे पयलीं दात्यांची पुजा जाताली. मुसळां घेवन कांडपी आनी दांत्यार बसून दळपी बायलांचोय कपलाक हळद, पिंजर लावन सन्मान जातालो. चांदोर गांवच्या लोकनृत्याच्या प्रकार मुसळां नाचान, मुसळाक जगाच्या पांवड्यार अलौकीक मान मेळोवन दिला. मुसळ करपाक खैर, भिल्लमाड पणशी वा धामण रुखाचें लाकूड वापरतात. चार ते पांच फुटांचो सुळको ताचो परीघ पांच ते स इंच आसता. ह्या सुळक्याक बरो तासून तासून गुळगुळीत करतात.
हालीं लग्न सुवाळ्याचें पुराय रुपूच बदलून गेलां. लग्न म्हणल्यार एक इव्हेंट जाला. आनी असले इव्हेंट करपाक जायत्यो संस्थां जाल्यात. लग्नाच्या सगळ्याच विधींची तयारी ह्यो संस्था करतात. कांय संस्था सांस्कृतीक पद्दतीन लग्नाच्या सगळ्या विधींची तयारी करून दितात. मुसळां, दातें, कांजीण असल्यो कांय वस्ती बरे तरेन पिंतारून लग्नकार्याक सोंपेपणी मेळोवन दितात. प्रश्न पयशांचो आसूं वा आमचे सांस्कृतीक वस्तू सोंपेपणी मेळोवन दिवप आसूं हांतूंत आमची संस्कृती, दायज तिगोवन दवरपाचो यत्न कळटां नकळटां जाता, हें तांतल्या तातूंत समाधान.
प्रिता परब
9921382375
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
