ट्रंप तांडव

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

रुपयाच्या सध्याचे तुळेन डॉलराचो दर वाडत आशिल्ल्यान त्रस्त जाल्लो आमचो देशूय ‘ब्रीक्स’ वांगडी देशांनी वेपारांत डाॅलर कुशीक दवरपाच्या समर्थनांत आसा.

“पुराणवाद, प्रथां नुसार वागपी वाडिल्ले आसतना, आयच्या जगांत असामाजीक वर्तन हे बुद्धीमत्तेचे सभाव वैशिश्ट्य थारपाक लागलां”, हे सर्बियन- अमेरिकन शास्त्रज्ञ आनी संशोधक निकोल टेस्ला हांणी म्हणलां आनी योगायोग असो की तांचें नांव दिल्ल्या विजेची वाहनां तयार करपी टेस्ला कंपनीचे सी.इ.ओ इलॉन मस्काच्या वर्तनान तें सिद्ध केलां. टेस्ला, मस्काच्या नात्यांतलो न्हय. तोंकाचे उजवे विचार सरणीच्या ट्रंपाचो उजवो हात स्पेसएक्स-अंतराळवीर मस्का हाणें ट्रंपाच्या उक्तावणा दिसा नाझींची ‘हिटलरी’ सलामी दिली तेन्ना ताची मानसिकता जगाक कळ्ळी.
अमेरिकन मतदार वेंचणुकेंत ट्रंपाक फावो तितले इलेक्टॉरल वोट दितात, तशेंच भोवमताचो मानकरी थारायतात, तेन्ना असंवेदनशील, क्रूर, बेबंदशायी , बेशिस्त तरेन वागपी असामाजिक ट्रंपाक महासत्तेचें अध्यक्षपद सांबाळपा इतलो लायक आनी बुद्धीमान ते मानतात असो ताचो अर्थ जाता आनी निकोल टेस्लान म्हणलां तें खरें दिसता.
उक्तावणाचो दीस खरें तर आनंदात साजरो करपाचो आसता, पूण ट्रंपान वेळ वगडायनासतना आपल्या सूडबुद्धी कार्यकारी आदेशां वरवी आपूण फुडारांत कसो वागतलो हाची झलक पयल्याच दिसा दाखयली. 6 जानेवारी 2021 दिसा अमेरिकन लोकशायीचे मंदीर अर्थांत कॅपिटोल संसद इमारतीचेर, पुलिसांचेर हल्लो करपी उजवी अतिरेकी संघटना प्रावड बॉयज आनी ओथ किपींग मिलीशीयाचे गुंडाक आनी तांच्या मुखेल्यांक तशेच हेर आरोपी- गुन्यावकारांक जे एक तर बंदखणींत ख्यास्त भोगताले वा जांचे आड खटले चालू आशिल्ले त्या सगळ्यांक-अदमासे 1600 जणांक – ट्रंपान माफी दिली. ‘त्या’ दिसा 140 पुलीस जखमी जाल्ले. उप राश्ट्राध्यक्ष मायक पेन्साक गोळ दिवपा खातीर हल्लेखोर सोदताले. ह्या प्रसंगाची चित्रफीत अमेरिकेंत आनी जगभर लोकांनी पळयली. तरी ती घटना एक कारस्थान आशिल्ली, ते सगळे हल्लेखोर अमेरिकन लोकशाय वाटावपी ‘देशभक्त’ आशिल्ले अशा अपप्रचाराचें भांडवल करून ट्रंप जिखून आयला. बंदखणी भायर सरताच ह्या गुंडांनी पुलीस अधिकारी आनी प्रॉसेक्यूटरांक धमकावपाक सुरूवात केल्या आनी ट्रंप तांका व्हायट हावसांत आमंत्रण दिवपाचो आसा.
संविधानिक पद सांबाळ्ळे उपरांत लोकप्रतिनिधी हो देशाच्या वट्ट नागरिकांक जापसालदार आसता. फकत आपल्या पक्षाचे समर्थक, कार्यकर्त्यांक – ते गुन्यांवकार आसतनाय – झुकतें माप दिवप आनी विरोधी पक्षांतल्यांक दुस्मान मानून सूड घेवप हे लोकशायी संकेतांत बसना, पूण ते अमेरिकेंत ट्रंप आयज करता. आदल्या प्रशासनांतल्या 1000 मायत कर्मचाऱ्यांक तो घरा धाडपाचो आसा.
समाजांतल्या LGBTQ+ घटकांचे हक्क ट्रंपान न्हयकारप हे कृत्य अमेरिकन संविधानान दिल्ल्या समानतेच्या सिद्धांता कडेन विसंगत. दस्तावेज नाशिल्ल्या स्थलांतरीतां आड (इमिग्रंट) ट्रंपान कायदेशीर कारवायो करप हो अमेरिकेचो प्रस्न, पूण जेन्ना सरकारी यंत्रणा (ICE) हॉस्पिटलां आनी शाळांनी पावता तेन्ना ज्यूंक सोदपी हिटलराच्या गेस्टापो आनी नाझींचो उगडास जाता. दस्तावेज नाशिल्ल्या 7,25,000 भारतीयांक हें भोगचें पडत. कायदेशीर आश्रय मागप्यांच्यो मुलाखती रद्द करप, संबदीत खातें, व्हीसा दिवपी कर्मचाऱ्यांक सुटयेर धाडप, तें संकेतस्थळ रद्द करप ही लोकशायी मूल्य विरोधी असंवेदनशील, क्रूर हुकुमशाही दर्शवपी कृती एके महासत्तेक सोबना. न्यायसंस्थेत ट्रंप आपले समर्थक नेमपाक लागला. तपास यंत्रणाच्या धाडीक विरोध करतल्यांचेर कायदेशीर कारवाय करपाची धमकी ट्रंपान नेमिल्ले न्यायाधीश दिवपाक लागल्यात. 1868 वर्साच्या संविधानांत 14 वे दुरूस्ती अनुसार अमेरिकेच्या भुयेंचेर जल्म घेवपी आपोआप थंयचो नागरीक जाता. ट्रंपाच्या कार्यकारी आदेशान आतां आश्रित, शरणार्थी, विद्यार्थी-नोकरी व्हिसा खाला काम करपी जोडप्यांनी थंय जल्माक घाल्ल्या भुरग्यांचो नागरित्वाचो हक्क बळकायला. राश्ट्राध्यक्षान घेतिल्ल्या ह्या निर्णयाक लागून भेदभावाचो एक संदेश थंयच्या समाजांत गेला आनी जे कायद्यान नागरीक आसात तांकांय दुय्यम दर्जाचे नागरीक मानून वंशवादूय तकली वयर काडटा.
हाचें हालींचे उदाहरण म्हणल्यार आदी ट्रंप आड पक्षांतर्गत वेंचणूक लडोवपी आनी उपरांत वेचणुकांत ट्रंपाक तेंको दिवपी मूळ भारतीय अमेरिकन नागरीक विवेक रामस्वामीक दिल्ली वागणूक. ट्रंपान मस्का वांगडा नव्या प्रशासनीक खर्चाचेर देखरेख करपी मंत्रालयांत ताची नेमणूक केल्ली. मजगतीं, अमेरिकेच्या आर्थिक उदरगती खातीर प्रतिभाशाली भारतीयांक H1B व्हीसा दिवपाची वकिली करतना रामस्वामीन ‘विरोध करपी अमेरिकन हे उत्कृष्टपणा सोडून सामान्यपणाच्या मोगांत पडल्यात’, अशे विधान केल्लें. मिशिगनचो भारतीय मुळाचो सिनेटर ठाणेदार हांणी तांकां तेंको दिल्लो. ट्रंप समर्थक ‘मेक अमेरिका ग्रेट अगेन’ – (MAGA) समर्थकांक हें रूचलें ना. ‘तुमची अमेरिकेक गरज ना, वन- वे मुंबयचे तिकिट तुमकां दितात. तुमच्या देशांत परत वचात’ म्हणत सोशल मीडियाचेर रामस्वामी आनी ठाणेदाराक MAGA समर्थकांनी उजरायले. ट्रंपान समर्थकांच्या दबावा खाला सोपूत घेवचे आदी रामस्वामीक भायली दिशा दाखयली. हांगां वंशविद्वेश झळकता.
वयल्या सगळ्या कृत्यांतली असंवेदनशिलता, असोशिकता अमेरिकेच्या संविधानांतल्या प्रशासन-न्यायसंस्थेचे विकेंद्रीकरण, चेक्स एंड बॅलेंन्सेस, मर्यादित प्रशासन ह्या उद्देशांशी विसंगत दिसतात. उटसूट ‘कार्यकारी आदेश’ काडपाची ट्रंपाची एकाधिकारशाही मानसिकता अमेरिकन संविधानिक संस्थाक गिराण लायतली अशें दिसता. लागींच्या फुडारांत ह्या सगळ्या आदेशांक थंयचीं राज्यां, सामाजीक संस्था वतीन न्यायालयांत आव्हानां मेळपाची आसतली.
स्वताच्या देशांतलो तांडव सोंपले उपरांत ट्रंप विदेश निती आनी आंतरराश्ट्रीय व्यापार मळार खवदळ घालपाक सुरवात करतलो. तशी ती थोड्या प्रमाणांत सुरूय जाल्ली आसा. 194 वांगडी आशिल्ल्या आंतरराश्ट्रीय भलायकी संस्थेच्या (WHO) बजेटाचो 20% टक्के खर्च सोसपी महासत्ता अमेरिकेचे सदस्यत्व ट्रंपान फांटी घेतलां. तशेंच तंत्रज्ञान संशोधनाक, शास्त्रीय दृश्टीकोनाक उर्बा दिवपी प्रगत अमेरिका पॅरिस हवामान बदल करारांतल्यान भायर सरता. पर्यावरण वाटावपा खातीर इतर देश प्रदुशण रहित सौर आनी पर्यायी संसाधना वापराची प्रतिबद्धता पाळटात. तेन्ना अमेरिका पर्यावरणाक म्हारक तेल, खनीज उत्खनन आनी जीवाश्म इंधनाचो कारखानदारींत वापराच्या दिशेन वचपाक लागलां. घरा भायर हिमवृश्टी जाता ती पळोवन ग्लोबल वॉर्मिंग फट थारावपी ट्रंपाक शास्त्रीय शिक्षणाचो उणाव आसा आनी ताच्या हट्टी स्वभावाक लागून ताका कोणीय सांगपाच्या भानगडींत पडना, अशें दिसता.
अमेरिकेंत चीनी आयातींचेर 10% आनी कॅनडा, मॅक्सिकोंच्या आयातींचेर 25% शुल्क वाडायेचो बिगुल ट्रंपान वाजयला. डॉलर कुशीन दवरून वेव्हार करपाचें थारायत जाल्यार ब्रिक्स देशांचेर 100% शुल्क लावपाची धमकी दिल्ली आसा. ब्राझिल, ऱशिया, भारत, चीन, दक्षिण आफ्रिका हे ब्रिक्साचे मूळ सदस्य आनी सौदी अरेबिया, इराण, इथिओपिया, इंडोनेशिया, इजिप्त हे हालीं वांगडी जाल्यात. पूण ही धमकी दितना ट्रंपान नांव घेतिल्लो स्पेन देश मात सभासद ना, हो ट्रंप कॉमेडीचो भाग.
रुपयाच्या तुळेन डॉलराचो दर वाडत आशिल्ल्यान त्रस्त जाल्लो आमचो देशूय ‘ब्रीक्स’ वांगडी देशांनी वेपारांत डॉलर कुशीन दवरपाच्या समर्थनांत आसा. फुडारांत ‘क्वाड’ – अमेरिका, भारत, जपान, ऑस्ट्रेलिया- पंगडाच्या बसकेंत चीनाआड निर्बंध लावप, खर कारवाय करप हे विशीं अमेरिका चेपण हाडटलो हातूंत दुबाव ना. तेन्ना आपल्या ‘ब्रीक्स’ वांगडी चीना आड भारताची भुमिका कितें आसतली काय? कित्याक तर आयजूच आमचो विदेश सचीव चीना वांगडा संबद सुदारपाची उलोवणी करपाक बिजिंगाक वचपाचो आसा. मजा म्हणल्यार गेल्या सप्तकांत चीनान आमच्या कारखान्यांत लागपी स्पेअर पार्ट दिवपाक न्हयकार दिला. चीन उपखंडात आमचो प्रभाव उणावपा खातीर आमचे उद्देगीक उदरगतीक ब्रेक लावपाक सोदता. पंगड ‘ब्रीक्स’ आसू वा ‘क्वाड’ हांगा प्रबळ अमेरिका, चीन पंगडाचो उद्देश कुशीन दवरून आपल्या सुवार्था खातीर बाकीच्यांक शह दिवपाच्या प्रयत्नांत दिसतात.
उथळ व्हांवपी उदक खळखळटा तशी ट्रंपाची गत, चीनाचो शी जिनपिंग तशो शांत, गंभीर. उणे उलोवपी, पूण वेळ येत जाल्यार मुखारल्याक रगडता. चीन विरोधांत उलोवपी ऑस्ट्रेलियाच्या मांसाचेर आनी इंडोनेशियाच्या पाम तेलाचेर निर्बंध घालून ताणें तांकां दिमी मारपाक लायल्या. आदल्या ट्रंप राजवटींत अमेरिकन कृशी सामनाचेर निर्बंध घालून ट्रंपाकूय बॅक फूटार हाडिल्लो. ट्रंपान अध्यक्षपद सांबाळ्ळे उपरांत जिनपिंग आनी पुतिन विडियो कॉन्फरन्स करून देड वर उलयल्यात तेन्ना ते ट्रंपाक वेसण घालपाची रणनित थारावपा खातीर आसतले हातूंत दुबाव ना. एक मात सेर्त, ह्या सगळ्या तंट्याक, मानापमान नाट्याक लागून स्थिर जाल्ली आंतरराश्ट्रीय वेपाराची पुरवण साखळ (सप्लाय चेन) इबाडटली आनी जगभर म्हारगाय वाडटली. ताचे सगळ्यांत वायट परिणाम ही अवदसा सुरू करपी ट्रंपाच्या अमेरिकेच्या उद्देग- वेपार, कारखानदारी आनी थंयच्या सर्वसामान्य जनतेचेर हें बुमरँग जातलें हें निश्चित.
आंतरराश्ट्रीय राजकी मळार ट्रंप सरकार इतिहासांत वचून जगाचो आयचो भुगोल बदलपाचे उपद्व्याप करपाचो आसा. ग्रीनलँड आनी पनामा ट्रंपाच्या नजरेंत आसातूच शिवाय संयुक्त राश्ट्रांत अमेरिकेची राजदूत जावपी एलिस स्टेफानिकान बायबला नुसार इस्रायलाक वेस्ट बँक भागांत हक्क आसा ह्या मताचेर आपूण ठाम आसा, अशें सिनेट कमिटी सुनावणेच्या वेळार सांगलां. तर फकत धा हजार वर्सा आदी अमेरिकेची मालकी आशिल्ल्या कोमांची, क्री, क्रिका, शावने, अपाची, सू, कासर्टे, कावशाटा ह्या मूळ जमातींक अमेरिकेचो ताबो दिवन ट्रंप, वान्स, स्टेफानीक आनी सगळ्या श्वेत- अश्वेत अमेरिकनानी थंयच्यान बीटकी कवळपाची हे तर्कांत बसता. तशें जाल्यार पौराणिक कथांचो, मौर्य सम्राट अशोकाच्या राजवटीचो हवालो दिवन आमीय अफगाणिस्तान, पाकिस्तान, नेपाळ, श्रीलंका, म्यांमार, भूटान मालदिव्साचेर हक्क सांगून अखंड भारताची स्थापना करपाची घोशणा करूंक शकतात. इतिहासाचो दाखलो दीत रशिया युक्रेनांत घुसलाच तर हाचे मुखार चीन तायवानांत घुसपाक शकता. इझ्रायल, पॅलेस्टायन वाद सोडोवपा खातीर खुद्द अमेरिकेन, भारतान आनी जगांतल्या बहुसंख्य देशांनी मानला त्या ‘दोन राश्ट्रां’ संकल्पनेक- Two nation theory- आता अमेरिकाच व्हेटो वापरून विरोध करतली काय असो दुबाव येता. ट्रंप है तो मुमकीन है. आतांच भट न्हांवपाक गेला, आगे आगे देखो होता है क्या, म्हणचें पडटा.

दीपक लाड
पर्वरी