भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सुकणीं-शेंवणीं हीं सगळ्यांत उच्चवर्गीय प्रजाती अशें म्हाका सदांच दिसता. उच्च वर्गीय इतलेच खातीर तर तीं मळबांतल्यान प्रवास करतात. मनीसजातींत मळबांतल्यांन प्रवास चडसो उच्च वर्गीय लोकांकच परवडटा. पूण सुकण्यांच्या प्रजातींत तांचे कडेन आपले स्वताचें विमान आसा तें म्हणल्यार तांची पांखां. विनोदाचो भाग सोडलो तरी आयज मनीस जातीक जें विमानांतल्यान प्रवास करप शक्य जालां ताची मूळ स्फुर्त वा प्रेरणा ही मळबांत उडपी सुकण्यां कडल्यानच मेळ्ळ्या आसुंये.
सुकण्यां-शेंवण्यांचो मंत्र-मुग्ध करपी संवसार जो अंतःप्रेरणेंतल्यान चलिल्लो आशिल्ल्यान तातूंत भोवच शिस्त आसा. म्हाका हें सवणें-सुकण्याचें विश्व ल्हान पणासावन भुरळ घालत आयलां.
भुरगीं ल्हान आसतना ताची वळख आवय चडशी करून कावळ्या-चिमणे कडेन करून दिता. दारांत दिश्टी पडपी सवणीं म्हळ्यार चडसो कावळो वा चिमणीच आसता. तांच्या भंरवश्यार आवय आपले भुरग्याक “काऊ चिऊ” करून घास भरयता. पूण हांव ल्हान म्हळ्यार 2-3 वर्सां पिरायेचें आसतना म्हजी वळख सगळ्यांत पयलीं एका धीट सवण्या कडेन जाली आनी तो म्हळ्यार पारवो.. आमच्या घराच्या पाख्याच्या भितल्ले वटेन वण्टीर ते पारवे रावताले. आनी तांचो गुटूर्रSSघूंSS आवाज आमच्या न्हिदच्या कुडींत सादतालो जो म्हाका बेगीन न्हिदोवपाक म्हज्या आवयक उपेगाक पडटालो. तो आवाज येतकच “हांव न्हिदतां गो.. पावो आय्यो गो..” अशें म्हणत तकलेवेल्यान पांगरूण घेवन गुटली मारून न्हिदतालें खंय अशी म्हजी आवय म्हाका सदांच सांगता. अजून शारांत लेगीत आमच्या बिल्डींगेच्या मुखार ह्या सवण्याचें भिरें खावपाक घाल्ले दाणें टिपता आनी मात लेगीत मनशाची सुलूस लागल्यार हे शिटूक सवण्याचें भिऱ्याचें भिरें भुर्र करून उडून वता तें रोकडेंच परत येवन परत दाणें खावपाक लागता.
भुरगेपणांत शेजरा रावपी एका राखण्यान आमगेर एक साळोरे पील हाडून दिल्लें. तें ल्हान पील पळोवन हांव सामकें खूश जालें आनी आमीं तें पोसपाचें थारायलें. पुणून म्हज्या बापायक शेवण्याक पांजऱ्यांत घालून दवरपाक आवडनाशिल्ले. ताका आमी भायर पडवेरच दवरलें. हांव ताका पिवपाक उदक, खावपाक शीताचे गोटे घालून खावोवपाचो यत्न करूंक लागलें. पुण तें बापडे कित्याकच तोंड लायनासतना चिंवचिवंतच रावलें. हेवटेन म्हज्या जीवाची सामकी घालमेल जाली. ते सामकेंच ल्हान आशिल्ल्यान ताच्यान खावपा-पिवपा आनी उडपाक जायनाशिल्लें. तरीय जिवा आकांतान ताणे एक-दोन फावट ल्हान ल्हान झेंपो घेतल्यो आनी तें आगंणा सकलेवटेन आशिल्ल्या हुलां भितर गेलें. हांवूंय ताचे फाटल्यान धांवलें आनी त्या झोंपा भितर वचून ताका सोदूंक लागलें. पूण ते जादू जाल्ल्यावरी गायबच कशें जालें. हांवें जायतें सोदलें, पूण तें मेळ्ळेंना. फुडले 2-3 दीस तरी हांव तें मेळटलेंच हे आशेन त्या झोंपा भितर ताका सोदत आशिल्लें. पूण ते मेळ्ळेंच ना. अचकीत ते दोळे मुखार कशें ना जालें हे म्हाका एक कुवांडेच कशें पडले. तें साळेरे पील जिवाक हुरहूर लावन गेलें.
ताचे उपरांत आमकां आनी एकल्यान रानांत मेळिल्ले कोंब्याचें पील हाडून दिलें. आमगेर पोशिल्ल्या हेर घर कोंबड्यां वांगडा आमी ताका पोसलो. जसजसो तो व्हड जावपाक लागलो तशतशें ताचें पांखाटे रंगरंगयाळें जांवक लागले. देड-दोन वर्सांत ताका तांबडोच शेंकरो फुटलो आनी ताच्या पायांक एक नाकुटय फुटलें. घरकोंबड्यांक तशें नाकुट नासता. पुण रानकोंबों व्हड जातकच सामको हिंस्त्र जाता आनी हल्लो करता. तो एक दोन फावट खाण घालतना फाटल्यान लागून आमचेरूच हल्लो करपाक लागलो. ताचीय चूक नासली. आपल्या रानटी अंत-प्रेरणेन तो वागूंक लागिल्लो. अशे स्थितींत ताका पोसप शक्य नासलें. पूण ताची आमकां सामकी संवय कशी जाल्ली म्हूण ताका मारून खावपाक मन जालें ना. म्हण ताका वाड्यारच कोणाक तरी दिवन उडयलो. घेतल्या मनशान ताची शागोती करून खाल्ली आसतली हें चिंतुनच म्हाका सामकें मनाक लागलें.
एक दीस हांव मडगांवच्यान नावेली वचपाक बसींत चडलें. म्हजे फाटोफाट एक सवणेंय चुकून बसींत भितर घुसलें. कंडक्टरान तें पळयलें ना आनी रोखडेंच दार बंद केलें. तें सवणें आबूज जावन बसींत हेवटेन तेवटेन उडपाक लागलें आनी भायर सरपाक वाट सोदूंक लागलें. पूण कंडक्टरानय बस थारावन ताका भायर वचपाक दिलें ना. हांगा म्हजो जीव वयर सकयल जावपाक लागलो. मडगांव पालिका गार्डना कडेन भितर सरिल्लें तें सवणें रेल्वे उड्डाणपूल काडून बस थांबो आसा थंय बस थांबतकच भायर सरलें. हांव नावेली बसींतल्यान देंवलें तरीय म्हजे मनांतल्यान तो प्रसंग वचना जालो. घडये मडगांव गार्डनांत खंयच्याय एका झाडाचेर ताचो घोंटेर आसतलो. ते थंय आपल्या भिऱ्यांत परत पावतलें काय ? नात्या- गोत्यांतली कोणच नासतना तें एकटेंच भरकटत तांकां सोदीत भोंवतलें काय? काय वाट शेणून जिवितभर एकलेच उरतलें ? ह्या विचारांनी मन सामकें थतर-वितर जालें. मनीस आपल्या विश्वांत इतलो गुल्ल आसता, ताका बाकीच्या कोणाच्याच संवसाराचें वा जीणेचें कांयच सोयरे-सुतकच नासता. हांवें मातशी धिटाय दाखोवन ती बस थांबोवन त्या सवण्याक भायर सरपाक दिलें ना हाचेय म्हाका जायतें पिकांसांव जालें. एकादे तो कंडक्टर म्हजें आयकुचो नासलो पुण हांवे यत्न तरी करून पळोवपाचें. मागीर चिंतून कितें फायदो ?
सवण्याच्या संवसारांत नारीप्रधान संस्कृती चलता अशें निश्चितपणान म्हणू येता. जोडीदार म्हूण कोणाक पसंत करपाचें, खंयच्या नर सवण्यान बांदिल्ल्या घोटेरांत रावपाचे अशे सगळे निर्णय मादी शेवणेंच घेता. ऑस्ट्रेलियांत एक बॉवर नांवाचें सवणें मेळटा जातूंत नर सवणें मादीक आकर्शीत करपाक एके वळींत 5-6 सोबीतशे घोंटेर बांदता. मागीर मादी सवण्याक ते तपासपाक आपयता. मादी ते तपासून पळयता आनी तातूंतलो एकादो घोंटेर तिका पसंत पडलो जाल्यार ती ताका जोडिदार म्हूण निवडटा आनी पिलां बी काडून संवसार थाटता. तिका एक लेगीत घोंटेर पसंत पडलो ना जाल्यार, तो ते सगळे घोंटेर विस्कटावन उडयता आनी दुसरे वर्सा परत नवे उमेदीन घोंटर बांदपाच्या कामाक लागता.
सवण्यांचे संवसारांत कांय प्रकार मनशां भशेनच चलतात. खंयच्याच मादी सवण्याचो जोडिदार मेलो, ना जाल्यार तिका सोडून गेलो, जाल्यार ती दुसऱ्यांच्या जोडीदारांचेर घुरी घालून ताका फारावपाचो यत्न करता. तशें कितें घडत म्हूण मादी आपले जोडिदाराचेर ज्युस्त नदर दवरून आसता. ताका ती मात लेगीत पातयेना.
कावळो आनी कोगूळ हांचे भितर कोण आवडटा काय म्हणल्यार कोणूय म्हणटलो कोगूळ, कित्याक तर आपल्या म्होव्या पंचम स्वरांतल्या आर्त सादान तो कोणाकूय मंत्रमुग्ध करता. कावळो बापडो सदांच दुर्लक्षित, ताचो आकार, रंग आनी कर्कश स्वर आयकल्यार तो दुश्ट कसो दिसता. पूण कोगळीण इतलीं आळशीं की तीं पिलां खातीर घोटेरुय बांदना आनी कावळ्याच्या घोटेरांत वचून आपलीं तांतयां घालता. इतलेंच न्हय तर तांतयांची संख्या तितलीच उरपा खातीर ती आपूण जितलीं तांतया घालता तितलींच कावळीणीचीं तांतयां घोटेरा भायर शेवटिता. कावळिणीक बापडेक ताची कांयच सुलूस लागना आनी ती सगळी तांतयां उबयता. पिलां तांतयांतल्यान भायर फुट्टात तेन्ना कोगळिणीचीं पिलां पयलीं भायर सरतात आनी तिवूय अंतःप्रेरणेन सुवार्थीच आसतात, जीं कावळ्याचीं एक-दोन तांतयां घोंटेरा भायर शेवटून आपलीं प्रतीसर्ती उणीं करतात. कोगळांच्या पिलांक लेगीत कावळीण आपलींच समजून पोसता.आनी ताळो फुट्टकच आनी पाखांक बळगें येतकच तीं घोटेरांतल्यान उडून वतात. अशे तरेन कावळीण बापडी गंडवता.
धर्तरेवेल्या प्रतिकूल वातावरणांत कशें जुळोवन घेवप हें शेवण्या सुकण्यांक बेसबरें जमता. शिंयाळ्याच्या दिसांनी पश्चिमी देशांतली सुकणी सवणीं धर्तरेक फेरो घालून पुर्वे कडल्या उबदार वातावरणांत येतात जांकां स्थलांतरीत सुकणी म्हणटात. हांगां गरमी चडटा तशीं ती परत आपल्या देशांत स्थलांतरीत जातात. अशें करपाक तांकां कोण सांगता, तांकां वाट कोण दाखयता, तीं इतलो व्हड प्रवास कसो करतात आनी ज्यूस्त आपल्याक जांय थंय वचून परत सारखी आपल्या देशांत कशी पावतात काय ? उत्क्रांती आनी अंतःप्रेरणेचो हो एक सुंदर मिलाफ… सगळें विलक्षणच कशें.
तर असो हो सुकण्या-सवण्यांचो संवसार. पूण मनशांक ताचें कांयच देणें घेणें ना. तो झाडांची कत्तल करून तांच्यो घोंटेर बांदपाच्यो सुवाती नश्ट करून तांकां बेघर करता. मानव-निर्मीत जायत्या आधुनिक गजालीं खातीर तांकां बापड्यांक त्रास सोंसचे पडटात. म्हूण जायत्यो सवण्यांच्यो प्रजाती ना नपयत जाल्यात.
इतलेंय आसून लेगीत तीं सवणीं मस्तमगन आसतात. वसंतांत आंब्याच्या ताळ्यांत लिपून सुरेल साद घालपाचें कोगुळ सोडना आनी पावसाच्या तालाचेर रंगयाळो पांखांटो फुलोवन नाचपाचो मोर थांबयना. तांचे कडल्यान आमी मनशांनी आनंदी रावपाचो मंत्र घेतलो आनी धकाधकीच्या जिणेंत मात्सो विसव मेळयलो तरी खूब जालें.
मंजुषा सिनाय तळावलीकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
