नरकचतुर्दस / धाकली दिवाळी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

वसुबारस, धनत्रयोदशी, नरकचतुर्दशी, बलिप्रतिपदा, लक्ष्मीपुजन, पाडवाे आनी भावबीज ह्या सणांची वरात घेवन येवपी सण म्हळ्यार दिवाळेचो सण. घरांत पणट्यो, आंगणांत आकाशदिवो उजवाडाची परब म्हळ्यार दिवाळी.
भारताच्या वेगळ्यावेगळ्या वठारांनी दिवाळी वेगळेवेगळे तरेन मनयतात. गोंयच्या दिवाळीचे खाशेलेपण आनी आकर्शण म्हळ्यार नरकासूर, कारीट आनी वेगळ्यावेगळ्या तरांनी केल्ले गोंयचे गांवठी फोव. सगल्या देशभरांत मनोवपाचो सण दिवाळी, आनी
जगभर जंय जंय भारतीय आसात थंय थंय हो सण भारतीय व्हड दबाज्यान मनयतात. आश्वीन कृष्ण पक्षातले चतुर्दशीक हो सण मनयातात.
नरकासूर नांवाचो एक खूब बळिश्ट राकेस राज्य करतालो. ताका भौमासूर म्हणुनूय वळखताले. देव आनी लोकांक तो खूब त्रास करूंक लागिल्लो. बायलांक तो चड त्रास करतालो. झगडूंक गेल्ले कडेन तो बायलांक, राजकन्यांक उबारून हाडटालो आनी सगल्यांक तो बंदिस्त करून, तांचे कडेन तो लग्न जावपाक सोदतालो. हें कळटकच इंद्रदेव श्रीकृष्णा कडेन गेलो आनी ह्या राकेसाचो अंत करपाक जाय म्हूण श्रीकृष्णाक सांगलें. श्रीकृष्णान वेळ व्हगडायनासतना आपली घरकान्न सत्यभामेक आपले बरोबर घेतली आनी गरुडाचेर बसून श्रीकृष्ण नरकासूराक मारपाक गेलो.
नरकासूराच्या वधाची एक भविश्यवाणी आसली आनी ती म्हळ्यार एके बायलेच्या आदारान नरकासूराचो अंत जातलो. ही भविश्यवाणी श्रीकृष्णाक खबर आसली, म्हूण श्रीकृष्ण सत्यभामेक आपले बरोबर नरकासूराचो वध करपाक घेवन गेल्लो. सत्यभामेच्या आडसाक रावून श्रीकृष्णान सुदर्शन चक्र सोडून नरकासूराचो वध केलो. मरता मरता नरकासूरान श्रीकृष्णा कडेन वर मागलो. आयचे तिथीक जो कोणूय दीस उजावाडचे पयलीं स्नान करतलो ताका कसलीच पिडा जावची ना. श्रीकृष्णान नरकासूराचो जीव वतना हो वर ताका दिलो. त्या दिसा सावन नरकचतुर्दस मनोवपाक सुरवात जाली आनी लोक ह्या दिसा सूर्य उदेवचे पयलीं न्हावपाक लागले. नरकासूराक मारून ताच्या रक्ताचो टिळो ताणें आपल्या कपलाक लायलो. नरकासूरान बंदिस्त केल्ल्या सगल्या चलयां कडेन तांची समाजांत बदनामी जावची न्हय म्हूण श्रीकृष्ण तांचे कडेन लग्न जालो. श्रीकृष्णाच्या जैताचो उत्सव म्हूण ही नरकचतुर्दस मनयतात.
चवथी उपरांत नरकचतुर्दस गोंयकांराचो दुसरो उमेदीचो सण. ह्या सणाक गोंयांत धाकली दिवाळी अशेंय म्हणटात. सगल्या भुरग्यांक सुटी आशिल्ल्यान सगलीं वाड्या वेलीं भुरगीं एकठांय जावन नरकासूराची प्रतिमा तयार करतात. नरकचतुर्दशीचे रातीं कडेन रात जागयतात, धोल बडयतात नाचतात, गायतात. फांतोडेर
श्रीकृष्णाची पुजा करतात आनी नरकासूराचे प्रतिमेक लासून उडयतात.
दिवाळे दिसा सकाळीं सुगंधी उटणे खोबरेलांत मिसळटात आनी आंगाक लायतात आनी फांतोडेर न्हातात. तुळशी कडेन वा दारा भायर दवरिल्लीं काट्टां, घरांतले दाव्या पायांच्या आंगठ्यांत तुळशी कडेन चिड्डितात. ताचो इल्लो गर काडून तोंडांत घालतात. घरांतले दादलेच फक्त कारीट फोडटात. घरांतलीं बायलां दादल्यांची उंवाळणी करतात, तांकां राट दाखयतात तांचे पांय धुतात. कारीट कापून तातूंतलो गर काडून तातूंत वात घालून दारार पेटोवन दवरतात (पयलीं गायेच्या शेणांत ह्यो पणट्यो दवरताले).
कारीट फोडिल्ल्या आंगठ्यांन ती वात पालयतात, पेटोवन दवरिल्ल्या उजवातीची राख कपलाक लायतात आनी घरांत भितर सरतात. (चूल आसपी घरांनी कोलीत दवरतात). कारीट कापून केल्ल्यो सात पणट्यो घरांतली बायल दारांत पेटोवन दवरता. आदले रातीं कडेन कळशाक जावं घरांत आसपी तपल्याक (उदक भरपाच्या आयदनाक) कारीट आनी रोजांची माळ करून घालतात आनी चुन्यान तांचेर आकृती पिंतारतात. (आदीं भाणांनी न्हावपाक उदक तापोवप जातालें तेन्ना लोक भाणाक रोजां आनी काट्टांची माळ घालताले). घराच्या दारार आंब्याचें तोरण लायतात. घरांतल्या देवाची पुजा जाली म्हणटकच घरांतल्या सगल्या ल्हान तशें व्हडांक घरांतलीं बायलां आळिपाळीन उंवाळटात. घरांत केल्ल्या फोवांचे प्रकार खातात हाका फळार करप म्हणटात.
कांय हिंदू घरांनी सातोणीच्या झाडाची साल वांटून तिचो रस काडून न्हाले उपरांत घरांतलीं सगलीं थोडो पितात. घडये हातूंत धर्मीक संबंद कांय नासून वातावरणाच्या बदलाक वा गोड खावचे पयलीं पोटांत परिणाम जावचो न्हय म्हूण आसूं येता.
दिवाळेक फांतोडेर घराच्या दारार, तुळशी कडेन सगल्याक ल्हान ल्हान पणट्यो पेटोवन दवरून सगले कडेन चकचकाट करतात. आकाशदिवो पेटयतात. एके वटेन श्रीकृष्णाच्या जैताचे उमेदीक लागून पणट्यो पेटोवन ताका येवकार दितात. दिवे पेटोवप हाचे फाटल्यान एका वैज्ञानीक मान्यताय आसा की ह्या दिसांनी हवेंत दुशीत अंशाचो प्रभाव आसता आनी हें अंश जमनीतल्यान वयर सरतात ताका लागून ह्यो पणट्यो पेटोवन दवरतात. पणट्यांतले अग्नीक लागून जमनीर गरम हवा जाता आनी दुशीत अंशाचो प्रभाव कमी जाता.
उत्तर भारतांत मात्शें वेगळो अर्थ घेवन दिवाळी मनयतात. रावणाचो वध करून श्रीराम लंके सावन माता सीता, लक्ष्मण आनी हनुमाना सयत अयोध्येंत येतना तांकां येवकार म्हूण घराघरांनी पणट्यो पेटोवन श्रीरामाक येवकार दिल्लो.

प्रिता परब
9921382375